Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Odmiana2010-11-17
Która z form jest poprawna: błysła czy błysnęła?
Obie formy są poprawne. Wiele czasowników posiadających przyrostek -ną-/-nę- zarówno w rodzaju męskim, jak i żeńskim czasu przeszłego ma dwie formy. W tym przypadku dwie formy ma rodzaj żeński czasu przeszłego. W rodzaju męskim natomiast jest dopuszczalna jedynie forma błysnął, a nie, analogicznie do błysła, *błysł.
Magdalena Kurpiel
Znaczenie2010-11-14
Chciałbym się dowiedzieć, czy wyrażenie paść się może być użyte w odniesieniu do drobiu, jak np. Kury się pasą. Jeśli nie, to jakie inne wyrażenie jest używane w takiej sytuacji?
Czasownik paść ma dwa znaczenia: 1) ‘pilnować bydła (= ‘rogatych zwierząt domowych’), owiec itp. na pastwisku’ oraz 2) ‘karmić, dawać jedzenie, tuczyć zwierzęta hodowlane’. W tym drugim znaczeniu omawiany czasownik może być zatem użyty w stosunku do kur, bo zasadniczo kur nie wyprowadza się na jakieś pastwisko, by tam je paść, co pozwala nam wykluczyć pierwsze ze znaczeń. Warto też zaznaczyć, iż rozpowszechnione jest stosowanie paść w odniesieniu do gęsi i świń.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-11-14
Jak poprawnie odmienić wyraz rok? W celowniku l. poj. ma on formę roku czy rokowi?
W celowniku lp. wyraz rok ma postać rokowi. –Owi to charakterystyczna końcówka celownika dla rzeczowników rodzaju męskiego. Sporadycznie występującą w tym przypadku końcówką, ograniczoną do niewielkiej liczby wyrazów, jest zakończenie –u, np.: (komu? czemu?) bratu, ojcu, panu, chłopu, księdzu, diabłu, psu, kotu, snu, tchu, bzu.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-14
Chciałabym zapytać o poprawną pisownię nazw pociągów – czy piszemy: ekspres Wostok czy „Wostok”, pospieszny Promień Słońca czy „Promień słońca”?
Obie wersje pisowni: ekspres Wostok lub ekspres „Wostok” są poprawne; cudzysłów silniej wyodrębnia jednowyrazową nazwę własną. Nazwa dwuwyrazowa powinna być pisana wielkimi literami: pospieszny Promień Słońca (por. Morze Barentsa) lub pospieszny „Promień Słońca”.
Aldona Skudrzyk
Poprawność komunikacyjna2010-11-14
Czy poprawne jest użycie słowa dotychczas w odniesieniu do oznaczonego momentu w przeszłości? Jak chociażby w zdaniu: W roku 1875 uznano dotychczas obowiązujące regulacje za niewystarczające. Wykładnia większości słowników, w których szukałem wyjaśnienia problemu, skłania się bowiem ku znaczeniu do chwili obecnej.
Podane zdanie jest poprawne. Wyraz dotychczas oznacza ‘do tej pory’, co może wskazywać na chwilę obecną, jeśli w zdaniu nie ma innych określników czasowych, np.: Dotychczas był wzorowym uczniem (dotychczas = ‘do chwili obecnej’). Jeśli natomiast jest w zdaniu obecny dodatkowy wykładnik temporalności, to wówczas słowo dotychczas odnosić się będzie do wskazanego momentu, np.: Ostatnio, w ciągu kilku lat powojennych (1944-1947), cała grupa Łemków opuściła dotychczas zamieszkiwane terytorium (A. Kwilecki: Łemkowie. Zagadnienie migracji i asymilacji. Warszawa 1974) (tu: dotychczas = ‘do wskazanego momentu w czasie’).
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2010-11-14
Kwestią, którą chciałabym poruszyć są pytania czemu? i dlaczego?. Mnie zawsze uczono, by używać tej drugiej formy, ale nawet wśród językoznawców dostrzegam odmienne zdania.
Zaimki czemu i dlaczego są synonimami. Różni je przede wszystkim to, że pierwszy z nich ma charakter bardziej potoczny, w związku z tym w sytuacjach oficjalnych lepiej rozpocząć pytanie od dlaczego. Natomiast w codziennej komunikacji spokojnie możemy posłużyć się zarówno słowem czemu, jak i dlaczego, ponieważ obie formy są poprawne.
Daria Sitko
Składnia2010-11-14
Mam pytanie co do czasownika chcieć. Czy powiem: Chcesz gruszkę czy chcesz gruszki?
