Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-14
Jak odmienić przez przypadki w l.mn. wyraz Amerykanin?
Rzeczownik Amerykanin w lp. ma następujące formy odmiany: DB. Amerykanina, C. Amerykaninowi, N. Amerykaninem, Ms. Amerykaninie, a w lm. M. Amerykanie, DB. Amerykanów, C. Amerykanom, N. Amerykanami, Ms. Amerykanach.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-13
Czy nazwę Papua-Nowa Gwinea (taki zapis tylko spotkałam w słownikach) można pisać również bez łącznika? Jeśli tak, to jak uzasadnić tę rozbieżność? AR
Dopiero od 1975 r. Papua (południowo-wschodnia część Nowej Gwinei) wchodzi w skład państwa Papua-Nowa Gwinea. Łącznik w wyrazach złożonych stosujemy wówczas, gdy pokazujemy równorzędność obu członów nazwy. Dla przykładu: Bielsko-Biała to miasto, które składa się z dwu niezależnych, odrębnych wcześniej miejscowości. Podobnie jest w przypadku, o którym jest mowa w pytaniu, więc stosuje się wyłącznie zapis z łącznikiem.
Aldona Skudrzyk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-13
Jaki jest dopełniacz l.poj. perskiego bądź arabskiego imienia żeńskiego zakończonego na -ajja, np. Rukajja?
Imię to można odmieniać jak bardziej nam znane Maja, zachowując jednak temat z podwojonym j: M. Rukajja, DCMs. Rukajji, BN. Rukajją, W. Rukajjo!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-13
Jaka jest prawidłowa forma O. Pio z Pietrelciny czy o. Pio z Pietrelcina? Nazwa tej włoskiej miejscowości brzmi Pietrelcina.
Skoro miejscowość nazywa się Pietrelcina, to o. Pio pochodził z Pietrelciny, którą to nazwę odmieniamy w polszczyźnie podobnie jak inne, bardziej może znane: Werona – Werony, Ravenna – Ravenny, Padwa – Padwy itd. Dodać należy, że o., czyli skrót wyrazu ojciec piszemy małą literą, chyba że rozpoczyna on zdanie. Ostatecznie więc poprawny byłby zapis o. Pio z Pietrelciny.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-13
W związku z wątpliwościami jakie ostatnio pojawiły się w naszym Stowarzyszeniu, proszę o odpowiedź: jak należy odmieniać słowo Gwiazda? Czy zawodnik występował w Gwieździe czy w Gwiaździe? Dziękuję za odpowiedź. Stowarzyszenie Rekreacyjno - Sportowe „Gwiazda”
Należy powiedzieć w Gwieździe, zachowując oboczności takie same, jak w wyrazie pospolitym.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-13
Proszę o odpowiedź, która nurtuje całą Polonię w Canberze, a może i w Australii. No właśnie! Jak mamy poprawnie po polsku pisać i odmieniać nazwę miasta, w którym obecnie mieszkamy. Czy miasto to: Canberra czy Kanbera lub Kanberra? Czy mieszkamy w Kanberze, lub (jak już ktoś napisał w Canberrze (podwójne r) Czy jesteśmy (panowie) kanberynczykami? No, a jak panie - kanberyjki? (sic!). Czy ładna miejscowa Polka to ładna kanberzanka? A jak brzmiałyby wszystkie odmiany: lubię Kanberę? Wydajemy „Biuletyn kanberyjski”? A czy Aborygeni, którzy tu mieszkali, to Kanberyńscy Aborygeni? itp. Będę wdzięczny za odpowiedz, którą chciałbym przekazać naszym rodakom.
Aleksander M. Gancarz - Council of Polish Organisation in the ACT.
W języku polskim używamy formy Canberra, spotyka się wprawdzie zapisy Kanberra i Kanbera, ale stosunkowo rzadko. Spolszczone zapisy można zaakceptować, ale nie należy ich uważać za wzorcowe. Zgodnie z przyjętą konwencją ortograficzną formy odmiany powinny być: M. Canberra, D. Canberry, C. Canberze (nie -rrze!), B. Canberrę, N. Canberrą, Ms. o Canberze.
