| Odmiana | 2007-06-26 |
| Słyszałem, że jest niepisana reguła, mówiąca, że jeśli ponad 50% społeczeństwa mówi daną formę, jest ona uznawana za poprawną... Tak słyszałem w przypadku formy ja poszedłem zamiast ja poszedłem i w gazecie pisze zamiast w gazecie jest napisane. Czytałem wcześniejsze odpowiedzi i znalazłem, że poszedłem jest poprawna, a poszedłem - nie. A co z tym pisaniem? A ta reguła? | |
| Owa "niepisana reguła" to tzw. uzus językowy. Zjawisko to jest ściśle związane z nieustannym rozwojem i przekształcaniem się języka, jako że jest on „tworem żywym". Uzus jest pewnego rodzaju społeczną „adaptacją" systemu językowego. Jest znacznie bardziej liberalny od normy językowej, w której został określony zbiór zasad poprawnego posługiwania się polszczyzną. Organem trzymającym pieczę nad polszczyzną jest działająca od 10 lat Rada Języka Polskiego, od 2000 roku funkcjonująca na mocy Ustawy o języku polskim, uchwalonej przez Sejm RP. Zasady niezatwierdzone przez normę pozostają poza nią. Rada Języka Polskiego „obserwuje" tendencje panujące we współczesnej polszczyźnie i stosownie do nich podejmuje swoje decyzje, jednak w przypadku wyrażenia !w gazecie pisze nie przewiduję żadnych rewolucji. Forma pisze czasownika pisać odnosi się do 3. osoby liczby pojedynczej strony czynnej i oznacza czynność wykonywaną przez podmiot. W przypadku formy jest napisane mamy do czynienia ze stroną bierną, która diametralnie zmienia nam sens całego wypowiedzenia (tutaj - na właściwy). Dlatego wątpię, by kiedykolwiek wyrażenie !w gazecie pisze (w znaczeniu: ‘jest napisane’) zostało zaaprobowane jako poprawne. W celu zastąpienia tej błędnej formy można posłużyć się wypowiedzeniem w gazecie piszą (w domyśle: redaktorzy artykułów) lub traktuje o tym stosowny artykuł w gazecie. Radosław Miszak |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jak odmienia się słowo żużel (chodzi o produkt do produkcji pustaków), np. transport żużlu czy transport żużla? | |
| Słowniki podają dwie poprawne końcówki, a zatem dwie formy D. lp. tego rzeczownika w znaczeniu ‘produkt uboczny procesów hutniczych w postaci spieczonego popiołu’: żużla i żużlu. Jak podaje Nowy słownik poprawnej polszczyzny, forma żużla wyspecjalizowała się w potocznym znaczeniu ‘tor żużlowy; wyścigi motocyklowe odbywające się na takim torze’ (np. sekcja żużla). Obie końcówki używane w stosunku do spieczonego popiołu są jednakowo poprawne, można więc powiedzieć zarówno transport żużla, jak i transport żużlu. Wyszukiwarki internetowe pokazują jedynie, że forma D. lp. żużlu jest rzadsza w użyciu. Stosowanie w D. lp. rzeczowników męskich dwu obocznych końcówek -a oraz -u bywa problematyczne, bo zasady ich doboru nie są w polszczyźnie ściśle określone i często uzależnione są od trudnego do przewidzenia zwyczaju językowego. Poprawne są np. obie formy: bandaża i bandażu, tapczana i tapczanu. W wielu przypadkach jest można rozgraniczyć zakres stosowania jednej i drugiej końcówki, np. rzeczowniki oznaczające substancje, takie jak np. cukier, pył, popiół, proszek, piasek, mak, olej, płyn, krem, tonik mogą w D. lp. częściej przyjmować końcówkę -u: cukru, pyłu, popiołu, proszku, piasku, maku, oleju, płynu, kremu, toniku, choć nie jest to zasada jednoznaczna, skoro rzeczowniki podobnego typu miewają także końcówkę -a: zmywacza, barwnika, rozcieńczalnika, odczynnika itp. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jaki rodzaj gramatyczny ma skrót PKP? Te PKP czy to PKP? | |
