| Grzeczność językowa | 2011-12-05 |
| Czy rozpoczynanie e-maili zwrotem Witam jest poprawne, czy jest dobrze oceniane? Czym lepiej rozpoczynać wiadomości (może Szanowny Panie/i)? Zauważalne, że większość piszących właśnie tak rozpoczyna, ale słyszę też głosy, że nie jest to do końca w porządku. A co z końcowym zwrotem pozdrawiam? |
|
| Szanowna Pani, przez językoznawców zajmujących się kulturą języka, a zwłaszcza grzecznością językową rozpoczynanie e-maili przez Witam jest bardzo krytykowane. Trochę upraszczam wyjaśnienie tego stanowiska, ale forma witam jest zarezerwowana dla gospodarzy, osób które przyjmują interesantów itp. A jeśli piszemy wiadomość mejlową, to sami jesteśmy gośćmi na czyjejś skrzynce pocztowej, nie zaś gospodarzami. Najlepiej zatem zaczynać wiadomość do osób, których nie znamy osobiście lub którym należy się szacunek, zwrotami Szanowna Pani; Szanowny Panie. Jeśli nie wiemy, kim jest adresat, bo piszemy na e-mail np. firmy, to warto zacząć wiadomość formułą Szanowni Państwo. Ja czasami stosuję też nieco rozbudowaną formę Szanowna/y Pani/e, jeśli odpowiadam na e-mail osoby, która się nie przedstawiła i której płci nie jestem w stanie rozpoznać np. z form używanych przez nią czasowników. Z tym że ta forma jest średnio uprzejma, ale nie rezygnuję z niej trochę dlatego, by odbiorca się nad powodem jej zastosowania zastanowił - w końcu gdyby się, jak należy, podpisał pod mejlem, dziwnej formy adresatywnej by nie było. Co do końcowego Pozdrawiam – różnie z tym jest. Ma prawo tak zakończyć e-mail osoba z wyższym statusem, nawet jeśli wcześniej pisała Szanowna Pani itd. Osoba z niższym statusem powinna zakończyć mejl wyrażeniem szacunku, czyli np. formułami Z poważaniem; Łączę wyrazy szacunku; Z wyrazami szacunku itp. Jeśli jednak piszemy do osoby o wyższym statusie i czujemy do niej sympatię, a sama ta osoba nie stwarza w kontaktach z nami dystansu, można dołączyć także pozdrowienia – ja często w takiej sytuacji, np. gdy piszę do bardzo sympatycznej i bardzo młodej pani doktor z mojej uczelni, stosuję formułę Łączę wyrazy szacunku i pozdrowienia albo Z wyrazami szacunku i pozdrowieniami. A zatem... Z wyrazami szacunku i serdecznymi pozdrowieniami Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-12-05 |
| Po godzinie nie stawiamy kropki, np. 5 godzina. A co z minutą i sekundą? 5 minuta? 5 sekunda? | |
| Nie stawiamy kropki po liczebniku wyrażonym cyfrą, jeśli jest on określeniem konkretnej godziny zegarowej, czyli oznaczeniem pory dnia, np. Jest już godzina 5, czyli najwyższa pora wychodzić czy jak w znanej piosence: Godzina 5, minut 30... Ale jeśli chodzi nam o stwierdzenie, że coś trwa ok. 240–300 minut, czyli np. zaczęło lub kończy swoją piątą godzinę, używamy tu liczebnika jako typowo porządkowego i gdy zapisujemy go cyfrą, stosujemy po niej kropkę (nie zawsze jest to konieczne, ale lepiej ją wstawić), np. Zaczęła się 5. godzina operacji; Przyłapano go na ściąganiu w trakcie 2. godziny pisania egzaminu. Przykład z minutą i sekundą dotyczy chyba właśnie sytuacji analogicznej do drugiej. Napiszemy np., że coś stało się w 2. minucie (możemy też: w 2 minucie), np. Zawodnik strzelił gola w 2. minucie meczu, a także np. w 10. sekundzie (możemy też: w 10 sekundzie), np. Odcięli mu pępowinę w 10. sekundzie po urodzeniu. Natomiast jeśli coś dotyczy pierwszej sekundy czy minuty czegoś - kropka po liczebniku porządkowym odnotowanym cyfrą właściwie zawsze musi się pojawić, bo inaczej można by pomyśleć, że w zapisie chodzi o jedną minutę i jedną sekundę. Przykładowo Minęła 1. minuta – czytamy [minęła pierwsza minuta], zaś zapis bez kropki (Minęła 1 minuta) musielibyśmy odczytać jako [minęła jedna minuta]. Katarzyna Mazur |