Nazw mieszkańców zasadniczo się nie tworzy, ale spośród możliwych najlepsze są formy: kanberyjczyk, kanberyjka, kanberyjczycy. W związku z tym najlepsza forma przymiotnika to kanberyjski.
Nazwie „Biuletyn Kanberyjski” nie można niczego zarzucić, trzeba ją jednak zapisywać według reguł polskich – w tytułach czasopism oba wyrazy wielką literą (zob. reguła 72 zasad pisowni polskiej).
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2006-01-05
Która z form jest poprawna - Narnii czy Narni?
W kwestii form dopełniacza, celownika i miejscownika lp. nazwy Narnia widać pewne wahania. Polskie wydania urzekających baśniowych opowieści C. S. Lewisa, które przełożył Andrzej Polkowski, ukazywały się trzykrotnie. W pierwszym wydaniu owych siedmiu tomów (Instytut Wydawniczy Pax) nazwa baśniowej krainy pojawia się jedynie w tekście i w DCMs. lp. brzmi zawsze Narni, w wydaniach nowszych (wydawnictwa Media Rodzina i dwutomowe ze Świata Książki) na okładkach widnieje już nadtytuł i zarazem tytuł serii Opowieści z Narnii, w tekście również jest już tylko forma Narnii, podobnie jak na plakatach wchodzącego właśnie na ekrany filmu. Źródła internetowe pokazują, że wariant Narnii jest 3 razy częstszy niż Narni, a tytuły eksponują formę częściej używaną. Trudno się temu dziwić, skoro w budowie i brzmieniu tej nazwy widać wyraźne podobieństwo do obcych nazw krain geograficznych, regionów czy państw (także historycznych), takich jak Owernia, Babilonia, Gaskonia, Frankonia, Saksonia, Estonia, Amazonia, Macedonia, Slawonia, Laponia czy Japonia (z polskich nazw podobna do nich jest Warmia, D. Warmii), w których wszystkie mają w DCMs. zakończenie ~nii (nie mylić z końcówką fleksyjną, którą jest tu -i). Sądzę, że należałoby odmieniać nazwę Narnia następująco: DCMs. Narnii, B. Narnię, N. Narnią. Rzadsza obecnie forma DCMs. Narni powstać mogła, jak stwierdza prof. Krystyna Kleszczowa, w wyniku asocjacji z bardzo liczną grupą polskich rzeczowników pospolitych zakończonych na -arnia będących nazwami miejsc, jak np. księgarnia, kawiarnia, psiarnia itp., które w interesujących nas przypadkach mają końcówkę -i (a zakończenie ~ni). Opowiadam się za formą z dwoma i na końcu.
Katarzyna Wyrwas

PS Ciekawostką może być fakt, że we Włoszech w okresie antycznym w Umbrii (region) istniało etruskie miasto o nazwie Narnia, w którym urodził się późniejszy cesarz rzymski Marcus Cocceius Nerva. Nazwę miejscowości i gminy zmieniono i obecnie brzmi już ona Narni. Mając taką formę, jest nieodmienna, jako Narni odróżnia się zatem wystarczająco od Narnii.
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-19
Jak napisać drugą część nazwiska Dąbrowa-Jakiśtam (-Jakiś tam, -Jakiś Tam)? Musi być zachowana jego dwuczłonowość. Fragment redagowanego tekstu dotyczy kpiny z dorabiania sobie szlacheckiego pochodzenia (Trzasnął obcasami i przedstawił się jako Dąbrowa-Jakiśtam. Wywołało to konsternację w gronie moich kolegów, którzy pochodzili z rodzin chłopskich...). Przypuszczam, że autor nie pamięta drugiej części tego nazwiska, ale chce podkreślić jego dwuczłonowość. Zadane przeze mnie pytanie dotyczy tylko pisowni: czy końcówkę tam w nazwisku napisać łącznie czy rozdzielnie? Alina B.