| Obie wersje są poprawne, jako że przy próbie ustalania rodzaju gramatycznego skrótowców bierzemy pod uwagę dwie rzeczy: główny wyraz rozwiniętego skrótu oraz wymowę. Z uwagi na te kryteria omawiany skrótowiec ma dwa rodzaje – żeński, bo podstawowy wyraz to rzeczownik rodzaju żeńskiego koleje oraz nijaki, gdyż w wymowie PKP [wym. pe-ka-pe], kończy się na samogłoskę. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jak będzie poprawnie: W mojej rodzinie w grudniu obchodzi się: dwa imieniny / dwie imieniny / dwoje imieniny / dwoje imienin? | |
| Poprawnie powiemy: W mojej rodzinie w grudniu mamy dwoje imienin. Inna poprawną wersją byłoby: W mojej rodzinie w grudniu obchodzimy imieniny dwóch (dwojga) osób. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jaka jest poprawna forma rozkaźnika od słowa głaskać: pogłaszcz czy pogłaskaj? | |
| Czasownik głaskać ma dwa znaczenia. Możemy używać go do określenia tego, że ktoś delikatnie przesuwa po czymś dłonią, bądź w znaczeniu ‘akceptować, pochwalać’. Pierwsza osoba liczby pojedynczej brzmi głaszczę, rzadziej głaskam, a forma rozkazująca głaszcz, głaskaj. Obie formy są poprawne, choć ta druga jest zdecydowanie rzadsza (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Jeśli powiemy do kogoś: głaszcz, głaskaj tego kotka, to mamy na myśli, aby przesuwał dłonią po kotku przez dłuższy czas, do momentu aż rozkażemy mu przestać. Formy pogłaszcz, pogłaskaj będą oznaczać, że chcemy, aby dana czynność była wykonywana tylko przez chwilę. Anna Majdak |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jakimi częściami mowy są wyrazy: fis, fis-moll, Fis-dur itp.? | |
| Wyrazy: fis, fis-moll, Fis-dur itp. są nieodmiennymi rzeczownikami w rodzaju nijakim. Aldona Skudrzyk |
|
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jak piszemy słowo centrum w liczbie mnogiej? | |
| Rzeczownik centrum nie odmienia się wprawdzie w liczbie pojedynczej, ale w liczbie mnogiej ma następujące formy: MBW. centra, D. centrów, C. centrom, N. centrami, Ms. centrach. [>Katarzyna Wyrwas | |
| Odmiana | 2007-06-26 |
| Jaka jest poprawna forma: zabawa z okazji andrzejek czy z okazji andrzejków? | |
| Rzeczownik andrzejkima w dopełniaczu formę andrzejek, a zatem poprawnie powiemy jedynie zabawa z okazji andrzejek. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2007-06-22 |
| Interesuje mnie pisownia stopnia najwyższego przymiotnika niekorzystny. Czy będzie to słowo najniekorzystniejszy? Czy też należy w takim wypadku użyć zwrotu najbardziej niekorzystny, bądź najmniej korzystny? Jeżeli forma najniekorzystniejszy jest niepoprawna, to dlaczego? | |
| Forma najniekorzystniejszy jest bez wątpienia poprawna, ale w moim odczuciu mało wyrazista. Blisko jej do nietożsamego semantycznie zwroty nie najkorzystniejszy (najniekorzystniejszy – najbardziej niekorzystny, nie najkorzystniejszy – taki, który nie jest najbardziej korzystny, ale nie jest niekorzystny). Wydaje mi się, że bardziej jednoznacznie interpretowalną formą, będzie zwrot najbardziej niekorzystny (czyli taki, który jest całkowicie pozbawiony korzyści). Inna forma, którą Pani (Pan) proponuje jako synonim stopnia najwyższego przymiotnika niekorzystny to zwrot najmniej korzystny. Zwrot ten zakłada istnienie jakiejś, może nie największej, ale realnej korzyści. A zatem formy, które chciałaby Pani (chciałby Pan) widzieć jako opisowe zastępniki syntetycznych form stopnia najwyższego nie zawsze znaczą to samo. Reasumując - myślę, że w tej sytuacji najkorzystniej :-) jest powiedzieć najbardziej niekorzystny, całkowicie pozbawiony korzyści lub zupełnie niekorzystny. Katarzyna Sujkowska-Sobisz |
