Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Różne2004-06-05
Poproszę o 10 wyrazów rodzaju żeńskiego kończących się na -aż, -eż. Dziękuję – Gocha.
Proszę bardzo: grabież, rubież, młodzież, odzież, kradzież, oścież, trzebież, sprzedaż, podaż, straż. Rzeczowników o takich zakończeniach jest w polszczyźnie niewiele. Łatwo je znaleźć, korzystając np. z Indeksu a tergo do Uniwersalnego słownika języka polskiego pod red. S. Dubisza, który zawiera hasła słownika ułożone w odwróconym porządku alfabetycznym (według ich końcowych liter).
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-05-26
Bardzo proszę o odpowiedź na pytanie, w jaki sposób zapisać w przypisach a potem w bibliografii, że źródłem, z którego korzystam, jest Internet? Czy należy podać adres strony? Proszę o podanie przykładu.
Podanie adresu strony jest konieczne. W przypadku np. internetowych słowników w bibliografii i w przypisie można napisać następująco: The American Heritage Dictionary of the English Language. Fourth edition. Houghton Mifflin Company 2000 (www.bartleby.com).
Jeśli korzysta się z tekstów zamieszczonych na jakiejś stronie internetowej, warto podać datę, używając np. określenia stan z dnia 26.05.2004.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-05-24
Mam problem, wprowadzam ostatnie poprawki do pracy magisterskiej - nurtuje mnie jednak zagadnienie bibliografii internetowej. Czy są już jakieś reguły?
Chodzi zapewne o podawanie opisów bibliograficznych, gdy cytujemy publikacje internetowe. W takim wypadku najpierw postępujemy tradycyjnie: podajemy imię (zwykle w skrócie) i nazwisko autora i tytuł jego pracy, miejsce i rok publikacji (o ile zostały podane); a następnie po nowemu: dodajemy adres internetowy - w takiej formie, w jakiej widnieje on w okienku Adres przeglądarki.
Jan Grzenia
Różne2004-05-24
Spotkałem się ostatnio na stronie internetowej ze skrótem mgr lic. przed nazwiskiem osoby. Co taki skrót oznacza?
Skrót mgr przed nazwiskiem oznacza, że dana osoba posiada stopień naukowy magistra. Skrót lic. oznacza, że ukończyła pomyślnie studia licencjackie. Prawdopodobnie jednak osoba ta jest magistrem w jednej dziedzinie, licencjatem zaś w innej, ponieważ gdyby np. ukończyła studia licencjackie na polonistyce, następnie zaś ukończyła polonistyczne studia magisterskie uzupełniające, nie powinna stosować obu skrótów, tylko jeden z nich, oznaczające wyższy stopień wykształcenia.
Katarzyna Wyrwas
PS Pani Urszula Pękala (której serdecznie dziękuję!) dodała kilka interesujących informacji do mojej – niepełnej, jak się okazuje – odpowiedzi. Osoba będąca teologiem, absolwentem prawa kanonicznego lub np. historii Kościoła na uczelni kościelnej czy na wydziale teologicznym może po zakończeniu studiów magisterskich kontynuować naukę na studiach licencjackich i po obronie pracy licencjackiej oraz egzaminie licencjackim uzyskać tytuł magistra-licencjata, który w skrócie pisze się mgr lic.. Magister-licencjat to stopień występujący tylko na uczelniach kościelnych i wydziałach teologicznych. Jest stopniem wyższym niż magister, ale niższym niż doktor. W skrócie mówi się zwykle licencjat, ale dla odróżnienia od licencjata „przedmagisterskiego” zapisuje się ten tytuł jako mgr lic.
Różne2004-05-20
Czy numer przypisu w tekście stawia się przed znakiem interpunkcyjnym (przecinkiem w zdaniu czy kropką na końcu zdania), czy też za nim?