Wybrałbym zapis Dąbrowa-Jakiśtam, ponieważ człon drugi ma być imitacją nazwiska, a w tej funkcji Jakiśtam jest lepsze od Jakiś Tam. Dodam, że istnieją u nas nazwiska od wyrażeń, np. Cozaś. Odnoszę też wrażenie, że forma Jakiśtam lepiej wyraża ironię, co w tym wypadku jest ważne.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-09
W pobliżu mojego miasteczka znajduje się wieś o nazwie Kaczagórka (o pisowni łącznej). Według mojej wiedzy językowej w tego rodzaju zrostach należy odmieniać obydwa człony, czyli obowiązywałaby odmiana typu: Kaczejgórki, Kaczejgórce itd. Tymczasem lokalne media i urzędnicy lansują odmianę typu Kaczagórki, Kacagórce itd. Prosiłbym o rozstrzygnięcie kwestii, która z tych odmian jest poprawna.
Stanowczo lepiej odmieniać oba człony, według wzoru: D. (do) Kaczejgórki, C. Kaczejgórce, B. Kaczągórkę, N. (za) Kaczągórką, Ms. (w) Kaczejgórce, ponieważ budowa słowotwórcza tej nazwy jest czytelna. Zresztą nawet w często używanej nazwie Białystok nie upraszczamy odmiany.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-06
Nazywam się Sylwia Grzenia i szczerze powiedziawszy nie lubię odmian mojego nazwiska, biorąc pod uwagę, iż niektórzy nawet mówili Państwo Grzeniowie. Czy w zasadzie można w ogóle nie używać odmian tego nazwiska i będzie to poprawne językowo?
Nazwiska zakończone na -a poddają się odmianie z łatwością, toteż nieodmienianie ich jest sprzeczne z elementarnymi regułami języka polskiego. Nazwisko Pani powinno być odmieniane (DCMs. Grzeni, B. Grzenię, N. Grzenią), również w liczbie mnogiej (M. Grzeniowie, DB. Grzeniów, C. Grzeniom, N. Grzeniami, Ms. Grzeniach). Jedynie w komunikacji urzędowej można zrobić wyjątek, pod warunkiem że nazwisko będzie poprzedzone imieniem lub innym odmienianym wyrazem.
Mówiąc krótko: nazwisko to jest odmienne, a ostatecznym argumentem powinno być nazwisko autora tej porady.
Jan Grzenia]
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-06
Mam mały problem z odmianą. Pewna drużyna nazywa się Sudety Jelenia Góra. Jak odmienić tą nazwę: pokonał Sudety Jelenią Górę czy pokonał Sudety Jelenia Góra?
W takich nazwach odmienia się (jeśli to możliwe) nazwa indywidualna drużyny, nazwa miejscowości pozostaje nieodmienna: pokonał Sudety Jelenia Góra, wygrał z Sudetami Jelenia Góra, nie poddali się Sudetom Jelenia Góra.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-06
Mój kolega nazywa się Jarosław Szambora. Czy to nazwisko się odmienia? Kolega twierdzi, że nie, bo jest ono pochodzenia węgierskiego, a w związku z tym pozostaje w formie mianownika np. widziałem Jarosława Szambora, a nie widziałem Jarosława Szamborę. Jaki „przepis” językowy reguluje, że to nazwisko jest odmienne lub nie?
Nie wiem, czy nazwisko Szambora ma rzeczywiście węgierski rodowód, bo w dostępnych mi źródłach jego etymologia nie jest wywiedziona wystarczająco jasno. W publikacji Kazimierza Rymuta Nazwiska Polaków. Słownik etymologiczno-historyczny jako źródłosłów nazwisk tego typu (bo jest ich kilka) podaje się imię złożone Sambor znane od XII w., która to forma bywała w nazwiskach pomieszana z niemiecką nazwą osobową Schamber. Jednak nawet gdyby nazwisko kolegi było pochodzenia węgierskiego, wcale nie znaczyłoby to, że jest nieodmienne! Nazwiska i imiona węgierskie odmieniają się, por. np. Nagy, Nagya, Nagyowi, Petöfi, Petöfiego Petöfiemu, Kossuth, Kossutha, Kossutowi, Kossucie (taki zapis!), Imre, Imrego, Imremu, zwyczajowo nie stosuje się w nich tylko apostrofu oddzielającego temat od końcówki fleksyjnej, jako to jest przyjęte w nazwiskach angielskich czy francuskich (Kennedy, Kennedy’ego, Valery, Valery’ego). Nie ma specjalnej ustawy, która regulowałaby odmienność nazwisk, ponieważ nazwiska, jak inne wyrazy istniejące w języku fleksyjnym, takim jak nasz, po prostu się odmieniają – jest to rzecz najzupełniej naturalna, zgodna z duchem języka. Obszerne, wielostronicowe hasło na ten temat zawiera m.in. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego (s. 1686-1698).
