| Ortografia | 2011-08-20 |
| Jak napisać słowo karnoskarbowy – razem czy z myślnikiem (karno-skarbowy)? Słownik języka polskiego podaje jako poprawną formę karnoskarbowy, ale pisownia karno-skarbowy jest tak rozpowszechniona, że zaczynam mieć wątpliwości. Drugie pytanie: istnieje „Kodeks karny skarbowy” – czy w takim razie powinniśmy mówić odpowiedzialność karnoskarbowa, czy odpowiedzialność karna skarbowa? A może jeszcze inaczej (np. odpowiedzialność karna za przestępstwa skarbowe)? |
|
| Zdecydowanie piszemy: karnoskarbowy (jedno słowo, bez łącznika), ponieważ jest to przymiotnik złożony o członach nierównorzędnych semantycznie. Proszę już nie mieć wątpliwości. Co do drugiej części pytania: wszystkie zaproponowane przez Panią wersje zapisu są poprawne i godne polecenia. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Intryguje mnie pytanie, czy poprawna jest forma pewien, czy pewny, np. użyte w zdaniu: Jestem tego pewien/pewny. | |
| Zarówno pierwsza, jak i druga forma są dobre. Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Moje pytanie dotyczy odmiany dwóch konkretnych nazwisk, Brud i Bet. Są to dla mnie nazwiska, które można odmieniać, ale wolę się upewnić, czy np. również w takim zdaniu: Mamy zaszczyt zaprosić Annę i Jana Betów oraz Annę i Jana Brudów na uroczystość wręczenia nagród. | |
| Nazwiska te powinno się odmieniać i to dokładnie tak, jak to Pani zrobiła. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-20 |
| Ostatnio napotkałem uwagę, że użycie wyrażenia południowy zachód w zdaniu: Z powrotem grupa B udała się inną drogą niż grupa – na południowy zachód, jest niepoprawne. Moim zdaniem błędu tu nie ma. Proszę o opinię. A jeśli występuje tu błąd, to również o wyjaśnienie, na czym on polega. | |
| Nie widzę tu żadnego błędu – zdanie jest sensowne i zbudowane zgodnie z wszelkimi normami języka polskiego. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Bardzo proszę o wyjaśnienie, która forma wyrażenia jest poprawna i dlaczego – Ukoronowanie NMP na Królowę Nieba i Ziemi czy Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi? | |
| Poprawnie jest: Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi. Przyimek na w tej konstrukcji wymaga użycia po sobie rzeczownika królowa w bierniku, a ponieważ rzeczownik ten odmienia się według wzoru deklinacji żeńskiej przymiotnikowej (jak np. przymiotniki różowa, kolorowa, ale też inne rzeczowniki typu: krawcowa, synowa), końcówką we wspomnianym przypadku jest -ą, nie zaś -ę jak w rzeczownikach żeńskich o typowej odmianie rzeczownikowej. Katarzyna Mazur |
|
| Składnia | 2011-08-20 |
| Jak jest poprawnie: oldboye musiały czy oldboye musieli? | |
| Obie formy są poprawne. Oldboy (słowniki ortograficzne zalecają jednak pisownię oldboj) jako rzeczownik męskoosobowy ma w mianowniku i wołaczu dwie możliwe formy: deprecjatywną, która łączy się z orzeczeniem w rodzaju niemęskoosobowym, i niedeprecjatywną, przyłączającą orzeczenie męskoosobowe, przy czym akurat dla tego rzeczownika forma deprecjatywna i niedeprecjatywna wyglądają tak samo, czyli po prostu oldboye (lub, jak radzą słowniki: oldboje). Dobre są w związku z tym obie konstrukcje: ci kochani oldboye przyszli oraz te kochane oldboje przyszły. Katarzyna Mazur |
|
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy dopuszczalne i poprawne językowo są użyte sformułowania typu: w ostatnim okresie czasu; w poprzednim okresie czasu itp. Czy też tylko formy w ostatnim czasie; w poprzednim czasie są poprawne? | |
| Wyrażenie okres czasu jest uznawane za pleonazm, czyli konstrukcję, która niepotrzebnie kilka razy przekazuje tę samą treść. Proszę zauważyć, że okres w użytym tu znaczeniu definiujemy jako ‘pewien wycinek czasu’ i gdybyśmy teraz spróbowali do wyrażenia okres czasu podstawić zamiast słowa okres tę jego eksplikację, otrzymalibyśmy połączenie pewien wycinek czasu czasu. Wyraźnie widać, że mamy tu spory naddatek semantyczny, a co za tym idzie – błąd leksykalny, który jest jednym z typów błędów językowych. Podsumowując – połączenie okres czasu jest uznawane za niepoprawne i zdecydowanie należy go unikać. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-20 |
