Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2010-12-01
Bardzo proszę o podpowiedź, która wersja jest poprawna: PARP/PAN itp. zaproponował czy PARP/PAN itp. zaproponowała?
Poprawne są obie wersje zapisu. Pytanie o wartość kategorii rodzaju dla czasownika (orzeczenia) w powyższych zadaniach jest w istocie pytaniem o rodzaj użytych w nich skrótowców (tu: podmiotów). Rodzaj gramatyczny skrótowca (a także jego liczbę) ustala się zaś dwojako. Po pierwsze, można skrótowiec rozwinąć, by zobaczyć, jaki rodzaj przypisany jest nadrzędnemu członowi pełnej nazwy przez niego zastępowanej, i taki sam nadać skrótowcowi. Stosując ten sposób, musielibyśmy przyjąć, że PAN (od: Polska Akademia Nauk) oraz PARP (od: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) mają rodzaj żeński, tak samo jak wyrazy akademia i agencja, które są głównymi wyrazami nazwy złożonej. Druga metoda określenia rodzaju gramatycznego skrótowca odwołuje się do jego wymowy. Kiedy ostatnią wypowiadaną głoską skrótowca jest spółgłoska, tak jak ma to miejsce w obu omawianych przykładach (por.: [parp]; [pan]), na pewno ma on na podstawie tego kryterium rodzaj męski. Jeśliby jednak skrótowiec kończył się w wymowie na akcentowane [e, i, o, u] przybrałby rodzaj nijaki, np.: to NRD (bo: [en-er-de]), to WSI (bo: [wu-es-i]). Z kolei gdyby w jego zakończeniu znalazło się [a] pod akcentem, rodzaj mógłby być żeński lub nijaki, np. to AK [a-ka] – r. nijaki, ta RPA [er-pe-a] – r. żeński. Jeżeli natomiast zamykającą głoską byłoby niekacentowane [a], skrótowcowi przysługiwałby rodzaj żeński, por. FAMA (Festiwal Artystyczny Młodzieży Akademickiej (bo: [fama]).
Dodam jeszcze, że wydawnictwa poprawnościowe zalecają stosowanie w polszczyźnie staranniejszej raczej pierwszego z omówionych sposobów ustalania rodzaju skrótowca. Pomijając inne względy, w przypadku skrótowców od nazw polskich jest on chyba nawet łatwiejszy, więc i z tego względu warto się do niego odwoływać.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Czy poprawna jest następująca forma: (1) Biuro Obsługi Pielgrzyma przyjmuje rezerwacje przewodnika i udziela informacji. Czy raczej należałoby napisać: (2) Pracownicy Biura Obsługi Pielgrzyma przyjmują rezerwacje przewodnika i udzielają informacji?
Za poprawne należy uznać obie zaproponowane przez Panią/Pana wersje. Rzeczownik biuro jest wieloznaczny: może oznaczać zarówno miejsce pracy (np. urzędników) – tak w zdaniu (2) – ale też odnosić się do samych pracowników – zob. zdanie (1). Proszę zauważyć, że podobnie sprawa wygląda, gdy chodzi o jednostkę szkoła (por. Szkoła się spaliła – tu: szkoła użyta w znaczeniu ‘budynek’; ale także: Szkoła prowadzi rekrutację – tutaj: szkoła jako ‘pracownicy placówki oświatowej’). Ponieważ mamy przynajmniej dwa takie wyrazy polisemiczne (szkoła i biuro, ale również np. urząd, drukarnia), których poszczególne znaczenia są zróżnicowane w podobny sposób, możemy mówić w przypadku ich wszystkich o zjawisku tzw. polisemii regularnej.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-23
Chciałabym się dowiedzieć, jak prawidłowo należy napisać na grobie rodzinnym Grób rodziny Okrzejów? Gdyby mi mogli Państwo wyjaśnić, które wyrazy powinny być napisane wielką literą, czy wszystkie, oraz jak odmienić nazwisko Okrzeja, jak np. Anna Okrzeja. Czy powinno być Grób Rodziny/rodziny Okrzeja? Okrzejów?