|
| Odmiana | 2007-06-22 |
| Proszę o wskazanie odpowiedniej formy: stosowanie mieszanki propan-butan czy stosowanie mieszanki propanu-butanu. | |
| Najmniej problemów przyniosłoby z pewnością rozwiązanie: stosowanie mieszanki propanu z butanem. Jednak nie oddałoby to zwyczajowej nazwy gazu LPG, który zwykło się nazywać propan-butan - według polskiego odpowiednika. Trudno też szukać łatwiejszych rozwiązań, skoro można rozstrzygnąć o poprawności zaproponowanych sformułowań. Tak naprawdę o zastosowaniu jednej z form zdecydują preferencje językowe, gdyż oba warianty są poprawne. Oczywiście możliwy jest jeszcze trzeci wariant: stosowanie propanu-butanu, kiedy wiadomo (czy domyślić się można), że o mieszaninę chodzi. Jak pan słusznie zauważył, oba człony między dywizem (i propan, i butan) są odmienne. Bezwzględnie należałoby odmienić propan-butan w zaproponowanym przeze mnie wariancie. Mimo że jest to rzeczownik odmienny, w przykładzie stosowanie mieszaniny propanu-butanu można pozostawić propan-butan w postaci mianownikowej, ponieważ wyraz ten pełni w zdaniu funkcję przydawki rzeczownej, czyli dookreśla odmienioną już postać mieszanki. Odmiana propanu-butanu, choć wzorcowa składniowo, brzmi nieco nienaturalnie, dlatego sam wybrałbym wariant pierwszy: stosowanie mieszanki propan-butan. Podkreślam jednak raz jeszcze, że obie formy są poprawne. Marcin Kluczny |
|
| Odmiana | 2007-06-22 |
| Mam pytanko: która forma jest poprawna śmieci czy śmiecie? | |
| Obie formy, a więc śmieci i śmiecie, są poprawne, mówimy np. kosz na śmieci albo kosz na śmiecie. Są to oczywiście formy mianownika liczby mnogiej rzeczownika śmieć. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego notuje także oddzielnie rzeczownik śmiecie rodzaju nijakiego, który nie posiada liczby mnogiej. Jest on jednak uznany za przestarzały. Określamy nim zbiorowo rzeczy bezużyteczne, np. dużo śmiecia było na strychu (zob. też Inny słownik języka polskiego pod red. M. Bańki). Maria Czempka |
|
| Odmiana | 2007-06-22 |
| Mam pytanie dotyczące słowa infrastruktura. Czy jest możliwe użycie tego słowa w liczbie mnogiej, np. ...rozwoju najlepszych infrastruktur badawczych spośród istniejących w Europie? | |
| Słowo infrastruktura jak zdecydowana większość słów w języku polskim posiada liczbę mnogą. Odmiana w liczbie mnogiej wygląda więc następująco: M. infrastruktury, D. infrastruktur, C. infrastrukturom, B. infrastuktury, N. infrastrukturami, Ms. infrastrukturach, W. infrastruktury. Jak podaje Słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego, słowo to jest nadużywane w stylu publicystycznym i oficjalnym. Wydaje się, że w podanym przykładzie można znaleźć lepszy odpowiednik tego słowa. Alicja Podstolec |
|
| Odmiana | 2007-06-21 |
| Czy można napisać / powiedzieć: szepce nam dwóch krasnoludków, czy możliwa jest tylko forma szepcą nam dwa krasnoludki? | |
| Mówi się: szepcą nam dwa krasnoludki. Jeśli jednak słowo krasnoludek zostaje użyte w kontekście, w którym sygnał „męskoosobowości” to sygnał gry - aluzyjne odesłanie do osobowego, męskiego denotatu (gdy np. mamy na myśli pewnych bliźniaków), można byłoby powiedzieć: szepce nam dwóch krasnoludków. Ale podkreślam - to użycie musiałoby być silnie motywowane kontekstowo. |
|