Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Różne2005-10-25
Czy są leki łagodzące odruchy wymiotne spowodowane nadużywaniem wyrazów tzw. modnych (ostatnio np. przymiotnika kolejny)?
Wyrazy modne były i będą używane, i nic nie można na to poradzić. Sama podchodzę do tego zjawiska ze spokojem i dystansem. Odruchów nie mam.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-10-18
Proszę o udzielenie wszelkich informacji dotyczących kryteriów oceny innowacji językowej.
Skoro potrzebuje Pan wszelkich informacji na temat innowacji językowych, to proszę zajrzeć do Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego i przeczytać hasła KRYTERIA POPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ, INNOWACJA JĘZYKOWA, BŁĄD JĘZYKOWY i NORMA JĘZYKOWA.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-10-18
Które zdanie jest najlepsze: 1. Także plany dotyczące powojennego ładu terytorialnego wychodziły ze stanu prac gabinetowych i stały się przedmiotem dyskusji na szczeblu decydentów [...], 2. Także plany dotyczące powojennego ładu terytorialnego wychodziły z etapu prac gabinetowych i stały się przedmiotem dyskusji na szczeblu decydentów [...], 3. Także plany dotyczące powojennego ładu terytorialnego wychodziły w czasie prac gabinetowych i stały się przedmiotem dyskusji na szczeblu decydentów [...]?
Żadne z tych zdań nie jest idealne. Pierwsze wykluczyłabym z powodu jego niekomunikatywności (wychodzić ze stanu prac?), ostatnie wydaje mi się niepoprawne ze względu na potoczne konotacje połączenia wychodzić w czasie prac. Pozostaje nam zatem zdanie drugie, nie jest ono dla mnie jednak w pełni zrozumiałe, nie wiem bowiem, co dokładnie oznaczać miałoby połączenie wychodzić ze stanu / z etapu prac gabinetowych.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-10-10
Z czego składa się kasza manna?
Jeśli chodzi o skład chemiczny, to pojęcia nie mam, jeśli natomiast idzie o skład wyrazowy połączenia kasza manna, to są to zdecydowanie dwa rzeczowniki. Na temat odmiany kaszy manny pisaliśmy już niegdyś w dziale Odmiana.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-10-07
Mam problem ze znalezieniem synonimu słowa hańba, zaczynającego się na nie-.
W Słowniku języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka definicja rzeczownika hańba brzmi następująco: ‘wielki wstyd, ujma, niesława, sromota’. Widać w niej jak na dłoni ów problematyczny synonim.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-09-22
Witam! Jestem Bułgarką i mam kłopoty z przetłumaczeniem bułgarskich skrótów na język polski. Interesuje mnie, jak przetłumaczyć EOOD, po angielsku LTD po nazwach firm. Dziękuję bardzo.
Angielski skrót Ltd. (od limited) po nazwie firmy ma polski odpowiednik – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a w skrócie sp. z o.o.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-06-28
Na dzisiejszej maturze z języka polskiego pojawiło się polecenie, w którym należało określić poniższe zdanie jako opinię bądź informację: W dzisiejszym racjonalistycznym świecie fascynacja tzw. feralnymi dziećmi bynajmniej się nie zmniejszyła, lecz jej motywy są, po części przynajmniej, poznawcze. Nie doszukałem się w tym zdaniu wyrazów, które mogłyby wskazywać na osobisty charakter wypowiedzi, dlatego zaznaczyłem informacja. Według Państwa jaka powinna być odpowiedź? Pozdrawiam, Michał L.