Radziłabym napisać Grób rodziny Okrzejów. Nie ma potrzeby rozpoczynania słowa rodzina wielką literą, jednak ostatecznie względy emocjonalne i taki zapis mogłyby usprawiedliwić. Zresztą na płytach nagrobnych stosuje się zazwyczaj pismo wersalikowe, a przy nim zupełnie znika problem z dużą i małą literą, bo wszystkie znaki przybierają kształt i rozmiar wielkich liter (jest to tzw. majuskuła), lub kapitaliki – tutaj różnica między wielką a małą literą jest mniej widoczna, gdyż sprowadza się tylko do ich rozmiaru, bo kształt pozostaje dla obu taki sam (jest taki jak u dużych liter). I właśnie to ostatnie pismo ja zastosowałabym na nagrobku – wówczas płyta zawierałby informację w następującej formie ortograficznej: Grób rodziny Okrzejów.
Co do postaci fleksyjnej nazwiska po słowie rodzina – wolałabym je w wersji odmienionej; ona jest zresztą chyba częstsza w użyciu i dla pewnych typów nazwisk właściwie jedynie możliwa (por. grób rodziny Filipowskich, nie: *grób rodziny Filipowski, ponieważ niektórzy członkowie klanu noszą nazwisko Filipowska). W omawianym przypadku można by jednak zastosować zarówno postać Grób rodziny Okrzeja, jak i Grób rodziny Okrzejów, bez narażania się na zarzut, że nazwisko zostało nieodmienione – nie ta reguła ma tutaj bowiem zastosowanie.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Czy poprawna jest forma: proszę o odpowiedź do 14 maja, czy też proszę o odpowiedź do dnia 14 maja.
Poprawną formą jest oczywiście: proszę o odpowiedź do 14 maja, przecież data 14 maja wyraźnie wskazuje, że chodzi o dzień.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Różne2010-11-23
Czy w piśmie urzędowym na końcu linijki przed marginesem może zostać jedna litera np. z, o, i itp. albo np. początek daty: 14 maja... czy też: nr (koniec linijki) 123... (nowa linijka)?
Unikałabym pozostawiania spójników czy przyimków na końcu wersu, do nowego wersu radziłabym przenosić również początki dat.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Różne2010-11-23
Czy w pismach urzędowych można stosować komputerową opcję "dzielenie wyrazów", czy też raczej jest to niewskazane.
Oczywiście, można włączyć komputerową opcję dzielenia, nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Składnia2010-11-23
Która forma jest poprawna: dofinansowanie czegoś czy dofinansowanie do czegoś?
Poprawna forma to dofinansowywanie czegoś, np. ministerialne dofinansowanie szkół, a nie *ministerialne dofinansowanie do szkół.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Składnia2010-11-23
Proszę uprzejmie o informację, czy poprawny jest zwrot: kilkoro dziewcząt i chłopców poszło do kina? W słowniku znalazłam tylko pod hasłem kilkoro: ludzi, dzieci, sportowców. Nie mam pewności, czy: kilkoro dziewcząt i chłopców, czy: kilka dziewcząt i kilku chłopców jest poprawnie.
Poprawnie będzie tylko: kilkoro dziewcząt i kilku chłopców poszło do kina, ponieważ rzeczownik dziewczę łączy się z liczebnikami zbiorowymi, zaś chłopiec z głównymi i nie ma innej możliwości, by zachować wymagania składniowe tych rzeczowników w związkach z liczebnikiem.
Oczywiście konstrukcje takie jak omawiana do łatwych nie należą. Użycie liczebników zbiorowych stwarza problemy, bo chyba nie do końca rozumiemy zapisy reguły, wedle której łączy się z nimi m.in.: 1) rzeczownik rodzaju nijakiego z M. lp. na , oznaczający istoty młode (np. pięcioro piskląt, ośmioro dziewcząt); oraz 2) rzeczownik oznaczający w liczbie pojedynczej istotę rodzaju męskiego, ale stosowany w liczbie mnogiej na oznaczenie zbioru złożonego z jednostek różnej płci (np. kilkoro studentów).