Obydwie wskazane w pytaniu formy są poprawne, ich użycie jednak będzie niosło ze sobą nieco odmienne sensy: chcesz gruszkę? – oznacza, czy pytany chce całą, jedną gruszkę, a pytanie chcesz gruszki? – czy pytany chce kawałek gruszki. Obowiązującą tu zasadą jest następująca reguła: [ktoś] chce [coś] (czasownik chcieć wymaga tu rzeczownika konkretnego oznaczającego całość w bierniku), np.: chce książkę, gazetę, płytę, jabłko; [ktoś] chce [czegoś] (tu chcieć wymaga rzeczowników w dopełniaczu – albo rzeczownika konkretnego oznaczającego część czegoś, albo rzeczownika abstrakcyjnego), np.: chce chleba (części chleba, nie całego bochenka), jabłka (kawałka jabłka) pracy, szczęścia, wolności.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-14
Zwracam się z wielką prośbą o udzielenie mi informacji na temat odmiany następujących nazwisk: 1. Socha – czy zapraszam na ślub panią i pana Sochów? 2. Rytt – czy zapraszam pana Rytta? 3. Chalcarz – czy zapraszam panią i pana Chalcarzy czy Chalcarzów? 4. Kościelny, Porębny – czy zapraszam pana Kościelnego i panią Porębną?
Na ślub, i nie tylko, można zaprosić państwa Sochów, pana Rytta, państwa Chalcarzów i pana Kościelnego. Zanim wypisze się zaproszenie dla ostatniego gościa, trzeba będzie mu, a właściwie jej, zajrzeć do dowodu osobistego. Jeśli pani o imieniu – powiedzmy – Anna ma na nazwisko Porębna, to zaprosimy i ugościmy panią Annę Porębną. Ale jeżeli w jej dokumencie tożsamości widnieje w odpowiedniej rubryce zapis Anna Porębny, to sygnał, że nazwisko tej kobiety jest nieodmienne (w myśl reguły, że spośród nazwisk żeńskich odmieniają się tylko te zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -a). W tym drugim przypadku w zaproszeniu pojawi się więc np. taka formuła: Serdecznie zapraszamy p. Annę Porębny na nasz ślub. Życząc narzeczonym dużo szczęścia, pozdrawiam gorąco.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-11-14
Dzień dobry, mam pytanie dotyczące wyrażenia żyć w ciągłym biegu. Czy jest ono poprawne? Jeśli tak, czy jest ono zgrabne?
Wyrażenie żyć w ciągłym biegu jest potocznym związkiem frazeologicznym, odnoszę wrażenie, że w naszych "zagonionych" czasach nader często używanym. Czy jest zgrabne? To już podlega subiektywnej ocenie, pozwolę sobie jedynie nieco żartobliwie zauważyć, że ktoś tak ustawicznie biegający na problemy z własną sylwetką narzekać nie będzie.
Ewa Biłas-Pleszak
Odmiana2010-11-14
Czy rzeczownik trup jest żywotny, czy nieżywotny?
Wyraz trup należy do kategorii rzeczowników męskożywotnych. O jego statusie przesądza bowiem synkretyzm (tożsamość) przypadków dopełniacza i biernika liczby pojedynczej: D. (nie ma) trupa, B. (widzę) trupa.
Joanna Przyklenk
Ortografia2010-11-14
Nurtuje mnie kwestia zapisu nazwy roku poświęconego uczczeniu pamięci i upowszechnieniu twórczości pisarza, poety lub kompozytora. Słownik ortograficzny PWN z 2006 r. podaje przykład: rok mickiewiczowski, prawie konsekwentnie niemal spotyka się w mediach i nie tylko zapis analogicznej nazwy: Rok Chopinowski. Ten drugi zapis wydaje się bardziej uzasadniony, gdyż obejmuje zapewne cały cykl imprez składających się na obchody tego święta. Kiedy więc można pisać: rok chopinowski, a kiedy Rok Chopinowski?
Wielka litera w tego typu nazwach wyraźnie wskazuje na jednostkowość, indywidualność określanych wydarzeń. Każdą imprezę bez względu na jej wielkość i zasięg możemy nazwać tak właśnie: Turniej Jednego Wiersza, Rok Szopenowski/Chopinowski zatem także.
Aldona Skudrzyk
Składnia2010-11-14
Który ze zwrotów jest poprawny: na II zmianie w dni wolne od pracy czy: na II zmianie w dniach wolnych od pracy?
