Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Znaczenie2011-03-18
Kiedyś nauczycielka w liceum pedagogicznym, zwracając się do dziewczyn, używała na nie określenia dziobki. Pani ta pochodziła z rejonu Brzeska. Co oznacza to słowo?
Słowo, którym posługiwała się nauczycielka (poprawny zapis wygląda tak dziopka w lp., dziopki w lm.), to zdrobnienie od wyrazu dziopa, używanego w gwarach Małopolski, a zwłaszcza jej południowych części, w tym też okolic powiatu gorlickiego, w znaczeniu ‘dziewczyna’ lub ‘córka’ (por. Mały słownik gwar polskich pod red. Jadwigi Wronicz, Kraków 2010).
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-03-18
Chciałabym uzyskać odpowiedź na pytanie, czy nazwy jezior piszemy zawsze wielką literą. Chodzi mi dokładnie o użycie wielkiej litery w zdaniu typu: Byłam nad Jeziorem Drwęckim, czy Byłam nad jeziorem Drwęckim?
Wyraz Jezioro piszemy wielką literą, jeśli wchodzi ono w skład nazwy geograficznej, której kolejny element jest przymiotnikiem w mianowniku lub rzeczownikiem w dopełniaczu, np. Jezioro Drwęckie, Jezioro Niewolnicze, Jezioro Małgorzaty (w Etiopii), Jezioro Wiktorii. Słowo jezioro napiszemy natomiast małą literą, jeśli po nim występuje konkretna nazwa jeziora będąca rzeczownikiem w mianowniku, np. jezioro Śniardwy, jezioro Ontario, jezioro Czad, jezioro Bajkał itd. Ta sama zasada dotyczy pisowni nazw mórz, gór, wyżyn, nizin, kanałów, półwyspów, pustyń itp.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-03-18
Chciałem zapytać o pisownię określenia koloru antracyt metallic. Pisownia obca i stąd problem. Słownik języka polskiego podaje, że metallic to kolor (np.: fiat w kolorze metallic). W języku polskim piszemy tego typu „zrosty kolorystyczne” łącznie lub z myślnikiem. Jak napiszemy antracyt metallic.
Ponieważ to zestawienie składa się z członów nierównorzędnych, z których drugi jest dookreśleniem pierwszego (mamy do czynienia z antracytem w wersji metalicznej), napiszemy je tak: antracyt metallic, choć zgodnie z zaleceniami co do zapisu samej formy metallic lepiej byłoby antracyt metalik.
Katarzyna Mazur
Składnia2011-03-18
Moje pytanie dotyczy kwestii, czy mówimy, że uczestnicy nabędą umiejętności związanych z obsługą oprogramowania czy, że uczestnicy nabędą umiejętności związane z obsługą oprogramowania.
Czasownik nabywać w znaczeniu ‘uzyskiwać zdolność do czegoś’ wymaga od rzeczownika i łączącej się z nim w związku zgody przydawki wystąpienia w dopełniaczu, a zatem poprawnie będzie: uczestnicy nabędą umiejętności związanych z obsługą oprogramowania.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-18
Chciałabym dowiedzieć się, jaka jest poprawna forma dopełniacza od rzeczownika lm. piksele czy piksle.
Faktycznie, dla rzeczownika piksel można utworzyć w liczbie mnogie dwie postaci mianownika i co za tym idzie – dwie postaci dopełniacza. Jeśli dla mianownika lm. wybierzemy formę piksle, dopełniacz powinien wyglądać piksli. Ale możliwy jest też mianownik lm. piksele i wówczas będziemy mieć dopełniacz pikseli.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-03-18
Mam pytanie dotyczące wyrażeń w przypadku oraz w wypadku. Jaka jest różnica między używaniem tych wyrażeń? Czy w każdym wypadku (i właśnie, może: przypadku?) możemy używać ich zamiennie?
Podanych wyrażeń możemy w każdym kontekście, oczywiście gdy znaczą one ‘jeśli coś się stanie’, używać wymiennie. Dodam tylko, że najnowszy słownik poprawnościowy PWN uznaje wyrażenia w wypadku i w przypadku za formy oficjalne i radzi zastępować je w tekstach języka ogólnego wyrażeniem w razie (czegoś).