Skupmy się chwilę na punkcie 2. Ważne jest – choć może nie zawsze wystarczająco mocno akcentowane – że zbiór, o którym tam mowa, jest określany jednym rzeczownikiem. Niepoprawny byłby zapis: *kilkoro studentek i studentów, bo mamy już wtedy dwa rzeczowniki, do których liczebnik miałby się odnosić, a żaden z nich sam nie oznacza w tym kontekście zbioru różnopłciowego, bo każda z członkiń grupy studentek będzie tylko żeńska, a każdy z członków zbioru studentów tu akurat męski. Podobnie nie możemy użyć konstrukcji *kilkoro dziewcząt i chłopców – znów liczebnik łączy się z nazwą grupy ludzi określanej dwoma rzeczownikami, a to jest nieuprawnione w tym przypadku. Zauważmy zresztą, że gdyby powyższe połączenie nie było wadliwe, powinniśmy umieć je przekształcić w następujący sposób *kilkoro dziewcząt i kilkoro chłopców, a to jest niewykonalne, gdyż rzeczownik w liczbie mnogiej chłopcy nie zakłada zbioru różnopłciowego, a zatem nie łączy się z liczebnikiem zbiorowym. Za niedozwoloną należy uznać również konstrukcję *kilka dziewcząt i kilku chłopców – słowo dziewcząt musi być poprzedzone liczebnikiem zbiorowym, a nie głównym, jak w przykładzie.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Moje pytanie dotyczy następującej sytuacji: Jeżeli w tekście piszemy o Domu Pielgrzymkowym Arka, a potem w tekście używamy samej nazwy Arka, to czy piszemy ją w cudzysłowie („Arka”)?
Nie ma uzasadnienia dla tego, by umieszczać samą nazwę Arka w cudzysłowie, jeśli w pełnej nazwie występuje ona bez tego znaku. Inaczej jednak postąpilibyśmy, gdyby np. w dokumentach lub na billboardach widniał napis: Dom Pielgrzymkowy „Arka”. Zatem równie dobrze, bo w obu przypadkach konsekwentnie, byłoby: 1) Zatrzymaliśmy się w Domu Pielgrzymkowym Arka. Trzeba przyznać, że dyrektor Arki świetnie dostosował ośrodek do potrzeb gości; oraz: 2) Dom Pielgrzymkowy „Arka” wziął udział w plebiscycie na najlepsze miejsce noclegowe w regionie. To, którą ostatecznie „Arka” zajmie lokatę, okaże się już niebawem. Konsekwencja ma znaczenie!
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Witam. Jeśli pełna nazwa firmy brzmi: Basen w Świeciu Sp. z o.o., to czy poprawny jest zapis: spółka „Basen w Świeciu”?
W tekstach nieurzędowych możemy zastosować zaproponowany w pytaniu zapis. Dotyczy to zarówno rezygnacji z dopisku Sp. z o.o., jak i użytego tu cudzysłowu – wydaje się on wręcz niezbędny, by nie potraktować wyrażenia w Świeciu jedynie jako informacji o lokalizacji spółki, skoro, co wiemy, stanowi ono zasadniczą część nazwy własnej.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-11-23
Moje wątpliwości budzi pisownia niespełniającym (warunków do...). Jaka jest poprawna pisownia? Razem czy osobno?
Imiesłowy przymiotnikowe, niezależnie od tego, czy są użyte w znaczeniu przymiotnikowym, czy czasownikowym, z partykułą nie piszemy łącznie. Dopuszcza się pisownię rozdzielną w przypadku znaczenia czasownikowego, jednak bezpieczniej jest zapisać takie wyrażenie razem. Wielki słownik ortograficzny PWN wszystkie zaprzeczone imiesłowy przymiotnikowe podaje w pisowni łącznej.
Ewelina Pałka
Różne2010-11-23
Co to są analityki lub analityzmy?
Formy analityczne (inaczej: formy złożone) – bo o takie chyba pada pytanie – mogą być formami fleksyjnymi, których składnikiem jest słowo posiłkowe lub morf fleksyjny pisany oddzielnie od tematu danego leksemu. Do form analitycznych należą m.in.: formy czasu przyszłego złożonego (będę mówić lub będę mówiła); formy trybu przypuszczającego bezosobowych postaci czasownika (mówiono by, zrobiono by); niektóre formy trybu rozkazującego (niech mówi, niech czytają) (za: Mirosław Bańko: Wykłady z polskiej fleksji. Warszawa 2004, s. 45–46, 54). Analityzmami zwane są także tzw. orzeczenia peryfrastyczne typu wpaść w zachwyt, mieć nadzieję czy zwracać uwagę, których skomplikowaną naturę przybliżają m.in. prace: Ewy Jędrzejko: Słownictwo tzw. analityczne w opisie leksykalnym (propozycja opisu i klasyfikacji). W: Markowski A., red.: Opisać słowa. Warszawa 1992 oraz Iwony Loewe: Konstrukcje analityczne w poezji Młodej Polski. Katowice 2000.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-11-23
Pracuję w Multikinie. Nie wiem dlaczego, nikt nie chce odmieniać nazwy firmy. Używa się tu formy: pracuję w Multikino, współpraca z Multikino, zapraszamy do Multikino itp. Według mnie nie jest to poprawna forma. Brzmi to niezręcznie i źle. Chciałabym się dowiedzieć, czy moja irytacja na nieodmienianie Multikina jest słuszna.