Przyimek w może wprowadzać zarówno rzeczowniki w miejscowniku, jak i w bierniku. W przypadku połączenia przyimka w oraz rzeczownika dzień możliwe i poprawne jest zastosowanie zarówno miejscownika (na drugiej zmianie w dniach wolnych od pracy), jak i biernika (na drugiej zmianie w dni wolne od pracy). Osobiście uważam, że wyrazistszą formą jest miejscownik, i dlatego radzę właśnie jej używać.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Składnia2010-11-14
Przepisy te stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Czy tak sformułowane zdanie wskazuje, że wymóg sprawowania przez dłuższy czas pieczy nad dzieckiem spoczywa tylko na innych osobach, czy także na rodzeństwie, dziadkach i powinowatych w linii prostej?
Zapis ten daje do zrozumienia, że wszystkie wymienione w wyliczeniu osoby objęte są przepisem, czyli rodzeństwo, dziadkowie, powinowaci w linii prostej, a także inne osoby.
Iwona Loewe
Odmiana2010-11-14
Jakiego rodzaju jest czasownik zjesz?
Rodzaj gramatyczny czasowników jest zdeterminowany przez rodzaj gramatyczny rzeczowników. To oznacza, że rodzaj nie przysługuje leksemowi jako całości (jak u rzeczownika, np. wyraz stół bez względu na swą postać fleksyjną będzie rodzaju męskiego), ale pojedynczym formom fleksyjnym tego leksemu (np. on zjadł – r. męski, ale ona zjadła – r. żeński czasownika). Postać 2. osoby liczby pojedynczej dokonanego czasownika zjesz to czas przyszły prosty (czasowniki dokonane nie mają czasu teraźniejszego), zatem nie można tej formy opisywać za pomocą kategorii rodzaju. Rodzaj widoczny jest bowiem tylko w formach czasu przeszłego: zjadłam, zjadłaś, zjadło; zjedliśmy, zjadłyśmy itd.; w konstrukcjach czasu przyszłego złożonego, pod warunkiem, że w skład tej konstrukcji nie będzie wchodził bezokolicznik typu: on/ona/ono będzie czytać, ale: będę jadł/jadła, będziesz jadł/jadła, będzie jadł/jadła/jadło, będziemy jedli/jadły itd.; w formach trybu przypuszczającego: zjadłbym/zjadłabym, zjadłbyś/zjadłabyś, zjadłby/zjadłaby/zjadłoby itp.
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2010-11-14
Chciałabym się dowiedzieć, czy poprawny jest zwrot protestować w obronie. Na przykład: protest związkowców w obronie miejsc pracy. Mam poważne wątpliwości co do tego.
Protest w języku polskim oznacza ‘zdecydowany sprzeciw, wystąpienie skierowane przeciw czemuś, co uważa się za niesłuszne, niewłaściwe’ (Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz), tak więc protestować to ‘wyrażać sprzeciw’.
Sformułowanie protest związkowców w obronie miejsc pracy jest elipsą (ściągnięciem), która ma zwrócić uwagę na cel podejmowania protestu. Zatem mówiący akcentuje nie to, co związkowcy uważają za niesłuszne – w tym wypadku zapewne decyzję o zwolnieniu (komunikat miałby postać: protest związkowców przeciw decyzji o zwolnieniach), ale cel jego podejmowania. Takie ukształtowanie komunikatu może być jednocześnie próbą budowania pozytywnego obrazu protestującego bądź neutralizacji obrazu negatywnego (protest jest negacją i może być w związku z tym negatywnie postrzegany).
Alicja Podstolec
Poprawność komunikacyjna2010-11-14
Spotkałem się z opinią, że nie wolno zaczynać zdań od wyrazu jest. Chodzi o takie sytuacje, jak np. ta: Grypa powoduje kaszel. Jest to przewlekłe schorzenie. Czy jest to poprawne?
Zdanie zdecydowanie może się zaczynać słowem jest. Trzeba tylko zawsze zwracać uwagę na to, by podmiot, do którego owo jest jako orzeczenie czasownikowe lub składnik orzeczenia imiennego (tzw. łącznik) się odnosi, był jasno określony. A proszę zauważyć, że przywołany w pytaniu przykład nie do końca warunek ten spełnia i to właśnie z tego powodu cała konstrukcja jest wadliwa. Co prawda podmiot w zdaniu drugim został wyrażony, gdyż w jego funkcji występuje anaforyczny zaimek to; nie wiemy jednak, czy ten zaimek pojawił się w zastępstwie wyrazu grypa, czy słowa kaszel zdania poprzedniego, a odwoływanie się do semantyki niekoniecznie w tym przypadku użytkownikom polszczyzny pomaga (por. hasło schorzenie w SJP). Zatem by pozbyć się składniowej wieloznaczności, należałoby zacytowaną wypowiedź nieco przerobić. Proponuję po zmianie np. taką wersję: Grypa powoduje kaszel. Jest ona przewlekłym schorzeniem. Jak widać, jest i tutaj korzysta z danej mu szansy znajdowania się w wypowiedzeniu na pozycji inicjalnej.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-13
Czy można odmienić przez przypadki polskie nazwisko Trepto?
