Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2011-10-12
Chciałam zapytać, czy poniższe zdanie jest skonstruowane poprawnie Zajmujemy się także nauką księgowości, pisania projektów i wniosków. Czy nie trzeba powtórzyć słowa nauka przed pisania projektów i wniosków? Jaką częścią zdania jest w tym przypadku wyraz nauka (dopełnieniem?), a jaką pisanie, projektów oraz wniosków?
Powtórzenie słowa nauka nie jest tu konieczne, a całe zdanie jest zbudowane zupełnie poprawnie.
Nauka pełni w przywołanym wypowiedzeniu funkcję dopełnienia, tak jak Pani przypuszczała.
Natomiast zarówno pisania, jak i projektów oraz wniosków są określeniami rzeczowników (słowo pisania jest dookreśleniem nauki, zaś projekty i wnioski to określenia rzeczownika odsłownego pisania), a zatem uznajemy je za przydawki. Ponieważ same one są rzeczownikami, nazwiemy je przydawkami rzeczownymi.
Katarzyna Mazur
Wymowa2011-10-12
Czy w rzeczownikach typu wodę, rolę albo w zaimku się -ę na końcu wymawia się jako [e] czy [ę]? Czy w ogóle w jakimś polskim słowie kończącym się na wymawia się je jako [ę], a nie [e]?
Znajdujące się na końcu wyrazu wymawiamy zwykle jako [e], czyli bez akcentowania jej nosowości, gdyż akcent taki nie mieściłby się w normie językowej i prowadziłby do hiperpoprawności. Czasem jedynie wydawnictwa poprawnościowe zalecają lekki akcent nosowości, zdarza się to jednak rzadko.
Maciej Trenczek
Składnia2011-10-12
Proszę o rozstrzygnięcie, czy poniższe zdania są poprawne. Znam wskazówki zawarte w Słowniku poprawnej polszczyzny, a mimo to w konkretnych przypadkach, w których występuje czasownik upatrywać, mam kłopoty z wyborem formy rzeczownika (rzeczownik w bierniku lub w dopełniaczu).
1. Krytyk upatruje atrakcyjność jego stylu w odejściu od dotychczasowych trendów.
2. Istotę tego procesu upatruje w zacieśnieniu związków między państwami Unii.
3. W takim układzie sił upatruje początki jego drogi ku władzy.
4. Szansę na poprawę stosunków upatruje we wprowadzeniu nowej polityki wobec Rosji.
Wszystkie zdania są zbudowane poprawnie. W każdym z nich użyto czasownika upatrywać w znaczeniu ‘doszukiwać się czegoś/kogoś w czymś/kimś’, a w tym znaczeniu przyłącza on dopełnieniową frazę biernikową.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-10-12
Od pewnego czasu obserwuję nasilenie używania w mediach zwrotu typu: pytam się, patrzę się, słucham się. Dopóki słyszałam to z ust odpytywanych w sondażach przechodniów - nie dziwiło mnie to specjalnie. Jednak wszechobecnego się zaczęli używać również dziennikarze, redaktorzy, prezenterzy... Zaczynam się niepokoić! Czy to ja czegoś nie wiem i zdanie Pytam się pana panie redaktorze... jest prawidłowe, czy może jednak powinno ono brzmieć Pytam pana, panie redaktorze... Czy rzeczywiście nie wystarczy powiedzieć Patrzę na tego kota, ale koniecznie należy dodać Patrzę się na tego kota?
W przywołanych przez Panią zdaniach czasowniki z się są potocznymi odpowiednikami tych samych czasowników (oczywiście w konkretnych znaczeniach) bez cząstki się. Nasilenie się form z się w mediach jest związane z ogólną ekspansją potoczności w tej sferze naszego funkcjonowania. Nie zmienia to faktu, że wielu ludzi razi obecność w prasie, radiu, czy telewizji konstrukcji z niższego rejestru stylistycznego języka. Osoby te (też się do nich zaliczam) chciałyby mimo wszytko słyszeć przynajmniej dziennikarzy, polityków, prezenterów i nie tylko mówiących zgodnie z normą wzorcową: Pytam pana, panie redaktorze...; patrzę, a tu...; zawsze słucham mojego prezesa itp.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-10-04
Chciałam zapytać, czy poprawna jest nazwa projekt DOM dla NGO (w broszurze, artykule)? Czy całą nazwę powinnam napisać wielką literą, łącznie z przyimkiem dla. Czy nazwa projektu powinna być umieszczona w cudzysłowie, a może odnotowana kursywą?