Jeżeli tylko dane nazwisko można przyporządkować do któregokolwiek polskiego typu deklinacyjnego, to należy je odmieniać, dlatego też nazwisko Szambora zakończone podobnie jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego typu kora, komora czy (przepraszam) zmora powinno w przypadkach zależnych przybrać formy: D. Jarosława Szambory, C. Jarosławowi Szamborze, B. Jarosława Szamborę, N. (z) Jarosławem Szamborą, Ms. (o) Jarosławie Szamborze.
W naszym skomplikowanym języku nie odmienia się tylko naprawdę nielicznych nazwisk, i to wcale nie ze względu na ich pochodzenie, lecz z powodu ich językowego (fonetycznego) ukształtowania. Wśród nazwisk nieodmiennych Jan Grzenia w Słowniku nazw własnych (s. 67) wymienia następujące: 1) zakończone w wymowie na [ła], np. Benoît, Dubois, Pasqua; 2) zakończonych w wymowie na samogłoskę u, np. Ceauşescu, Kimbangu, Nehru, Pompidou, a także z końcowym -x w zapisie: Giraudoux, Levittoux; 3) zakończonych w wymowie na akcentowaną samogłoskę " target=_blank> (ortograficzne -o, -au, -eau z niewymawianymi -s, -x, np. Hugo, Desnos, Despiau, Cocteaux, Cousteau, Rousseau (zob. także Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, s. 1694). Oprócz wymienionych typów nazwisk reszta jest obowiązkowo odmienna. Jeśli pójdziemy za sugestią Pana kolegi i przestaniemy odmieniać jego nazwisko, to kiedy powiemy widziałem Jarosława Szambora, odbiorca bez wątpienia uzna, że nazwisko kolegi brzmi Szambor. Podobny przykład podaje Hanna Jadacka w książce Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia (Warszawa 2005, s. 38): generał Józef Kuropieska nie pozwalał odmieniać swego nazwiska, trzeba było więc o nim mówić np. znam dobrze gen. Kuropieska, «skutkiem tego dalsi znajomi generała do dziś (!) uważają, że jego nazwisko brzmiało *Kuropiesek na podstawie „rekonstrukcji” mianownika z form uznanych za dopełniaczowe lub biernikowe». A zatem: odmieniajmy nazwiska!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-22
Jak poprawnie powinno się mówić: we Włoszczowie czy we Włoszczowej; w Bukowie czy w Bukowej. Od czego to zależy?
Nazwy miejscowe zakończone na -a odmieniają się według wzorca rzeczownikowego lub przymiotnikowego. Wzór odmiany zależy od postaci słowotwórczej nazwy i ugruntowanej tradycją odmiany, więc w Częstochowie, w Kudowie Zdroju i we Włoszczowie, w Jabłonnie (rzeczowniki), ale w Bukowej, w Kamiennej, w Limanowej (przymiotniki).
Romualda Piętkowa
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-08
Mam na nazwisko Pianko. Nigdy nie odmieniałem przez przypadki swojego nazwiska. Czy powinienem je odmieniać i w jaki sposób?
Nazwisko Pana jest odmienne, podobnie jak inne znane nazwiska męskie, takie jak Kościuszko, Fredro, i ma następujące formy: D. Pianki, C. Piance, B. Piankę, N. Pianką, Ms. Piance. Mniej znane nazwiska męskie zakończone na -o można jednak pozostawiać w formie nieodmienionej, jeśli poprzedza je imię lub inny odmienny wyraz, np. Janowi Piance lub Janowi Pianko, z panem Pianką lub z panem Pianko.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-08
Czy obydwa człony nazwiska typu Marchlewska-Czapla odmieniają się, czy też tylko pierwszy człon? Spotkałam się z taką pisownią: (proszę panią) Marchlewską-Czapla.