Witam, obawiam się, że spodziewał się Pan szybszej reakcji na zadane pytanie. Z przyczyn od nas niezależnych nie udało nam się jednak odpowiedzieć na nie wtedy, kiedy zagadnienia maturalne pozostawały w centrum uwagi wszystkich maturzystów. Podejrzewam, że już Pan samodzielnie rozwiał wątpliwości dotyczące nacechowania perswazyjnego zdania, które Pana zastanawiało. Mnie osobiście przychodzi zgodzić się z Panem i uznać takie wyizolowane zdanie za informacyjne, czasami jednak kontekst podpowiada nam, czy fragment tekstu jest opinią, czy informacją. Reasumując, jeśli w pytaniu z egzaminu maturalnego zdanie to funkcjonowało samodzielnie wydaje się mieć charakter informacyjny, jednak gdy było fragmentem jakiejś większej całości, to jego status informacyjny może być niejednoznaczny.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Różne2005-06-08
Chciałabym zwrócić się z problemem, na który natknęłam się pisząc moją pracę licencjacką (temat: Persuasive Function as Expressed by Axiologicaly Marked Lexicon in Selected Media Discourse). Dyskurs medialny, na którym się opieram, to felietony (np. Nałęcz „Wprost”). Występują tam wyrażenia typu trzeba poskromić szarlatanów lub trzeba komisję bronić przed Giertychem. Interesuje mnie funkcja perswazyjna wyrażana za pomocą nacechowanego leksykonu i doszłam teraz do etapu, kiedy muszę posegregować między innymi takie (powiązane ze sobą) leksemy, jak: trzeba, należy, powinien, nie wolno, musieć, warto (np. pamiętać o czymś) i analogicznie przeczenia do nich. Wyrażenia, które mnie interesują, są prymarnie lub wtórnie (konotacyjnie) wartościujące, jednakże zupełnie nie wiem, jak posegregować podane przykłady pod gramatycznym względem. Przeszukując Wasze archiwum, natknęłam się na predykaty, predykatywy, czasowniki modalne, defektywne oraz niewłaściwe. Jadwiga Puzynina (Język wartości, 1992, s.88) wyraz powinien nazywa predykatem, natomiast wnioskując z treści archiwum jest to czasownik niewłaściwy. Mój promotor z kolei podpowiedział mi podział czasowników modalnych. Ja natknęłam się również na konstancje powinnościowe. Chciałabym się dowiedzieć, do jakiej grupy należą te leksemy i jak mogłabym je podzielić. Z góry dziękuję, Anna
Temat Pani pracy dyplomowej wymaga po pierwsze kontekstu gramatycznego, po drugie funkcjonalnego. Stąd słuszne i niesprzeczne określenia czasownika powinien mianem predykatu i czasownika niewłaściwego. W celu konsultacji i rozeznania funkcji odpowiednich predykatów w badanym przez Panią materiale odsyłam do następujących pozycji: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Tom pt. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel 1984, 1998 (oba wydania równie dobre); J. Bralczyk, Język na sprzedaż; J. Bralczyk, O języku polskiej propagandy politycznej lat 70.; M. Głowiński, Nowomowa po polsku; M. Głowiński, Marcowe gadanie.
Iwona Loewe
Różne2005-06-06
Czy pojęcie homonimów stosuje się tylko do wyrazów, czy można także je odnieść do skrótów, np. FPS jako gatunek gry (first person shooter) oraz fps jako ilość klatek na sekundę (frames per second)?
Termin homonim oznacza wyrazy o identycznej formie, ale różniące się znaczeniem. Nie ma przeszkód, by tę definicję stosować w odniesieniu do skrótów i skrótowców.
Jan Grzenia
Różne2005-05-31
Szanowni Państwo! Jedno z zadań konkursu polonistycznego polegało na tym, że dzieci musiały wypisać ze zdania epitet. Niektórzy uczniowie wypisali sam epitet (czerwona), inni epitet i wyraz określany (czerwona czapka). Wypisanie samego epitetu wzbudziło protest niektórych polonistów, nie chcieli zaliczać uczniom tak rozwiązanego zadania. Twierdzili, że epitet to całość, czyli czerwona czapka. Przyznam, że nie mogę się z tym zgodzić. W Zarysie teorii literatury wyraźnie jest napisane, że epitet to tyle, co określenie. Występuje najczęściej w postaci przymiotników... Bardzo proszę o wyjaśnienie tej spornej kwestii. Będę wdzięczna. Z poważaniem Barbara Z.
Zgadzam się z Panią, epitet to określenie, jednocześnie przypuszczam wszakże, że Pani rozumie postulaty jury, które po prostu dzięki obecności wyrazu określanego ma przed sobą pełny kontekst i nie musi go poszukiwać w tekście. Wszak pozostaje to w sferze postulatu jury, a nie obowiązku ucznia.
Iwona Loewe
Różne2005-05-31
Czasowniki percepcji słuchu - co to takiego?
Są to wszelkie czasowniki, które informują o jakimkolwiek zaangażowaniu zmysłu słuchu w określaną czynność, czyli słuchać, słyszeć, wysłuchiwać, ale i nasłuchiwać, podsłuchiwać, przysłuchiwać się, odsłuchać...
Iwona Loewe
Historia języka2005-05-24
Jak można scharakteryzować słownictwo prasłowiańskie? Czy słownictwo prasłowiańskie to to samo, co słownictwo epoki przedpiśmiennej? Z góry dziękuję za informacje. Studentka z Krakowa.