Nazwy projektów jako akcji piszemy, zaczynając wszystkie wyrazy z wyjątkiem spójników i przyimków wielką literą. (Oczywiście jeśli przyimek lub spójnik otwiera nazwę projektu, także i on będzie zapisany dużą literą). Ujęcie nazwy takiego projektu w cudzysłów jest możliwe, ale nie jest konieczne. Poprawnie będzie zatem pisać o akcji/projekcie: Dom dla NGO lub „Dom dla NGO” (tu zakładam, że dom to rzeczownik pospolity, a nie skrótowiec) czy np. Budujemy Dom dla NGO i „Budujemy Dom dla NGO”.
Jednak projektem możemy określić również np. jakąś pracę pisemną. Wówczas jego tytuł odnotujemy jak tytuł książki, czyli dużą literą zapiszemy tylko pierwszy wyraz (jeśli rzecz jasna względy znaczeniowe nie nakażą pisowni również innych słów w jego składzie wielką literą (por. „Domy dla naszej Warszawy”), a całość umieścimy w cudzysłowie, ewentualnie – w druku – złożymy kursywą. Dla przykładu z pytania zapis tytułu tak rozumianego projektu byłby następujący: „Dom dla NGO” lub Dom dla NGO.
Katarzyna Mazur
Składnia2011-10-04
Mam problem z poprawnością wyrażenia umieszczonego na tablicy informacyjnej. Powinno być miejsce parkingowe dla dwóch samochodów czy na dwa samochody?
Z czysto językowego punktu widzenia obie formy są poprawne, z tym że mają one nieco inne znaczenie. Wyrażeniem miejsce parkingowe na dwa samochody komunikujemy, że na jakiejś przestrzeni zmieszczą się dwa samochody (inaczej: wystarczy miejsca dla dwóch pojazdów), zaś konstrukcja miejsce parkingowe dla dwóch samochodów bardziej akcentuje fakt wydzielenia dwóch odrębnych stanowisk, na których mogą zaparkować samochody, czyli dwóch stanowisk przeznaczonych specjalnie dla aut.
Tyle jeśli chodzi o poprawność wyłącznie językową. Należałoby jednak zastanowić się, jaką sytuację w świecie rzeczywistym chcemy opisać i która konstrukcja lepiej się do tego nadaje. Wydaje się, że tablica najprawdopodobniej miała informować o wyznaczeniu dwóch konkretnych miejsc postoju aut, a skoro tak, sensowniejszy byłby na niej napis miejsce parkingowe dla dwóch samochodów.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-10-04
Czy na tablicy nagrobkowej poprawny jest napis AVE MARYA, a może powinno być MARYJA lub MARIA?
Jeśli jest to nagrobek współczesny i nie zawiera cytatu z dawnych tekstów polskich, powinno być na nim napisane w całości po łacinie Ave, Maria (zwracam przy okazji uwagę na konieczność użycia przecinka przed wołaczem Maria). Jeśli chcielibyśmy natomiast użyć na tablicy nagrobnej formy Maryja, trzeba by dla konsekwencji zastosować też polską wersję pierwszego członu, a więc napisać Zdrowaś, Maryjo, ewentualnie Zdrowaś, Mario.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-10-04
Chciałabym zapytać o prawidłową odmianę przez przypadki słowa panel, a dokładnie o jego formę w dopełniaczu (chodzi o panel operatora w maszynie). Jestem tłumaczem i zazwyczaj odmieniam to słowo jako panelu, jak np. w konstrukcji kolor panelu, jednak ostatnio korektor poprawił mi tę formę na panela. Mam jednak pewne wątpliwości co do słuszności jego uwagi. Proszę zatem o opinię.