|
| Różne | 2011-12-05 |
| Czy istnieje skrót od wyrazu euro (waluta)? | |
| Skrót od euro to EUR (całość pisana wersalikami). Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-12-05 |
| Kolega jest fanem gry Scrabble.Zaskoczył mnie odmianą czasownika wygryzać, np w zdaniu Dziecko wygryzłom dziurę w chlebie. Czy jest dopuszczalna forma wygryzłom? Kolega pokazał tę formę w słowniku, wydanie PWN, autor S. Dubisz r. 2008. | |
| Tak, ta forma jest poprawna, choć rzadko używana. Osobnik rodzaju nijakiego może powiedzieć o sobie ja zrobiłom, ja myślałom, ja wygryzłom. Mamy tu końcówkę -m pierwszej osoby czasu przeszłego po typowym wykładniku rodzaju nijakiego -o-. Zresztą ten sam wykładnik rodzaju jest w 3. osobie, tylko że tam po nim mamy końcówkę zerową, np. dziecko wygryzło – bo: wygryzło- + zero morfologiczne. Katarzyna Mazur |
|
| Wymowa | 2011-11-26 |
| Pytanie moje dotyczy akcentu wyrazowego w wyrazie mechanik (zawód) i dopełniaczu tego wyrazu. O ile taki problem nie istnieje w przypadku wyrazu mechanika (nauka), mam wrażenie, że akcent w dopełniaczu wyrazu mechanik 3 sylabę od końca (np. słyszane raz po raz [szukam meCHAnika samochodowego]) brzmi hiperpoprawnie. Taką samą oboczność wymowy zauważyłam w dopełniaczu wyrazu technik (zawód). Proszę o rozwianie moich wątpliwości |
|
| Męskie rzeczowniki technik i mechanik mają w całej odmianie regularny akcent paroksytoniczny, co oznacza, że niezależnie od przypadka, w którym występują, pada on na przedostatnią sylabę, a zatem powiemy w dopełniaczu [nie ma mecha-NI-ka, tech-NI-ka], a także w np. w bierniku [szukam mecha-NI-ka, tech-NI-ka]. Inaczej być nie może. Intuicja Pani nie zawiodła. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-11-22 |
| Tytuły „Mówią wieki” i „Żyjmy dłużej” w jednym podręczników zapisane są wielkimi literami („Mówią Wieki”, „Żyjmy Dłużej”). Czy nastąpiła zmiana w pisowni, o której nie wiem? Może to po prostu pomyłka? Można ten tytuł odmienić? (np. W „Mówią Wiekach” przeczytałam ciekawy artykuł)? | |
| Faktycznie niedawno (2008 r.) wprowadzono nowe zasady dotyczące pisowni tytułów czasopism. Wcześniej wielkimi literami należało pisać wszystkie człony z wyjątkiem spójników i przyimków tylko w odmiennych tytułach czasopism, ale w myśl nowej reguły nakaz ten odnosi się także do tytułów nieodmiennych (treść wprowadzającej ją uchwały można znaleźć tu, por. też nowe brzmienie stosownej reguły w słowniku. Niezmiennie tytuły typu „Mówią Wieki”, „Żyjmy Dłużej” nie podlegają fleksji, zmianie uległa tylko pisownia. A zatem dobrze będzie tylko: W „Mówią Wieki” przeczytałam ciekawy artykuł. Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-11-21 |
| Czasem zdarza mi się zapisać zdanie, w którym skrót występuje na końcu. Np. „W szkole skończę przerabiać ten materiał za jakiś miesiąc pewnie (bo jeszcze go nie rozpoczęliśmy). Przyjąłem zasadę, że artykułu będę pisać po kolei, tzn. dział 1., dział 2., itd.” – czy to zdanie jest poprawnie zapisane? Dziwnie by wyglądało "[...] itd..”, ale wolę się upewnić. | |
| W takiej sytuacji kropka kończąca skrót jest jednocześnie kropką kończącą zdanie. Ale ponieważ nie zawsze jest oczywiste, jaka jest rola kropki (czy należy ona też do skrótu, czy nie [jak np. w przypadku skrótu zł]), zaleca się nie kończyć zdania skrótami. Skoro już jednak decydujemy się to zrobić, powinniśmy pisać na końcu zawsze tylko jedną kropkę. Pana zdanie jest napisane prawie dobrze – trzeba by tylko zrezygnować z przecinka przed itd. i poprawić literówkę w słowie artykuł. A przy okazji warto pamiętać o tym, by zadnia skrótem także nie zaczynać, a w związku z tym należałoby rozwinąć skrót np., którym wprowadza Pan zdanie do omówienia. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-11-21 |