Jeśli symbol odsyłający do przypisu znajduje się na końcu zdania, należy go umieścić przed kropką; podobnie postępujemy przed przecinkiem. Por. J. Podracki Słownik interpunkcyjny.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-05-11
Czy pisząc esej, muszę umieszczać w tekście cytaty z dzieł literackich na poparcie moich rozważań?
Esej to szkic literacko-naukowy, krótka rozprawa poświęcona problematyce społecznej, filozoficznej, artystycznej itp. zespalająca elementy prozy artystycznej, naukowej i publicystycznej. Formę eseju cechuje subiektywne ujęcie tematu, dbałość o piękny i oryginalny sposób przekazu. Esej ma charakter generalnie erudycyjny, zatem osoba pisząca go powinna wykazać się możliwie wszechstronną znajomością jakiegoś przedmiotu, rozległymi wiadomościami, a zatem głównie oczytaniem. Nie wiem, jakiego rodzaju esej pragnie Pan (Pani) napisać, bo także w szkole średniej pisuje się rozprawki o charakterze literackim (nazywane też esejami) na tematy związane z lekturami. W takim przypadku umieszczanie w tekście cytatów z przeczytanych dzieł (nie tylko zalecanych, ale i tych „ponadprogramowych”) stanowiłoby element konieczny, ma bowiem pokazać, że autor pracy je zna i właściwie pojmuje intencje ich twórców.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-05-05
Proszę o wskazanie poprawnego skrótu Dziennik Urzędowy Województwa Konińskiego. Czy istnieje jakaś analogia w sposobie skracania do skrótu oznaczającego Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej - DzURP (DzU)?
Poprawnie utworzony skrótowiec (literowy) od Dziennik Urzędowy Województwa Konińskiego powinien mieć postać DUWK, ponieważ skracamy, używając pierwszych liter wyrazów. Skrót DzU – Dziennik Ustaw jest podobno właśnie taki (czyli niepoprawnie utworzony), ponieważ ze względu na nieprzyzwoite skojarzenia nie wypadało skracać poprawnie tytułu Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Myślę, że nie można w tym przypadku kierować się analogią do DzU, ten właśnie charakterystyczny skrót jest bowiem „zarezerwowany” dla Dziennika Ustaw. Zupełnie inną sprawą jest to, czy utworzenie nowego skrótowca jest rzeczywiście konieczne, oraz czy będzie on zrozumiały. O tym jednak zadecyduje Pani sama.
Warto także w tym miejscu zwrócić uwagę także na fakt, że w publikacjach prawnych (na czele z Monitorem Polskim) występuje niezgodna z zasadami polskiej ortografii pisownia Dz.U. , którą następnie powielają całe rzesze osób, a tymczasem jako skrótowiec literowy DzU powinien być zapisywany bez kropek (i w takiej pisowni notują go słowniki ortograficzne, zob. Wielki słownik ortograficzny języka polskiego pod red. E. Polańskiego), podobnie jak PKO, BGŻ, PSL i inne. Ogromne rozpowszechnienie w uzusie zapisu Dz. U. (z kropkami) spowodowało jednak, że Rada Języka Polskiego w 2006 roku uznała tę wersję za dopuszczalną, wariantywną.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-05-04
Czy można zdawać egzamin z matury?
Zdawać można albo egzamin, albo maturę, albo egzamin maturalny. Z matury można co najwyżej zdawać relację, ale to już inne zdawanie ;-).
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-29
A ja mam bardziej problem niż pytanie. Chciałam się dowiedzieć jak można „domowym sposobem” nauczyć dorosłą osobę poprawnej polszczyzny? Osoba, którą mam na myśli, ma 22 lata i prawdopodobnie przez swoją nieśmiałość (i kilka innych czynników) rzadko uczestniczyła w komunikacji interpersonalnej. Teraz słownictwo i sposób wyrażania się tej osoby jest poniżej krytyki. Nie mogę skorzystać z pomocy specjalistów. Czy jest jakaś metoda nauki (powtarzania) języka polskiego, by nauczyć kogoś płynnie mówić? Czy powinnam zaopatrzyć tą osobę w podręcznik do gramatyki języka polskiego i ćwiczyć, aż do osiągnięcia wyników?