Słownictwo prasłowiańskie odnosi się do języka prasłowiańskiego, czyli wspólnego prajęzyka wszystkich Słowian, funkcjonującego w okresie pierwszego tysiąclecia przed naszą erą aż do VI wieku, kiedy nastąpił pierwszy rozpad prasłowiańszczyzny (zob. więcej na ten temat w odpowiedzi dotyczącej pochodzenia języka polskiego). Wyodrębnianie się polskiej wspólnoty językowej z grupy zachodniosłowiańskiej przebiegało w X stuleciu. Z tego okresu nie zachowały się jednak żadne teksty pisane po polsku, a najstarszy zabytek języka polskiego – Bulla gnieźnieńska – pochodzi z 1136 roku, dlatego też czas od X do połowy XII wieku określa się w historii języka polskiego jako epokę przedpiśmienną. Kształtujące się wówczas słownictwo polskie wywodzi się oczywiście z prasłowiańskiego, ale terminy słownictwo prasłowiańskie i słownictwo epoki przedpiśmiennej nie są bynajmniej tożsame, ponieważ już w X stuleciu pojawiły się w polszczyźnie pierwsze zapożyczenia z innych języków europejskich. We współczesnym słownictwie polskim tylko około 20% stanowią wyrazy przejęte z prasłowiańszczyzny, a pozostałe wyrazy pojawiły się w trakcie rozwoju polszczyzny (X-XXI w.) na skutek bądź zapożyczeń z innych języków, bądź też przez różnego typu operacje słowotwórcze. Część słownictwa prasłowiańskiego, a później także staropolskiego wyszła natomiast z użycia. Więcej na temat struktury słownictwa prasłowiańskiego można znaleźć w przytoczonych pozycjach bibliograficznych: S. Dubisz, Język – historia – kultura, Warszawa 2002, Z. Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 1987, T. Lehr-Spławiński, Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój, Warszawa 1972.
Mirosława Siuciak
Frazeologia2005-04-27
Gdzie mogę znaleźć spis przysłów wraz z ich kontekstami? Bardzo proszę o pomoc. Pozdrawiam.
Istnieje wiele zbiorów przysłów. Najważniejsze publikacje to m.in.: S. Adalberga Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, O. Kolberga Przysłowia, J. Krzyżanowskiego Mądrej głowie dość dwie słowie: pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin oraz Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (w oparciu o dzieło Samuela Adalberga) opracowana przez J. Krzyżanowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-04-27
Czy wyraz ostatnia to liczebnik czy przymiotnik?
Zdecydowanie przymiotnik.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-04-27
Dlaczego błona śluzowa jamy ustnej, gardłowej i kanalików nosowych, wiązadeł głosowych musi być wilgotna?
Z tym pytaniem należy się zwrócić do lekarza, a nie do językoznawcy.
Mirosława Siuciak
Historia języka2005-04-27
Gdzie mieszkali Słowianie mówiący językiem staro-cerkiewno-słowiańskim i co się z nimi stało?
Język staro-cerkiewno-słowiański stanowi najstarsze dziedzictwo kultury pisanej Słowian – jego zabytki pochodzą z okresu IX-X wieku. W tym czasie Słowianie nie stanowili już wspólnoty językowej, a omawiany język wykazywał cechy zespołu południowego (zob. poprzednia odpowiedź na temat pochodzenia języka polskiego). Rozwój kultury staro-cerkiewno-słowiańskiej wiąże się z misją św.św. Cyryla i Metodego w Państwie Wielkomorawskim, obejmującym rozległe tereny Moraw i Panonii, czyli dzisiejszych Czech, Słowacji, Węgier, częściowo ziemie łużyckie oraz Dolny Śląsk. Chociaż misja uczonych Greków miała charakter polityczny (chodziło o uniezależnienie się od Niemców, krzewiących na terenach słowiańskich chrześcijaństwo w wersji łacińskiej), to ich największym osiągnięciem było stworzenie podwalin wspaniałej kultury, łączącej harmonijnie elementy słowiańskie z greckimi. Emancypacja mowy Słowian do roli języka liturgicznego pociągnęła za sobą konieczność przetłumaczenia Pisma Świętego i ksiąg liturgicznych oraz stworzenia alfabetu, za pomocą którego można by zapisać skomplikowany fonetycznie język słowiański. Nawiązując do znaków alfabetu greckiego, stworzono więc rozbudowany system piśmienniczy (głagolicę), który w późniejszym okresie został uproszczony i zmodyfikowany przez uczniów Cyryla i na jego cześć nazwany cyrylicą. Ponieważ teksty zapisane w języku staro-cerkiewno-słowiańskim związane były z liturgią chrześcijańską i tłumaczeniami Biblii, wszystkie zabytki tego języka mają charakter religijny, sakralny (stąd w nazwie element cerkiewny). Chociaż język ten w żywej mowie zaginął, to przetrwał w postaci tekstów liturgicznych w kościele prawosławnym, co jest następstwem faktu, że cała kultura staro-cerkiewno-słowiańska upowszechniła się na Rusi i na południu słowiańszczyzny (w Bułgarii, Macedonii i Serbii). Zob. L. Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984, C. Bartula, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 1987.
Mirosława Siuciak
Historia języka2005-04-27
Co się stało z językami: połabskim, pomorskim i panońskim? Jakie tereny zamieszkiwali ich przedstawiciele?