| Czy gramatycznie poprawne jest sformułowanie buty z wysokim obcasem? Czy można tylko używać buty na wysokim obcasie? | |
| Wyrażenie buty z wysokim obcasem jest zbudowane poprawnie pod względem gramatycznym, ewentualnie z uwagi na semantykę sensowniejsza wydaje się konstrukcja buty z wysokimi obcasami – w końcu w parze butów obcasy są raczej dwa (pomijam sytuację, gdy np. wysoki obcas się złamał i urwał). Katarzyna Mazur |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Chciałabym zapytać o odmianę imion żeńskich typu Sarah, Hannah. Słowniki i poradniki zgodnie twierdzą, że imiona te, jako zakończone na spółgłoskę, są nieodmienne i można dopuścić jedynie odmianę w języku mówionym. Czy tak jest istotnie, czy może zalecenia się zmieniają? Czy nadal można napisać wyłącznie rozmawiałam z Dinah? | |
| Nic się nie zmieniło w zaleceniach w kwestii, o którą Pani pyta. Oczywiście, może Pani przyjąć w swoich tekstach polską pisownię imion takich jak Sarah czy Dinah i np. zamiast Sarah Connor pisać Sara Connor. Wtedy problem z odmianą znika. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Czy poprawne jest słowo dowiadywałam się? | |
| Tak, to poprawna forma niedokonanego czasownika dowiadywać się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, rodzaju żeńskim i czasie przeszłym. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Niedawno spotkałam się z formą audit zamiast audyt. Czy ta forma jest poprawna? | |
| Poprawnie jest tylko audyt. Katarzyna Mazur |
|
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy poprawnym sformułowaniem jest dane statystyczne na rok, czy dane statystyczne z roku? Czy zależy to od czasu, którego dotyczą przywoływane dane, np. dane na rok przyszły, ale już z roku przeszłego? | |
| Odpowiedzi udzielił sobie Pan sam – zakres użycia wrażeń ... na rok... oraz ... z roku... jest dokładnie taki, jak Pan wskazał. Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-08-20 |
| Czy stawiamy przecinek przed zaimkiem pytającym, który nie wprowadza zdania podrzędnego, np. niezależnie od tego który)? | |
| Akurat w podanym przykładzie przecinek stawiamy (czyli powinno być: niezależnie od tego, który). Zasada jest taka, że jeśli sam tylko zaimek tworzy tzw. pozorne, bo jakby niedokończone, zdanie podrzędne, nie stawiamy przed nim przecinka (por. Nie wiem kiedy; Nieważne czyj itp.), chyba że ma on jakiś również zaimkowy zapowiednik/korelat przynależący strukturalnie do zdania nadrzędnego, jak np. w podanej przez Panią konstrukcji, a także przykładach Nie wiem tego, kto; Niezależnie od tego, jak itp. – w tej bowiem sytuacji przecinek przed drugim zaimkiem trzeba postawić. Katarzyna Mazur |
|
| Różne | 2011-08-20 |
| Mam pytanie: która forma jest poprawna: radny miasta czy radny rady miasta? | |
| Obie formy da się obronić. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Proszę o podpowiedź, w jaki sposób prawidłowo zapisać (np. w stopce dokumentu) wyrażenie tłumacz przysięgły języka angielskiego. Chodzi mi w szczególności o to, czy wyrażenie tłumacz przysięgły należy zapisać wielkimi literami. | |
| Wszystko należałoby tu pisać małymi literami, oczywiście pod takim warunkiem, że pierwsze słowo nie rozpoczyna zdania. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Jaka jest poprawna odmiana miejscowości Suwałki? Spotkałam się z dwiema formami: do Suwałk lub do Suwałek. | |
| Zwyczaj lokalny może być różny, jednak zgodnie z normą ogólną języka polskiego powinniśmy mieć w dopełniaczu jedynie formę (do) Suwałk. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Wiem, że zgodnie z regułą nazwy stanowisk należy pisać wielka literą. Tymczasem spotykam się w prasie z zapisem Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej + imię i nazwisko, Sędzia Sądu Okręgowego w X., Przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w X + imię i nazwisko. Czy są to formy dopuszczalne, czy jest to nadużycie? Jaki jest poprawny zapis? | |