To Pani miała dobrą formę, korektor zaś się pomylił. Wzorzec odmiany rzeczownika panel jest następujący:
lp.: M. panel, D. panelu, C. panelowi, B. panel, N. panelem, Ms. panelu;
lm. M. panele, D. paneli, C. panelom, B. panele, N. panelami, Ms. panelach.
Katarzyna Mazur
Interpunkcja2011-10-04
W słownikach ortograficznych znalazłam informację, że w tym wyrażeniu, jako porównaniu paralelnym, powinno stawiać się przecinek przed jak. W tym samym punkcie jednak była informacja, że w takich wyrażeniach można pominąć przecinek w pewnych przypadkach, ale podane przykłady nie zawierały zarówno... jak i... Chciałabym się upewnić, że rzeczywiście można nie stawiać przecinka w tym wyrażeniu.
w wyrażeniach czy zdaniach z podanym spójnikiem złożonym zarówno..., jak i... (także zarówno..., jak...) ZAWSZE stawiamy przecinek przed jak. Innej opcji nie ma. Być może uwagi słownikowe odnosiły się do konstrukcji tak jak.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-10-04
Jak należy odmieniać nazwisko (pochodzenia chyba rosyjskiego): generał E. Leoszenia – generałowi E. Leoszeni czy Leoszenii?
Pierwsze z przywołanych nazwisk odmienia się według deklinacji żeńskiej (mimo tego, że należy do mężczyzny) i przyjmuje takie końcówki jak rzeczowniki żeńskie miękkotematowe, np. studnia. Poprawna odmiana tego nazwiska wygląda następująco M. Leoszenia, D. = C. = Ms. Leoszeni, B. Leoszenię, N. Leoszenią. Pojedyncze i w końcówkach dopełniacza, celownika i miejscownika jest związanie z wymową nazwiska generała – w mianowniku słyszymy [ńa], tak jak np. w zupełnie rodzimym nazwisku Grzenia.
Daria Sitko, Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-10-04
Jak brzmi celownik od nazwiska OwczynnikowOwczynnikowowi?
Nazwisko Owczynnikow należy odmieniać w ten sam sposób, co rzeczowniki męskie twardotematowe, np. generał, minister. W celowniku liczby pojedynczej przyjmują one końcówkę –owi (generałowi, ministrowi). Choć forma Owczynnikowowi może wydawać się nieco dziwna, jest ona poprawna.
Daria Sitko
Poprawność komunikacyjna2011-10-04
Proszę o wskazanie właściwej formy: uchwała została podjęta czy uchwała została powzięta.
Oba połączenia są dobre i oba są notowane przez słowniki poprawnościowe jako przykłady kolokacji.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-09-29
Piszemy synod zamojski czy Synod Zamoyski?
Jeśli chodzi o synod zamojski jako nazwę konkretnego wydarzenia z 1720 r., uzasadniona jest pisownia zarówno małą literą, jak i ze względów uczuciowych – dużą (por. Hierarchowie kościelni wzięli udział w synodzie zamojskim, ale też: Hierarchowie kościelni wzięli udział w Synodzie Zamojskim). Natomiast jeśliby potratować owo wyrażenie jako oficjalną nazwę instytucji, pisalibyśmy oba człony dużymi literami (por. Unicki Synod Zamojski uchwalił wiele dekretów kościelnych).
Gdyby jednak połączenie synod zamojski miało się odnosić do dowolnego współczesnego synodu odbywającego się w diecezji zamojsko-lubaczowskiej, z pewnością nie funkcjonowałoby ono jako jego pełna nazwa (bo ta brzmiałaby np. III Synod Biskupów Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej) i wówczas jedynie uzasadniony mógłby być zapis małymi literami.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-09-29
Czy poprawne jest adresowanie pism do przewodniczącej rady miasta (kobiety) Przewodniczący Rady Miasta... oraz podpisywanie przez nią samą pism np. informacyjnych do radnych z formą Przewodniczący Rady z podaniem jej imienia i nazwiska. Wiem, że należy używać żeńskich, a form męskich używamy wtedy, gdy nie możemy utworzyć żeńskich (np. brzmią śmiesznie). Wiem też, że męskie są bardziej oficjalne. Proszę o pomoc, jak jest poprawnie? Obawiam się, że dysponuję starą wiedzą.