W nazwiskach dwuczłonowych odmieniamy oba człony, a zatem powiemy nie ma pani Marchlewskiej-Czapli, przyglądam się pani Marchlewskiej-Czapli proszę panią Marchlewską-Czaplę, idę z panią Marchlewską-Czaplą, mówię o pani Marchlewskiej-Czapli.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-04
Jaka prawidłowo powinna być odmiana nazwy miejscowości Łosinno w dopełniaczu? Chodzi o prawidłową nazwę Szkoła Podstawowa w Łosinnem czy w Łosinnie?
Formę w Łosinnem mielibyśmy, gdyby było (były) Łosinne. A skoro tak nie jest, powiemy i napiszemy w Łosinnie.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-04
Witam! wkrótce urodzi się mój syn i chciałabym, by nosił imię Ksawier. Czy będą z tym trudności? Wiem, że są problemy z pisownią tego imienia przez X (Xawier) i są zalecenia, żeby było to Ksawery, ale przecież Ksawier kończy się na spółgłoskę (tak jak Oliwier, Albert, Patryk), więc wskazuje na płeć męską. Jak to jest w rzeczywistości??
Uwagi, wymogi i zalecenia dotyczące nadawania imion zamieściłem w Słowniku imion (Warszawa 2002, wyd. 2 – 2004, s. 25-26), sugeruję jego lekturę i głęboki namysł przed wizytą w urzędzie stanu cywilnego. Nie widzę istotnych przeszkód, by nadać takie imię (jest tylko jeden problem – nie jest ono znane w Polsce). Jeśli podtrzymuje Pani zamiar nadania takiego imienia, najlepiej zaproponować je jako imię dziecka, a gdy urzędnik odmówi (w takim wypadku musi podać uzasadnienie), napisać jeszcze raz do naszej poradni albo wprost do Rady Języka Polskiego (www.rjp.pl). Nadawanie imion reguluje u nas §51 Prawa o aktach stanu cywilnego, jego treść można znaleźć we wspomnianym Słowniku imion na s. 25-26; w publikacji tej (na s. 349-351) znajdują się także Zalecenia dla urzędów stanu cywilnego dotyczące nadawania imion dzieciom… opracowane przez Komisję Kultury Języka Polskiej Akademii Nauk (dostępne również na srtonie RJP). Imię Ksawier nie jest niezgodne z zaleceniami §51 Prawa o aktach stanu cywilnego, można je w takim razie nadać. Faktem jest jednak, że takiego imienia do tej pory nie nadawano w Polsce, ponieważ mamy tradycyjne imię Ksawery. Szczerze powiem, że nie wiem, dlaczego miałoby być ono gorsze od proponowanego przez Panią nowego spolszczenia Ksawier.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-11-02
Proszę o odmianę imienia żeńskiego Pia przez przypadki.
Imię nie jest polskie, a nawet słowiańskie i w języku, z którego pochodzi, zapewne się nie odmienia. Jest jednak zakończone na -a, można zatem uznać, że będzie miało formy odmiany analogiczne do znanych nam imion żeńskich, takich jak Maria, Lidia. Zgodnie z żeńskim wzorcem odmiany formy byłyby następujące: M. Pia, D. Pii, C. Pii, B. Pię, N. Pią, Ms. Pii, W. Pio!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-10-31
Prosimy o odpowiedź na pytanie: jak należy odmieniać nazwisko Załóg?
Nazwisko to – jeśli jest noszone przez mężczyznę – odmienia się następująco: D. Załoga, C. Załogowi, B. Załoga, N. Załogiem, Ms. Załogu; u kobiety pozostaje w formie podstawowej: M. Maria Załóg, D. Marii Załóg, C. Marię Załóg itd.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-10-31
Czy i w jaki sposób należy odmieniać nazwisko Haenggi?
Nazwiska męskie zakończone na -i (por. np. Verdi) odmieniają się jak przymiotniki, a zatem odmieniamy: M. Haenggi, D. Haenggiego, C. Haenggiemu, B. Haenggiego, N. Haenggim, Ms. Haenggim. W formie narzędnika i miejscownika odcinamy początkowe samogłoski z końcówek przymiotnikowych -im, ponieważ końcową samogłoską nazwiska jest również -i.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166