Multikino nie jest wyrazem nieodmiennym, w związku z tym irytacja Autorki/Autora listu jest jak najbardziej uzasadniona. Mnie też przywołane tu przykłady rażą. Są po prostu błędne i takiej praktyce należy się przeciwstawiać – zatem gratuluję językowego wyczucia.
Ewa Biłas-Pleszak
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Ostatnio napisałam artykuł o tematyce historycznej i zwrócono mi uwagę, że zapis: Miało to miejsce 14 maja 1994 roku jest niepoprawny, że powinnam pisać tylko: 14 maja 1994. Czy istnieje jakaś zasada regulująca użycie słowa roku bądź skrótu r.?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny (1999) pod red. A. Markowskiego jako poprawny zapis daty podaje ten, w którym jest przynajmniej skrót r. Pominąć możemy go np. w bibliografii, natomiast w tekście głównym pracy powinien się pojawić.
Ewa Biłas-Pleszak
Składnia2010-11-23
Prawidłowe sformułowanie to: Sędzia Sądu Rejonowego w R. zarządza: ustanowić dla pozwanego X, ostatnio zamieszkałego w R., kuratora procesowego w osobie pracownika Sądu Okręgowego w R. – Magdalenę Kowalską czy ... Magdaleny Kowalskiej?
Możliwe są dla wyrazistości dwa rozwiązania do równoprawnego wyboru: kuratora procesowego w osobie Magdaleny Kowalskiej, pracownika Sądu Okręgowego w R. albo: kuratora procesowego: Magdalenę Kowalską, pracownika Sądu Okręgowego w R.
Iwona Loewe
Poprawność komunikacyjna2010-11-23
Na poniższych stronach znalazłem wyraz newsletter. W słowniku języka polskiego nie ma takiego wyrazu. Obecnie z dużą grupą osób jestem w trakcie tłumaczenia dużego systemu komputerowego na język polski. Szef projektu twierdzi, że słowo newsletter powinniśmy zamienić słowem biuletyn, które jest bardziej poprawne językowo. Czy użycie wyrazu newsletter jest poprawne?
Nawet najnowsze słowniki nie notują jeszcze słowa newsletter. Jednak w publikacjach poprawnościowych odnaleźć można rzadziej używane leksemy jak news czy newsroom. Wydaje się więc, że coraz większe upowszechnienie newslettera jako formy rozsyłania informacji spowoduje akceptację również tego leksemu. Newsletter jest terminem specjalistycznym, a w tej grupie słownictwa akceptacja dla zapożyczeń (w tym anglicyzmów) jest największa. Zakresy znaczeniowe słów newsletter i biuletyn (który notabene również jest pożyczką językową – tyle że starszą i z języka francuskiego) nie pokrywają się w pełni, co może uzasadniać użycie w tekstach specjalistycznych terminu newsletter. Przyjęcie słowa newsletter wiąże się również z koniecznością odmiany go według polskiego paradygmatu (M. newsletter; D. newslettera; C. newsletterowi; B. newsletter; N. newsletterem, Msc. newsletterze).
Alicja Podstolec
Ortografia2010-11-23
Chciałbym zapytać, jaki jest prawidłowy podział wyrazu myślisz przy przenoszeniu go do następnego wiersza (np. w książce, czasopiśmie itp.)? Czy będzie to my-ślisz, czy może raczej myś-lisz?
Zgodnie z zasadami dzielenia wyrazów podanymi w Wielkim słowniku ortograficznym (reguła 54.3) grupę spółgłoskową można albo w całości przenieść do następnego wiersza – wtedy podział wyglądałby tak: my-ślisz – albo dowolnie podzielić, przy czym przynajmniej jedna spółgłoska musi się znaleźć w przenoszonej części wyrazu – wtedy podział wygląda następująco: myś-lisz.