Problem ten wykracza nieco poza zagadnienia językowe. Niegdyś funkcje takie jak dyrektor, prezes, czy właśnie przewodniczący, pełnione były głównie przez mężczyzn, dlatego też utrwaliły się w języku w postaci rzeczowników rodzaju męskiego. Rzeczywiście, są one uznawane za bardziej oficjalne i prestiżowe. W przywołanych sytuacjach poprawne jest użycie formy męskiej, zwłaszcza że mamy do czynienia z pismami o charakterze urzędowym. Forma przewodnicząca również jest poprawna i często używana. Raczej posłużymy się nią w sytuacji mniej formalnej, chyba że dana pani wyraźnie zaznaczy, by zwracać się do niej w ten sposób (np. na oficjalnej stronie warszawskiego urzędu miasta znajdziemy informację o Przewodniczącej [sic!] Rady m.st. Warszawy). Poprawne zatem są obie formy, przy czym, gdy chcemy podkreślić powagę danego stanowiska, raczej użyjemy rzeczownika w rodzaju męskim.
Daria Sitko
Ortografia2011-09-29
Jak pisać następujące nazwy? Z małej czy dużej litery: cesarstwo rosyjskie (cesarstwa rosyjskiego), unia brzeska (unii brzeskiej), gubernia chełmska (guberni chełmskiej)?
Wyrażenie cesarstwo rosyjskie możemy zapisać zarówno wielkimi, jak i małymi literami, wszystko zależy od znaczenia, w jakim chcemy go użyć. Jeżeli chodzi o nazwę istniejącego kiedyś państwa, należy wybrać zapis dużymi literami. Jednak możemy posłużyć się tym pojęciem, np. odnosząc się nie do konkretnego państwa, ale ogólnie do ustroju Rosji. Wówczas będzie to nazwa pospolita i zapiszemy ją małymi literami.
Z kolei nazwy wydarzeń historycznych można rozpoczynać wielkimi literami ze względów uczuciowych lub dla podkreślenia szacunku. W tym wypadku wybór należy do autora tekstu. Zgodnie z zasadami ortograficznymi możemy napisać Unia Brzeska oraz unia brzeska.
Bez wątpienia małych liter użyjemy przy wyrażeniu gubernia chełmska. Jest to bowiem nazwa administracyjna i traktujemy ją tak samo, jak nazwy współczesne (np. województwo śląskie, powiat będziński). Inny zapis będzie niepoprawny.
Daria Sitko
Interpunkcja2011-09-28
Mam problem interpunkcyjny dotyczący zdania: Przeglądając karty albumu z pięknymi fotografiami Kopalni Soli w Wieliczce, dojdziemy z pewnością do wniosku, że jest to niezwykłe miejsce, niezwykły zabytek — jedyny taki obiekt w świecie. Czy uzasadnione jest postawienie pierwszego przecinka, po słowie Wieliczce? Może nie jest to jakiś szczególnie ciekawy temat, ale jest przedmiotem ożywionej dyskusji z przełożonym. Będę wdzięczna za odpowiedź i rozstrzygnięcie sporu.
Przecinek będący przedmiotem sporu został postawiony poprawnie i powinien znaleźć się w tym miejscu. Ma to uzasadnienie w składni, oddziela on bowiem zdanie podrzędne, którego głównym członem jest imiesłów przeglądając, od zdania nadrzędnego. Ponadto, zasada 367 pisowni polskiej zamieszczona w Wielkim słowniku ortograficznym PWN mówi: „Imiesłów zakończony na -ąc, -łszy, -wszy — bez względu na to, jak interpretujemy jego funkcję w zdaniu — w zasadzie oddziela się przecinkiem wraz z ewentualnymi jego określeniami od poprzedzającej go lub następującej po nim reszty zdania”.