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-03-18
Chciałabym zapytać o skrót słowa mikrofilm. Słownik skrótów podaje – mfilm (bez kropek), a czy możliwe jest zastosowanie skrótu – mf? Ten drugi skrót jest spotykany, ale nie wiem, czy jest właściwy.
Nie spotkałam się w wydawnictwach poprawnościowych ze skrótem mf dla wyrazu mikrofilm. Jest on natomiast zarezerwowany dla terminu mezzo forte.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-03-18
Czy użycie następującego zwrotu jest poprawne: Umowa Spółki z o.o. jest aktem notarialnym.
W przytoczonym przykładzie moje wątpliwości budzi zastosowanie wielkiej litery na początku słowa Spółka, ale być może ma to jakieś uzasadnienie (gdy np. mowa o konkretnej, wcześniej wymienionej z nazwy spółce). Wydaje mi się jednak, że przywołane zdanie wyraża prawdę ogólną, dotyczącą każdej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a nie jakiejś konkretnej. A zatem wtedy jedynie poprawna będzie mała litera.
Poza tym nie widzę tu żadnych czysto językowych uchybień, ale niewykluczone, że wynika to z faktu, iż nie dysponuję szerszym kontekstem użycia tego wypowiedzenia.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-03-18
Mam wątpliwość co do poprawnego użycia wyrazu ambicja w środkach masowego przekazu w takim kontekście: Cecha, która rodzi w Niej dumę to ambitność. Nie znalazłam takiego przypadku w żadnym słowniku. Czy słusznie wątpię? Czy ten błąd powstał na zasadzie sztywnej kalki np. od pracowitość, punktualność, uczciwość?
Forma ambitność jest regularnym derywatem słowotwórczym utworzonym od przymiotnika ambitny (definicja słowotwórcza brzmi ‘to, że coś jest ambitne’). Postać tę notuje np. Słownik gramatyczny języka polskiego autorstwa Zygmunta Saloniego i in., choć faktycznie nie jest ona zbyt często używana (wyszukiwarka pełnej wersji Narodowego Korpusu Języka Polskiego zwróciła tylko jeden przykład użycia, ale omawiany rzeczownik pojawił się w nim w kontekście analogicznym do podanego w pytaniu).
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-03-18
Chciałabym się dowiedzieć, czy poprawne jest używanie sformułowania w każdym BĄDŹ razie. Spotykam się z nim ciągle, nawet wśród wykładowców, ale wydaje mi się, że wyróżnione przeze mnie bądź jest zbędne.
Większość wydawnictw poprawnościowych krytykuje wyrażenie *w każdym bądź raziejako wynik nieuzasadnionej kontaminacji dwóch form w każdym razie i bądź co bądź. Jednak np. w Małym słowniku wyrazów kłopotliwych Mirosław Bańko postuluje uznanie go za dopuszczalny w języku potocznym.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-03-18
Mam pytanie o odmianę francuskich imion/nazwisk. Chodzi mi konkretnie o zdanie: Stowarzyszenie zostało założone w 1946 roku przez Armand Marquiset. Czy wspomniane imię/nazwisko powinno zostać odmienione?
Nazwisko Marquiset może zostać nieodmienione, jeśli obok niego występują odmienione imię, tytuł lub np. nazwa funkcji. Ale warto to nazwisko odmieniać zawsze. Postaci przypadków zależnych są następujące: D. Marquiseta, C. Marquisetowi, B. Marquiseta, N. Marquisetem, Ms. Marquisecie.
Imię Armand będzie przyjmowało natomiast takie formy: D. Armanda, C. Armandowi, B. Armanda, N. Armandem, Ms. Armandzie.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-03-06
Proszę o odpowiedź na pytanie: jak czytać ułamki dziesiętne? Czy czytanie z komą lub przecinkiem jest dopuszczalne? Mam nadzieję, że tylko w żargonie technicznym, bo włosy stają mi dęba na głowie, gdy słyszę: Trzy koma dwa procent mieszkańców Maroka cierpi na skutek biedy. Wolę, gdy czyta się: Trzy i dwie dziesiąte procent... Proszę o wyjaśnienie tej sprawy.