| Mam problem z odmianą słowa FURNICA. Jest to nazwa targów, których pełna wersja brzmi Międzynarodowe Targi Komponentów do Produkcji Mebli FURNICA. W artykułach często pomija się pełną nazwę, zostawiając tylko człon FURNICA. Jak w takim przypadku należy odmieniać ten wyraz? Jadę na FURNICĘ? W FURNICY brało udział wielu zagranicznych wystawców? Zasięgając informacji u źródła, dowiedziałam się jedynie, że wyraz ma pochodzenie angielskie. Przedstawiciele organizatora targów nie odmieniają go, używają wyłącznie pełnej nazwy wystawy. Uważam to za błąd. Proszę o pomoc w rozwikłaniu mego dylematu. | |
| Rozumiem, że wyraz nie jest skrótowcem, bo wtedy faktycznie istnieje możliwość (bynajmniej nie konieczność) nieodmienienia go. Ale jeśli wersaliki wynikają tylko, jak sądzę, ze względów, graficznych, to należałoby to słowo odmieniać. Jeśli wymawia się je [furnika], a tak jest na 99,9 proc., to odmiana będzie następująca: D. Furniki, C. Furnice, B. Furnikę, N. Furniką, Ms. Furnice (por. odmiana Metallica). Jeśli jednak, choć nie przypuszczam, bo faktycznie wygląda to na nazwę angielską, wymowa to [furnica], formy przypadków zależnych będą następujące: D. Furicy, C. Furnicy, B. Furnicę, N. Furnicą, M. Furnicy (por. odmiana rzeczownika haubica). Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-11-21 |
| Nurtuje mnie ostatnio kwestia poprawnej odmiany imienia Domicela. Moja koleżanka, zwracając się do swojej znajomej o tym imieniu, używa formy Domicelu (podobnie jak Mariolu). Moim zdaniem, właściwszą formą byłaby forma Domicelo, choć nie mam na poparcie swojego przeczucia żadnych argumentów. Proszę o pomoc w rozwianiu moich wątpliwości. | |
| W wypadku imienia Domicela mamy dwie możliwe końcówki wołacza: -o lub -u. Możemy zatem zawołać: Domicelo! lub Domicelu. Imię Domicela to żeński rzeczownik miękkotematowy zakończony na -a. Rzeczowniki z tej grupy zachowują się różnie, jeśli chodzi o końcówkę wołacza. Większość z nich ma w tym przypadku tylko morfem fleksyjny -o, np. akademio, niedzielo, Euzebio, Izabelo, Gabrielo. Ale już na przykład jeśli jest to rzeczownik osobowy o charakterze pieszczotliwym lub deminutywnym (zdrobniałym), ma końcówkę -u, np. mamusiu, siostruniu, Małgoniu, Gosiu, paniusiu itp. Alternatywną końcówkę przybierają natomiast niektóre imiona zakończone na -la (temat na spółgłoskę -l to temat miękki, więc warunek wstępny jest zachowany). Otóż mogą one mieć wołacz zakończony na -u lub -o, np. Marylo lub Marylu, Rafaelo lub Rafaelu, Adelo lub Adelu, Anielo lub Anielu, Domicelo lub Domicelu (por. jednak wyżej wymienione przykłady imion tylko z końcówką -o, np. Gabrielo, ale też imiona z możliwą jedynie końcówką -u, np., choć nie tylko, z powodu zdrobnienia – por. Jolu). Katarzyna Mazur |
|
| Składnia | 2011-11-19 |
| Czy można rozpocząć zdanie od słowa oraz? Zgodnie z interpretacja „czy można zaczynać zdanie od ale? Czy można również zaczynać zdanie od a i i... (np. A tak poza tym to nie bądź na mnie zły)? Można zacząć od ale, można od i, od więc i od wielu innych wyrazów, o które czasem pytają nasi korespondenci. Wyrazy te na początku zdania są nawiązaniem do wcześniejszego tekstu, więc ich sensowne użycie zakłada, że wcześniejszy tekst istnieje. Jeśli kioskarzowi powie Pan Dzień dobry. Ale ja poproszę zapałki, to funkcja owego ale nie będzie jasna. Gdyby jednak kioskarz podał Panu gazetę zamiast zapałek, to Pańskie Ale ja poproszę zapałki byłoby jak najbardziej stosowne. Mirosław Bańko, PWN” – tak. Proszę o pomoc. |