Według Słownika poprawnej polszczyzny PWN wymagania polskiej fleksji nakazują, jeżeli jest to możliwe, włączanie nazwisk (również obcych) do modeli deklinacyjnych właściwych rzeczownikom pospolitym. Wybór odpowiedniego wzoru odmiany jest zależny od postaci fonetycznej zakończenia nazwiska, ściślej od ostatniej głoski. Nazwiska męskie zakończone w liczbie pojedynczej na spółgłoskę oraz na samogłoski -a lub -o odmieniają się jak rzeczowniki. Trepto należy do grupy nazwisk męskich odmienianych według deklinacji żeńskiej, do której oprócz nazwisk kończących się na samogłoskę -a poprzedzoną spółgłoską twardą: b, p, d, t, m, n itd., np. Zawada, należą także te kończące się na -o poprzedzone spółgłoską twardą, np. Sidło, Kopyto. Odmieniać się więc będą jak rzeczowniki pospolite rodzaju żeńskiego należące do tej samej grupy, np. bona.
Wzór odmiany: D. Trepty (bo: bony, Kopyty); C.=Ms. Trepcie (bo: bonie, Kopycie); B. Treptę (bo: bonę, Kopytę); N. Treptą (boną, Kopytą).
Jeśli nazwisko Trepto należy do kobiety, będzie ono nieodmienne.
Anna Kołodziej
Poprawność komunikacyjna2010-11-13
Czy poprawne jest sformułowanie: dzisiaj weszłam na komputer?
Oczywiście konstrukcja taka jest niepoprawna. Szerzy się jako przejaw upotocznienia naszych kontaktów językowych. Użycie przyimka na rozszerzyło zakres występowania niepomiernie: na sali, na fabryce, na zarządzie. Są to konstrukcje dopuszczalne jedynie w kontaktach potocznych; mówionych. W przytaczanym przypadku sformułowanie brzmi zresztą jakże dosłownie. Lepiej: pracuję przy komputerze, z komputerem, na komputerze.
Aldona Skudrzyk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-13
Skąd pochodzi końcówka -n w nazwach Neron i Korbulon czy Otton? Przecież w nazwach oryginalnych z języka łacińskiego litera -n nie występuje.
W języku polskim znajdują się imiona zakończone na -o, które mają element -n- tylko w przypadkach zależnych (Hugo, ale: Hugona, Hugonowi; Bruno, ale: Brunona, Brunonowi) oraz takie, w których element -n- występuje w każdej formie przypadkowej (m.in.: Neron, Otton, Cyceron, Platon, Scypion). Zgodnie z informacjami zawartymi w słownikach języka polskiego i poradnikach językowych element -n- w imionach łacińskich i greckich pochodzi z deklinacji łacińskiej i jest wynikiem wyrównania formy mianownika do form przypadków zależnych, które były rozszerzone o element -n-, por.: Nominativus (Mianownik) Otto; Genetivus (Dopełniacz) Ottonis; Dativus (Celownik) Ottone etc.
Polszczyzna, przejmując imiona wielkich Rzymian czy Greków, pozostawiła ten element, być może dla uszanowania reguł gramatyki łacińskiej (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny Red. A. Markowski. Warszawa 2003; Grzenia J.: Słownik imion. Warszawa 2002; O dobrej i złej polszczyźnie. Red. W. Kochański, B. Klebanowska, A. Markowski. Warszawa 1985).
Kinga Knapik
Ortografia2010-11-12
Jak zapisać pomarańczowożółty środek krokusa?
Przymiotniki o członach nierównorzędnych znaczeniowo, tzn. takie, w których główne znaczenie zawarte jest w drugim członie, natomiast pierwszy człon złożenia określa bliżej to znaczenie, pisze się łącznie, np. pomarańczowożółty (‘żółty o odcieniu pomarańczowym’), pomarańczowoczerwony (‘czerwony o odcieniu pomarańczowym’), bladoróżowy (‘różowy o bladym odcieniu’), perłowoszary (‘szary z odcieniem perłowym’), słonogorzki (‘gorzki z posmakiem słonym’).
Joanna Przyklenk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166