Daria Sitko
Odmiana2011-09-28
Czy rzeczowniki typu Australia, Europa mają tylko liczbę pojedynczą?
Nie. Rzeczowniki te są co prawda najczęściej używane w liczbie pojedynczej, ale możemy w całkowicie regularny sposób utworzyć dla nich liczbę mnogą, np. te Australie, te Europy. Por. zresztą zupełnie sensowne zdania: Europa z czasów Napoleona i z końca XIX w. to dwa różne światy, dwie różne Europy; Australia pokazywana w telewizji znacznie odbiega od tej widzianej na żywo. Można powiedzieć, że te dwie Australie są zupełnie różne.
Omawiane rzeczowniki to tzw. formy singulare tantum, ale ich określenie jest trochę mylące. O ile bowiem formy plurale tantum zgodnie z tym, co komunikuje ich nazwa, mają jedynie formy liczby mnogiej i w ogóle nie tworzą liczby pojedynczej, o tyle formysingulare tantum występują nie tylko w liczbie pojedynczej (jak wynikałoby z nazwy), ale także w liczbie mnogiej, choć w tej drugiej można je spotkać w konkretnych tekstach niezmiernie rzadko.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-09-26
Proszę o rozstrzygnięcie wątpliwości związanych z odmianą rosyjskich nazwisk zakończonych na –ina oraz –na. Według reguły 314. Nowego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego z 2002 r. żeńskie formy od nazwisk zakończonych na -in odmieniają się zgodnie z paradygmatem przymiotnikowym (Puszkina, Puszkiną). Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. M. Bańki z tego samego roku podaje, że odmężowskie nazwiska zakończone na -ina odmieniają się jak rzeczowniki (Puzynina, Puzyniny). Jeśli dobrze rozumiem, słowniki podają różne informacje. Jak należy odmienić nazwiska Galicyna, Niefagina?
Według Nowego słownika poprawnej polszczyzny żeńskie nazwiska zakończone na -na mają odmianę przymiotnikową. Zgodnie z tą regułą nazwisko Fiodorowna w dopełniaczu powinno mieć formę Fiodorownej. Nie jestem jednak pewna,czy nie powinno ona brzmieć Fiodorowny.
słowniki mówią w kwestii odmiany żeńskich nazwisk rosyjskich jednym głosem. Proszę jeszcze raz przeczytać regułę 314. pisowni. Jasno wynika z niej, że nazwiska na -ina typu Puszkina (właśnie ten przykład jest tam omówiony) odmieniają się według paradygmatu rzeczownikowego. Regułę tę należy zastosować także w przypadku odmiany nazwisk Galicyna i Niefagina.
Zgadzam się z tym, że polskie i rosyjskie nazwiska z formantem -na odmieniają się jak przymiotniki, jednak w nazwisku Fiodorowna mamy nie formant -na, ale -owna, a rzeczowniki z tym formantem, podobnie jak polskie zakończone na -ówna, przyjmują końcówki rzeczownikowe. Poprawnie zatem będzie M. Fiodorowna, D. Fiodorowny, C. Fiodorownie, B. Fiodorownę, N. Fiodorowną, Ms. Fiodorownie.
Zachęcam też do lektury innej odpowiedzi na podobne pytanie, którą przygotowałam kiedyś dla poradni, a którą może Pani znaleźć w naszym archiwum (w okienku wyszukiwania proszę wpisać Karenina).
Katarzyna Mazur
Składnia2011-09-23
Mam problem z odmianą słowa hasło w zdaniu: Często zapominam hasło/hasła? Która forma jest poprawna?
Występujący w przykładzie czasownik zapominać wymaga albo dopełniacza (zapominać czegoś), albo biernika (zapominać coś), czyli poprawne będą obie formy: zapominam hasła i zapominam hasło.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-09-22
Sklep nazywa się Feniks. Które ze sformułowań jest poprawne: idę do Feniksa czy idę do Feniksu?
Dobrze będzie idę do Feniksa.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166