|
| Można zacząć zdanie od oraz, ale zdanie to musi mieć charakter dopowiedzenia, np. Kup ziemniaki, bułkę, masło... Oraz marchewkę. Katarzyna Mazur |
|
| Składnia | 2011-11-19 |
| Zgodnie z moim osądem poprawne sformułownia to na uniwersytecie, na uczelni tym czasem w mojej jednostce w dokumentach wewnetrznych używa się formy w uniwersytecie, w Uczelni (dla mnie to wskazuje na budynek, a nie na jednostę) - studiuje się na uniwersytecie, a nie w uniwersytecie. Ponieważ nie pochodzę z Krakowa, to nie mam pewności, czy nie obowiązują tu jakieś specyficzne zasady. | |
| Częstsze są połączenia pracować/ studiować na uniwersytecie i ... na uczelni, ale konstrukcje pracować/ studiować w uniwersytecie i ... w uczelni także są poprawne. Z moich obserwacji wynika, że właśnie one - używane rzadziej w języku ogólnym - są odbierane przez użytkowników jako bardziej dostojne, oficjalne i coraz częściej pojawiają się w różnego typu dokumentach. Wybór przyimka nie ma w tym wypadku uwarunkowań regionalnych. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-11-19 |
| W jaki sposób odmienia się słowo salezjanie: salezjan czy salezjanów? A jeśli salezjanów, to dlaczego odmienia się inaczej niż Rosjan? | |
| Zasady wyboru końcówki dopełniacza lm. dla rzeczowników męskich z formantem -anin są następujące: 1) końcówkę zerową mają nazwy mieszkańców zarówno miejscowości, jak i regionów, nazwy członków plemion, np. Rosjanin, Fenicjanin, Słowianin, szczecinianin, wrocławianin (wyjątki to np.: Afrykanin, Meksykanin, Amerykanin, Mohikanin); a także następujące rzeczowniki spoza tej grupy: poganin, chrześcijanin, mieszczanin, włościanin, niebianin; 2) końcówkę -ów mają pozostałe rzeczowniki na -anin, w tym nazwy członków zgromadzeń zakonnych, np. franciszkanin (bo: franciszkanów), salezjanin (bo: salezjanów). Są też rzeczowniki, które mają końcówkę alternatywną: -ów lub zero morfologiczne. Należą do nich np. weganin (wegan i weganów) czy wegetarianin (wegetarian i wegetarianów), oratorianin (oratorian i oratorianów). Zachęcam do lektury np. pozycji Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. T. 1 (red. Grzegorczykowa, Laskowski, Wróbel) lub Morfologia współczesnego języka polskiego. Fleksja autorstwa Ałły Krawczuk. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-11-19 |
| Nie wiem, jak napisać „Bravo Sport” czy „Bravo sport”. Spotkałam też „Bravosport”. Proszę o wyjaśnienie. | |
| Tytuł czasopisma brzmi „Bravo Sport” i tak też należy to zapisywać. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-11-19 |
| Czy poprawny jest zwrot wyjść poza ekran monitora - kontekst jest taki, że pewna aplikacja została zaprezentowana na bilbordzie w centrum miasta. Wcześniej była po prostu dostępna na komputerze. Ekran jest składową monitora, ale jednocześnie oba wyrazy są bliskoznaczne i (według mnie) brzmi to niezręcznie. | |
| Wyrazy ekran i monitor w niektórych swoich znaczeniach należą do jednego pola semantycznego, ale nie są synonimami. Ekran jest meronimem dla wyrazu monitor, bo, tak jak Pan zauważył, określa część składową obiektu o nazwie monitor. Odpowiednio monitor jest holonimem dla wyrazu ekran, czyli odnosi się do pewnej całości, której część nazywana jest ekranem. Podobna relacja (meronimii/holonimii) łączy pary wyrazów fryzura i włos czy i głowa i mózg, rower i rama. Połączenie ekran monitora jest zupełnie poprawne. Tym bardziej że bez tego drugiego wyrazu nie byłoby jasne, o jaki ekran chodzi, gdyż przy dzisiejszym stopniu rozwoju techniki rodzajów ekranów mamy mnóstwo (por. sporo definicji w USJP). Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-11-19 |