Aby opanować poprawną polszczyznę, trzeba z jednej strony obserwować ją w użyciu, czyli czytać – literaturę piękną, prasę (ale nie brukową!), pglądać edukacyjne programy prowadzone przez takich językoznawców jak prof. Jan Miodek czy prof. Jerzy Bralczyk oraz konkurs Zabawy językiem polskim, a z drugiej strony używać języka, czyli prowadzić rozmowy, dyskusje, pisać listy, dziennik itd. Warto przeczytać liczne książki prof. Miodka, prof. A. Markowskiego oraz cykl Mówię, więc jestem prof. B. Krei. Koniecznie trzeba mieć stały kontakt ze słownikami.
Istotnym elementem poprawnościowej edukacji jest oczywiście ćwiczenie dobrych nawyków językowych z pomocą odpowiednich podręczników oraz zbiorów ćwiczeń. Spisy przydatnych słowników oraz poradników językowych zamieszczamy na naszej stronie internetowej.
Do ćwiczeń polecamy podręczniki szkolne oraz podręczniki dla cudzoziemców, np. M. Kita Testy z wiedzy o języku polskim dla licealistów, M. Kita Zeszyt do ortografii (kilka tomów), M. Kita Wybieram gramatykę! Gramatyka języka polskiego w praktyce, A. Skudrzyk Mowa i życie. Kształcenie językowe, ćwiczenia dla klas I-III liceum, M. Kita, A. Skudrzyk Człowiek i jego świat w słowach i tekstach, J. Kowalikowa, U. Żydek-Bednarczuk Współczesna polszczyzna, E. Lipińska, E. Dąbska Kiedyś wrócisz tu, D. Buttler Frazeologia polska oraz zbiór ćwiczeń Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce pod red. K. Mosiołek-Kłosińskiej.
Nie sposób wymienić wszystkich książek, które mogą w tej sprawie być pomocne, dlatego na razie ograniczymy się do powyższej listy, co wraz ze spisem na naszej stronie internetowej i tak stanowi już niezłą bibliografię! Oczywiście zachęcamy do czytania naszych odpowiedzi, to także pomaga.
Romualda Piętkowa i Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-29
Jak poprawić 4 listopada AD 1997?
Nie wiem, jak chce Pani to poprawić, ale można ewentualnie usunąć AD, chyba że powinno być użyte ze względów stylistycznych.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-23
Na czym polega dwuznaczność (słowa czy zdania)?
Dwuznaczność słowa można rozumieć jako fakt posiadania dwóch znaczeń przez dane wyrażenie językowe, np. róg (ulicy, zwierzęcy, instrument muzyczny), zamek (budowla, urządzenie do zamykania). Zjawisko to określa się w językoznawstwie terminami polisemia lub wieloznaczność. Dwuznaczne zdanie to zdanie niejasne, zawierające ukrytą aluzję.
Ewa Biłas-Plaszak i Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-21
Czy poprawny jest zapis 500.000.000? Słowniki odnotowują kropkę jedynie w liczebnikach porządkowych. Czy w głównych raczej nie powinno stosować się spacji w liczebnikach powyżej 10 000? (np. 100 000, 1 000 000, 10 000 000)?
Słowniki rzeczywiście nie zajmują się liczbami, są bowiem słownikami językowymi. Sam problem nie dotyczy ortografii czy interpunkcji polskiej. W praktyce oba sposoby zapisu – ze spacjami i z kropkami – uznaje się za poprawne. Zgodnie z polskimi zwyczajami typograficznymi kropka służy do oddzielania tysięcy i zwyczaj ten akceptuje także wiele programów komputerowych.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-08
Proszę o podanie prawidłowego skrótu tytułu naukowego: profesor nadzwyczajny (prof. nadzw.; prof. ndzw.).