| W aktach prawnych obowiązuje pisanie jednoosobowych nazw stanowisk wielką literą, nawet jeśli pojawiają się one w kontekście imienia i nazwiska; w tekstach o innym przeznaczeniu można stosować pisownię wariantywną (albo małe, albo duże litery), byleby konsekwentnie (por. reguła 85 zasad pisowni polskiej). W związku z tym w aktach urzędowych poprawnie będzie jedynie Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej Jan Kowalski, Przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w Katowicach Jan Kowalski, sędzia Sądu Okręgowego w Katowicach (tu mała litera dla sędziego, bo całość to nazwa stosowana w danym czasie nie tylko do jednej osoby - sędziów w tym sądzie jest więcej). Natomiast w pozostałych typach tekstów dopuszczalne będą zarówno powyższe formy zapisu, jak i następujące: prezes Naczelnej Izby Lekarskiej Jan Kowalski, przewodniczący Okręgowej Izby Lekarskiej w Katowicach Jan Kowalski. Katarzyna Mazur |
|
| Różne | 2011-08-20 |
| Wiem, że ten temat poruszany był niejednokrotnie, ale nadal nie znalazłam odpowiedzi na nurtujące mnie pytanie. To dla mnie tym bardziej istotne, gdyż jestem absolwentką filologii polskiej i dziennikarką, a wciąż mam w tej kwestii wątpliwości. Chodzi o kolejność nazwisk naszej słynnej chemiczki. Jak jest prawidłowo: Maria Curie-Skłodowska czy Skłodowska-Curie? Sama jestem absolwentką Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, a moja redakcyjna koleżanka wyjaśniła mi, że Maria po ślubie posługiwała się tylko nazwiskiem Curie i to Polacy „dołożyli" jej polskie nazwisko dla podkreślenia jej pochodzenia. Z kolei bardzo często spotykam się z kolejnością Maria Curie-Skłodowska - zgodnie z zasadą zapisu podwójnych nazwisk u kobiet (nazwisko panieńskie + po mężu). Bardzo proszę o wyjaśnienie tej kwestii. Odpowiedź będzie na pewno bardzo pomocna zarówno dla mnie, radomskiego środowiska medialnego, jak i czytelników lokalnego „Tygodnika 7 Dni”, w którym pracuję. |
|
| Oczywiście argumenty, które Pani przytacza, mogą wyjaśnić powszechniejszą pisownię nazwiska naszej noblistki, ale zgodnie z zasadami języka polskiego powinniśmy odnotowywać je mimo wszystko w wersji Skłodowska-Curie. Oczywiście w nazwie uczelni ten szyk jest odwrócony, no i nie należy go tam zmieniać, ale to absolutny wyjątek. Katarzyna Mazur |
|
| Ortografia | 2011-08-20 |
| W „Raporcie końcowym z badania zdarzenia lotniczego nr 192/2010/11 samolotu Tu-154M nr 101 zaistniałego dnia 10 kwietnia 2010 r. w rejonie lotniska SMOLEŃSK PÓŁNOCNY” występują nazwy jednostek wojskowych pisane małymi literami. Przykładem: 13 eskadra lotnictwa transportowego, 36 specjalny pułk lotnictwa transportowego (od str. 3 i dalej). Jak to się ma do reguły pisania nazw własnych od dużej litery? Czy po przykładowych liczebnikach 13 i 16 występujących w nazwach jednostek wojskowych powinna być kropka? Zauważyłem, że w wojsku jest maniera pisania z dużej litery nazw jednostek wojskowych od szczebla brygady wzwyż. | |
| Wszystkie człony pełnych nazw jednostek wojskowych każdego szczebla należy pisać wielkimi literami. Co do kropki po liczebnikach – zasada jest taka, że stawia się ją tylko po zapisanych cyframi liczebnikach głównych, ale można z niej zrezygnować, jeśli z kontekstu jasno wynika, iż mamy do czynienia z liczebnikiem porządkowym, i nie ma niebezpieczeństwa, że ktoś pomyli go z głównym). W związku z tym kropka po liczebnikach podanych przykładach nie jest niezbędna, choć byłaby już konieczna w przypadku nazwy 1. Eskadra Lotnictwa Transportowego, bo nie jest do końca jasne, czy chodzi o pierwszą czy o jedną eskadrę. Katarzyna Mazur |
|
| Słowotwórstwo | 2011-08-20 |
| Który zwrot jest poprawny (w literaturze naukowej pojawiają się obydwie wersje): handel targowy czy handel targowiskowy? | |
| Obie formy są uzasadnione: handel targowiskowy – bo mamy rzeczownik targowisko, handel targowy – od rzeczownika trag. Katarzyna Mazur |
|