Język połabski należał także do grupy zachodniosłowiańskiej, posługiwali sie nim Drzewianie Połabscy mieszkający na lewym brzegu Łaby w okolicach Luneburga, Luchowa i Suten (we wschodnich Niemczech). Na skutek nasilonej germanizacji język ten zaginął w połowie XVIII wieku. Jako język z grupy lechickiej był bardzo podobny do dialektów polskich. Jednym z pięciu dialektów na terenie Polski był dialekt pomorski występujący zgodnie z nazwą na Pomorzu. Uległ on od średniowiecza wielu przekształceniom, na niektórych terenach w ogóle zaginął (na Pomorzu Zachodnim), natomiast w Pomorzu Wschodnim - w okolicach Gdańska, Kościerzyny i Kartuz zachował się jako dialekt kaszubski, tak bardzo różniący się od innych dialektów polskich, że uważany jest obecnie za odrębny język - kaszubski.
Nie ma natomiast języka panońskiego. W starożytności istniała prowincja rzymska - Panonia - w widłach Dunaju i Sawy (obecnie tereny zach. Węgier, wsch. Austrii i półn. Słowenii), mieszkająca tam ludność mówiła dialektami iliryjsko-weneckimi. Po upadku cesarstwa rzymskiego Panonia była zamieszkiwana przez Hunów, Ostrogotów, Awarów, przejściowo w VIII-IX w. także przez Słowian - była częścią Państwa Wielkomorawskiego. Od X w. w Panonii osiedlili się Madziarzy przybyli ze wschodu - od tej pory występuje tam język węgierski.
Mirosława Siuciak
Wymowa2005-04-27
Na jakich terenach Słowiańszczyzny występuje akcent inicjalny?
Akcent inicjalny występuje obecnie w językach łużyckich (górnołużyckim i dolnołużyckim), w czeskim i słowackim - czyli w językach zachodniosłowiańskich, oprócz polskiego. Chociaż w języku polskim nie spotyka się akcentu inicjalnego, to występuje on w gwarze podhalańskiej - według niektórych badaczy jest to dowód na to, że w zamierzchłej przeszłości na terenach polskich także akcent padał na pierwszą sylabę.
Mirosława Siuciak
Różne2005-04-20
Dlaczego język uczniowski nazywamy gwarą, przecież odnosi się on do grupy społecznej, więc prawidłowa w tym przypadku byłaby nazwa socjolekt.
Terminologia, choć w nauce precyzyjna, nie zawsze precyzyjnie jest stosowana, ponadto ewoluuje, zmienia się. Termin socjolekt jest stosunkowo niedawny. Rozpowszechniony od lat 90. XX wieku. Wcześniej właśnie termin gwara z odpowiednim określeniem uściślającym odnoszony był do zróżnicowania polszczyzny w różnych aspektach. Określa się w ten sposób mówioną odmianę języka ograniczoną terytorialnie i społecznie. Funkcjonowały więc i nadal funkcjonują terminy: gwara ludowa, gwara miejska (np. warszawska = wiech), gwara środowiskowa (np. złodziejska, studencka, uczniowska) oraz gwara zawodowa (np. lekarzy, rolników).
Aldona Skudrzyk
Różne2005-04-16
Jakie rodzaje gramatyczne ma rzeczownik? Czy to prawda, ze w liczbie mnogiej mamy inne niż w pojedynczej?
W istocie, rzeczownik posiada pięć rodzajów gramatycznych, a ponadto większość rzeczowników odmienia się przez liczby i przypadki. Prócz rodzaju żeńskiego i nijakiego istnieją zróżnicowane rzeczowniki męskie: męskoosobowe, męskozwierzęce (męskożywotne) i męskonieżywotne (męskorzeczowe). Nie jest to wymysł językoznawców, lecz jest uzasadnione zróżnicowaniem form rzeczownika w bierniku w połączeniu z określającymi je przymiotnikami, czyli widzę tego wspaniałego pana / tych wspaniałych panów, widzę tego wspaniałego konia / te wspaniałe konie, widzę ten wspaniały budynek / te wspaniałe budynki. Na tej właśnie podstawie w języku polskim istnieją aż trzy rodzaje męskie. Dokładnie te same nazwy rodzajów ma rzeczownik w liczbie mnogiej, nie odmienia się bowiem przez rodzaj, lecz go posiada raz na zawsze! Warto w tej kwestii prześledzić podręczniki Henryka Wróbla Gramatyka języka polskiego, Kraków 2001 oraz Mirosława Bańki Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
Iwona Loewe

PS Na stronie Rady Języka Polskiego znaleźć można obszerne wyjaśnienia dotyczące rodzajów w języku polskim autorstwa prof. Andrzeja Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166