Zaleca się (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN) odczytywać liczby dziesiętne w sposób, który preferuje Autor pytania, czyli np. trzy i dwie dziesiąte procent. Ale w codziennej mowie można się też posłużyć wyrażeniem trzy koma dwa procent, choć dziś jest to odbierane jako forma nieco przestarzała. Co do konstrukcji z samym słowem przecinek przejrzane przeze mnie słowniki się nie wypowiadają, ale myślę, że takich form odczytania absolutnie nie należy krytykować. Zdecydowanie bowiem łatwiej bowiem przekazać zapis 1,234456789 jako jeden przecinek dwa trzy cztery cztery pięć sześć siedem osiem dziewięć niż jako jeden i dwieście trzydzieści cztery miliony czterysta pięćdziesiąt sześć tysięcy siedemset osiemdziesiąt dziewięć miliardowych (uff!), i to zwłaszcza w środowisku niespecjalistycznym.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Dziękuję za szybką odpowiedź. Chodziło mi o poprawność odmiany, a nie o to, co słyszymy na ulicy, bo to jest koszmar. Rozumiem, że odmieniamy SMS jak list, ale nigdy nie słyszałam i nie czytałam, że nie otrzymaliśmy SMS-u, a tak powinno być zgodnie z odmianą wyrazu list. I dlatego mam te wątpliwości. Raz już mi jedna polonistka z UŚ wyjaśniała, że odmienia się jak list, ale wcześniej inna (też z UŚ), że jak pies. Powinno to być raz na zawsze uregulowane, a nie takie dowolne i takie „bylejactwo” językowe.
Wzorcowo odmieniamy SMS jak list (M. SMS, D. SMS-u, C. SMS-owi, B. SMS, N. SMS-em, Ms. SMS-ie), ale w języku potocznym możemy nadawać temu skrótowcowi końcówki takie jak ma rzeczownik pies (M. SMS, D. SMS-a, C. SMS-owi, B. SMS-a, N. SMS-em, Ms. SMS-ie). Zatem obie polonistki, z którymi Pani miała kontakt, podawały poprawną odmianę, tyle że na różnym poziomie normy.
A co do ustalania zasad pisowni: nie da się tego zrobić raz na zawsze – norma jest bowiem dla ludzi i wraz z nimi, choć nie za szybko, powinna się jednak zmieniać.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Nawet w Waszym archiwum znajduje się odmieniany w rożny sposob
SMS. Odnoszę wrażenie, że nawet Wasi poloniści sobie z tym skrótem nie radzą.
Przejrzałam w naszym archiwum wszystkie artykuły dotyczące odmiany tego skrótowca i odnoszę wrażenie zupełnie odmienne – z ich treści jednoznacznie wynika, że wzorcowa jest odmiana tego skrótowca jak rzeczownika męskiego nieżywotnego, a więc z końcówką zerową w bierniku (wysyłam kogo?/co? SMS), ale że w języku mówionym coraz częściej, a obecnie zdecydowanie częściej słyszymy np. wysłać SMS-a.
To, że podajemy różne formy odmiany (właściwą nomie ogólnej oraz
akceptowaną w normie użytkowej), nie jest wyrazem niekonsekwencji czy braku wiedzy, ale wręcz czegoś przeciwnego: proszę zauważyć, że praktycznie każde użycie tego wyrazu jest opatrzone stosownym komentarzem odwołującym się do konkretnej reguły, komentarzem dla mnie oczywistym i zawsze jednoznacznym w swej wymowie.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-03-06
Jak powinna odmieniać się żeńska forma nazwiska Pacyga? Czy tak: Pacygi, Pacydze itd?
Nazwisko to odmienia się w liczbie pojedynczej w sposób przywołany w pytaniu zarówno wtedy, gdy jego nosicielem jest kobieta, jak i wówczas, gdy mamy na myśli pana Pacygę. Pełna odmiana będzie wyglądała dla obu rodzajów (męskiego i żeńskiego) tak:
M. Pacyga; D. Pacygi; C. Pacydze; B. Pacygę; N. Pacygą; Ms. Pacydze.
Katarzyna Mazur
Słowotwórstwo2011-03-06
Chciałam uzyskać opinię na temat rzeczownika kolarka, którego użył jeden z polskich komentatorów sportowych. Czy żeńska forma jest dopuszczalna?