Skrót od tytułu profesor nadzwyczajny zapisuje się jako prof. nadzw., oczywiście z kropkami. Zob. np. Jerzy Podracki Słownik skrótów i skrótowców.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-08
Chciałam się zapytać, jakie są zasady zastosowania akapitów w wypowiedziach pisanych. Proszę też o odesłanie do jakichś pozycji książkowych związanych z tym tematem. Dziękuję bardzo :)
Podział na akapity uzależniony jest od typu tekstu, ponieważ inne jest np. rozczłonkowanie tekstu naukowego, a inne tekstu artystycznego. Akapit cechuje jedność tematyczna polegającą na tym, że jego treść skupia się wokół jednego wątku myślowego. Zwykle zatem otwieramy nowy akapit, kiedy pragniemy wprowadzić do tekstu nową myśl, nowy wątek. W obrębie akapitu nasz tok myślowy ma szansę się rozwinąć w następujących po sobie wypowiedzeniach, a między kolejnymi zdaniami w akapicie istnieją nawiązania wyznaczające jego spójność, takie jak występowanie tzw. wskaźników nawiązania typu bowiem, gdy, jeśli, ponieważ, że, żeby itp., powtórzenia wyrazów, zastępowanie ich synonimami itd. Na temat akapitu w tekście naukowym pisze m.in. S. Gajda w monografii Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym oraz w książce Współczesna polszczyzna naukowa – język czy żargon?, jest także artykuł J. W. Paduczewej O strukturze akapitu opublikowany w tomie O spójności tekstu. Zagadnienia związane z akapitami omawia również J. Fras w książce Dziennikarski warsztat językowy oraz J. Maćkiewicz w książce Jak pisać teksty naukowe?
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-02
Proszę o wskazówkę, czy przy adresowaniu pisma do np. ministra skarbu państwa najpierw należy napisać Pan imię i nazwisko, czy najpierw Minister Skarbu Państwa Pan... (imię i nazwisko)?
Ze względów grzecznościowych przede wszystkim należałoby zastosować na początku formę Szanowny Pan. W następnej linii można napisać 1) Jan Kowalski, a pod spodem Minister Skarbu Państwa albo odwrotnie: 2) Minister Skarbu Państwa i w następnej linii Jan Kowalski. Bardziej naturalny wydaje mi się jednak wariant pierwszy. Przez imieniem i nazwiskiem adresata można dodać tytułu naukowe, o ile są nam znane.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-04-01
Moje pytanie odnosi się do obecnego sposobu cytowania w pracach dyplomowych. Czy prawidłowe jest cytowanie w przypisach (znajdujących się na dole strony bądź na końcu pracy) czy bezpośrednie po cudzysłowiu w nawiasach np. cześć (Nowak, 2001)? Podobno zależy to od rodzaju nauki danego kierunku, na którym praca powstaje (humanistyczne, prawnicze itd.). Czy istnieją odgórne zasady, które obligują do pisania jednolitych form cytowań?
O ile dobrze rozumiem pytanie, to idzie Pani / Panu o to, który sposób wprowadzania przypisów jest poprawny. Odpowiedź nie może być jednoznaczna, ponieważ przypisy można stosować w kilku wersjach. Najbardziej znany jest sposób polegający na umieszczeniu odpowiedniej cyfry w indeksie górnym za opisywanym tekstem oraz opisu bibliograficznego na dole strony, na końcu rozdziału bądź na końcu pracy. Stosuje się także bibliografię w funkcji przypisów – po cytacie umieszcza się wtedy numer dzieła zgodny z numerem odpowiedniej pozycji z ponumerowanej bibliografii. Ostatnio coraz częściej stosowany jest tzw. system amerykański, polegający na umieszczaniu nazwiska autora, roku wydania oraz numery strony w nawiasie po cytacie lub omówieniu dzieła. Można także łączyć sposób pierwszy i trzeci, umieszczając dane bibliograficzne w nawiasach w tekście, a za pomocą przypisów dolnych czy końcowych wprowadzać komentarze autora. Styl przypisów oraz interpunkcja w nich stosowana zależy oczywiście od przyjętej przez autora (lub wydawcę) konwencji.