| Czy poprawna jest forma chłopaki czy raczej chłopacy? | |
| Obie formy są dobre jako mianownik lm. rzeczownika chłopak, przy czym chłopacy to forma neutralna, a chłopaki - tzw. forma deprecjatywna. Pierwsza wchodzi w związek zgody z czasownikami i przymiotnikami (i zaimkami przymiotnikowymi) w rodzaju męskoosobowym (np. Nasi dobrzy chłopacy pomogli staruszce), druga łączy się z tymi samymi częściami mowy w rodzaju niemęskoosobowym (por. Nasze dobre chłopaki pomogły staruszce). Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-11-15 |
| Czy sformułowanie prezentowanie lokalów jest poprawne? Czy do zaakceptowania jest tylko forma prezentowanie lokali? | |
| Obie wersje są poprawne. Rzeczownik lokal każdorazowo ma w dopełniaczu lm. jedną z dwóch możliwych końcówek -i lub -ów, a zatem tworzy formy lokali bądź lokalów. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-11-08 |
| Czy w celu wyrażenia pewnych emocji można użyć zapisu: Uuu, czy lepiej U, u, u. Czy może w ogóle są one niepoprawne? | |
| Można pisać podwojoną, potrojoną głoskę dla wyrażenia szczególnego sposobu jej wymówienia (najczęściej przedłużonego) i jest to akceptowalne, oczywiście tylko w pewnych typach tekstu (bo np. w artykule naukowym już niekoniecznie). Można też pewne wyrażenia o charakterze dźwiękonaśladowczym pisać, oddzielając kolejne człony przecinkiem (np. hop, hop; puk, puk), ale nie uważam, by było to zasadne w przypadku powyższego okrzyku (?). Wymawiamy tu przecież przeciągle jedną głoskę, nie robiąc przerw oddechowych, czyli dobry jest tylko zapis Uuu. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-11-08 |
| Czy można nie odmieniać bułgarskiego imienia męskiego Minko, czy jednak w przypadkach zależnych powinno mieć formy Minki, Mince itd.? | |
| Imię to wpisuje się łatwo w polski wzorzec odmiany, więc należy je odmieniać właśnie tak, jak to zaproponowano w pytaniu. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-11-07 |
| Czy sformułowanie przewodnie założenia (np. Przewodnie założenia INSPIRE określają, że...) jest poprawne? | |
| Tak, jest poprawne. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-11-07 |
| W redakcji, w której pracuję, dyskusję wzbudza ostatnio ortografia w popularnej piosence: „Wlazł kotek na płotek i mruga. Ładna to piosenka, niedługa. Niedługa, niekrótka, lecz w sam raz. Zaśpiewaj, koteczku, jeszcze raz!”. O ile pierwszy raz występujące określenie piosenki: niedługa nie budzi wątpliwości, o tyle sformułowanie w kolejnym wersie jest już dość dyskusyjne. Skoro piosenka jest w sam raz, to ani długa, ani krótka. Uzasadniony byłby więc chyba zapis oddzielny: „nie długa, nie krótka” – jako jedno wspólne określenie rymowanki. W większości publikacji spotykamy natomiast: „niedługa, niekrótka”, co również można obronić – traktujemy je wtedy jako dwa osobne przymiotniki określające tę piosenkę. Moje pytanie w takim razie brzmi: który zapis jest stosowniejszy – czy jest w ogóle możliwe takie rozstrzygnięcie w sytuacji, gdzie da się sensownie uzasadnić obie możliwości? Czy jedynym argumentem będzie tu uzus (bo tak to do tej pory zapisywano)? |
|
| Zgodnie z zasadami pisowni powinniśmy napisać nie długa, nie krótka, lecz w sam raz - ma tutaj zastosowanie reguła 182, w świetle której nie wprowadzające obok zwykłej negacji także przeciwstawienie piszemy z wyrazami, do których się ono odnosi, osobno. Katarzyna Mazur |
|