Rzeczownik kolarka w znaczeniu ‘kobieta jeżdżąca na rowerze’ jest formą poprawną, utworzoną regularnie i notowaną przez współczesne słowniki (np. Słownik języka polskiego pod. red. M. Szymczaka czy Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Oczywiście używając jej w zdaniu, trzeba zwracać uwagę na to, by z kontekstu wynikało, o jaką kolarkę chodzi – wyraz ten bowiem ma jeszcze inne znaczenie – jest potocznym określeniem samego roweru kolarskiego.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-03-06
Na ostatniej niedzielnej mszy świętej podczas ogłoszeń duszpasterskich ksiądz zaznaczył, że można jeszcze kupywać parafialne czasopismo. Forma ta zapewne jest niepoprawna, jednak nie wiem do jakiego rodzaju błędu językowego ją zakwalifikować. Proszę o poradę.
Ksiądz popełnił błąd fleksyjny – wybrał niepoprawny morfem fleksyjny tematotwórczy (-ywa- zamiast -owa- jak w kup-owa-ć), czyli ostatecznie złą postać całego tematu fleksyjnego.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-03-06
Ostatnio zaczęłam wypisywać zaproszenia ślubne i mam w związku z tym pewien problem. W mojej rodzinie są dwa małżeństwa, w których kobieta ma dwuczłonowe nazwisko. W związku z tym, jak powinno brzmieć zaproszenie? Zważywszy na to, że z mojej rodziny jest mężczyzna i wypisując go jako pierwszego. Zapraszamy Sz.P. Adama Kowalskiego i Annę Nowak-Kowalską z córką Hanną? Czy użyć nazwiska mężczyzny Adama i Annę Kowalskich z córką Hanną?
Myślę, że zdecydowanie lepiej będzie napisać wspólne nazwisko małżonków. Trzeba by też, niezależnie od stopnia pokrewieństwa czy powinowactwa, w zaproszeniu na początku wymienić imię kobiety, czyli tak: Zapraszamy Sz.P. Annę i Adama Kowalskich z córką Hanną.
Życząc wszystkiego najlepszego Pani i Narzeczonemu,
pozdrawiam serdecznie.
Katarzyna Mazur
Różne2011-03-06
Czy wyrażenie typu dla ciebie jest wyrażeniem przyimkowym? Czy wyrażenie przyimkowe to tylko przyimek w połączeniu z rzeczownikiem?
Wyrażeniem przyimkowym nazywamy połączenie przyimka z jakąś imienną częścią mowy, czyli najczęściej z rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym bądź wyrazem, który występuje w ich funkcji (może to być przymiotnik lub liczebnik). Zatem przywołane w pytaniu połączenie to niewątpliwie przykład wyrażenia przyimkowego.
Katarzyna Mazur
Interpunkcja2011-03-05
Jak poprawnie używać angielskich słów w tekście, np. na forum czy powinny być pisane w cudzysłowie „…” czy tylko ‘…’, a może w ogóle bez niego?
Słownik ortograficzny o zastosowaniu cudzysłowu mówi, że stosowany jest on „przede wszystkim do wydzielania słów cytowanych i oznaczania specyficznych użyć wyrazów i wyrażeń, bywa on więc określany również jako znak redakcyjny”. Wyraz obcego pochodzenia stosowany w języku polskim nie wpisuje się w powyższy schemat, więc nie stosujemy cudzysłowu.
Dalej słownik mówi, że „Cudzysłów wyodrębnia też wprowadzony do tekstu wyraz obcy stylistycznie. Dotyczy to przede wszystkim użycia wyrazów i wyrażeń potocznych w stylu naukowym”. Jednak wyraz obcy to nie wyraz obcy stylistycznie, więc pisząc go zarówno w formie potocznej (forum internetowe), jak i w języku urzędowym, nie stosujemy żadnej formy cudzysłowu (ani „…”, ani ‘…’).
Osobiście w celu wyróżnienia wyrazu obcego skłaniałabym się ku wersji pisania takich słów kursywą.
Sandra Karliczek

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166