Alicja Podstolec
Znaczenie2010-11-23
Chciałbym prosić o informację, czy poprawne jest słowo pyprać i co ono oznacza, jaka jest jego etymologia?
Słowo pyprać jest gwarowym wariantem ogólnopolskiego paprać, które ma dwa znaczenia: 1) ‘babrać, brudzić, walać, paskudzić’, np. paprać ubranie; 2) ‘robić coś niedbale, niechlujnie’, np. paprać robotę. Na skutek typowego dla gwar przesunięcia wymowy samogłosek nastąpiła wymiana samogłoski a na y.
Z punktu widzenia normy języka ogólnego czasownik pyprać jest niepoprawny, gdyż należy do słownictwa gwarowego. Spotykany jest w gwarze śląskiej, w której też funkcjonuje utworzony od niego rzeczownik pyprok, oznaczający osobę wykonującą niechlujnie jakąś pracę.
Mirosława Siuciak

Słowotwórstwo2010-11-23
W świecie fantasy pojawia się bardzo często rasa ludzi-demonów, którzy znani są tam także jako gogi. Problemem pojawia się, gdy od słowa gog, chcemy utworzyć jego żeński odpowiednik, ponieważ słowo to nie występuje w języku polskim (nie znalazłem go w żadnym ze słowników), a jest jedynie zapożyczeniem. Na ile poprawna jest (o ile w ogóle jest poprawna) forma gożka, czyli nazwa żeńskiej przedstawicielki owej rasy?
Moja odpowiedź na pewno nie będzie pełna, bo pytanie nie jest precyzyjne (być może tylko dla mnie). W Starym Testamencie w Księdze Ezechiela (38,2) pojawia się Gog jako władca kraju położonego na północy Azji Mniejszej. Szersze znaczenie ma Gog w Apokalipsie św. Jana (20,8): "I wyjdzie, by omamić narody z czterech narożników ziemi, Goga i Magoga, by ich zgromadzić na bój" – mowa tu o potęgach wrogich Kościołowi. W jednym i w drugim wypadku nie ma potrzeby urabiania nazwy żeńskiej od imienia Gog. Ale w pytaniu nie ma mowy o Biblii, a jedynie o świecie fantasy, chodzi o rasę ludzi-demonów. I w tym wypadku można postawić pytanie: Czy ten świat duchów jest zróżnicowany płciowo? Wszak nie ma nazw żeńskich od demon, duch, szatan (choć jest diablica). Ale brak odpowiedników żeńskich nie jest niczym wyjątkowym, bo nie mają żeńskiej pary: szpieg, wróg, demiurg, cyborg, dramaturg (specjalnie dobierałam rzeczowniki z zakończeniem -g). Nie znaczy to oczywiście, że nazwa żeńska nie może się pojawić. I gdyby się pojawiła, może przybrać postać *gożka (wyraz opatruję gwiazdką, co sygnalizuje, że to wyraz, którego brak w polszczyźnie). Przyrostek -ka jest ciągle produktywnym środkiem tworzenia nazw żeńskich, przed nim g przejdzie w ż, jak w Norweg – Norweżka, sługa – służka.
Krystyna Kleszczowa
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-17
Jeśli pewna osoba nazywa się, powiedzmy, Lew Ziębło, to czy poprawie powiem, mówiąc: Teraz przemawia Lew Ziębło; W tej chwili nie ma Lwa Ziębły; Zaufałam Lwowi Zięble; Wczoraj w teatrze widziałam Lwa Ziębłę; Jutro na koncert idę z Lwem Ziębłą; Czy teraz myślisz o Lwie Zięble?
Polskie nazwiska męskie zakończone na o, a poprzedzone spółgłoską twardą (b, p, d, t, w, f, z, s, r, ł) przyjmują końcówki deklinacji żeńskiej rzeczownikowej. Imię męskie Lew odmienia się podobnie jak rzeczownik lew oznaczający zwierzę (różnice dotyczą tylko celownika liczby pojedynczej oraz mianownika i biernika liczby mnogiej (zob. odpowiednie hasła w słowniku PWN). Zaproponowana odmiana jest więc poprawna. Słowo komentarza do celownika liczby pojedynczej: forma Lwowi Zięble jest poprawna, aczkolwiek częściej stosuje się postać Lwu Zięble.
Magdalena Kurpiel

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166