Proszę także pamiętać, że poprawną formą rzeczownika cudzysłów w miejscowniku jest w cudzysłowie, nie zaś *w cudzysłowiu!
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-03-30
Chciałam zapytać, czy nazwy czasopism i wydawnictw dajemy w cudzysłowie?
Sposób redagowania bibliografii zależy od przyjętych konwencji (np. przez wydawcę). Tytuły czasopism można ująć w cudzysłów lub zapisać je kursywą bez cudzysłowu, oczywiście w przypadku pisania ręcznego drugi wariant jest trudny do wykonania... Nazwy wydawnictw, jeżeli już są w bibliografii podawane, zwykle pisze się bez cudzysłowu.
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-03-23
Jakie są kryteria poprawności języka?
Jest kilka kryteriów poprawności językowej: wystarczalności, ekonomiczności i funkcjonalności elementów językowych oraz uzualne, autorytetu kulturowego i estetyczne. Wszystkie są dokładniej omówione m.in. w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego (hasło problemowe KRYTERIA POPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ).
Katarzyna Wyrwas
Różne2004-03-22
Jak w przypisach zastąpić polski skrót cyt. za skrótem łacińskim?
Nie istnieje łaciński odpowiednik skrótu cyt. za. Przyczyn upatrywać można by w tym, że kiedy humaniści powszechnie stosowali skróty łacińskie, „szanujący się” łacinnik nie „cytował za”, ponieważ wszystkie dzieła miał na biurku lub w szafie bibliotecznej. To żartobliwe, acz zasadne wytłumaczenie zawdzięczam Kolegom z Katedry Filologii Klasycznej naszego uniwersytetu, z którymi konsultowałam to zagadnienie.
Romualda Piętkowa
Różne2004-03-16
Czy w językoznawstwie istnieje takie pojęcie jak rdzeń wypowiedzi (lub zdania)? Zetknąłem się z takim terminem, który został mi następująco wyjaśniony: jeżeli ktoś mówi: Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby, to rdzeniem tej wypowiedzi jest koń. Ważna uwaga: wydaje mi się, że może mieć to związek z tym, na jakim słowie koncentrujemy uwagę w trakcie przetwarzania (w głowie) całej informacji zawartej w zdaniu.
Bardzo byłbym wdzięczny za wytłumaczenie mi tego, a przede wszystkim za podanie definicji rdzenia.
Rdzeń jako termin lingwistyczny funkcjonuje tylko w opisach morfologicznych (dotyczących budowy wyrazów). Rdzeń albo morfem rdzenny w wyrazie to najmniejsza niesamodzielna jednostka (znak), który formalnie i semantycznie organizuje całą rodzinę wyrazów pokrewnych (np. -ucz- / -uk- w rodzinie: ucz-yć, na-ucz-yć, na-uk-a, nie-uk-Ø itd.). Poza obszarem morfologii rdzeń nie jest terminem w ścisłym sensie, może być użyty potocznie, przenośnie, m.in. jako synonim pojęcia jądro, ośrodek (np. wypowiedzi), czyli to, co w niej najważniejsze. Ale przykład z frazeologii Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby nie jest fortunny, bo tu w ogóle trudno mówić o rdzeniu w jakimkolwiek sensie tego słowa, gdyż istotą takich zwrotów jest ich całościowy sens przenośny (‘nie należy / nie wypada grymasić, gdy otrzymujemy cokolwiek za darmo, bez zasługi i potrzeby rewanżu’), zatem ewentualnym rdzeniem czy jądrem, istotą byłaby tu raczej ogólna funkcja: przestrogi, rady, pouczenia. Natomiast w praktyce słowników frazeologicznych stosuje się czasem zasadę umieszczania zwrotu pod hasłem jednowyrazowym i wówczas może to być pierwszy rzeczownik lub pierwsze słowo danego zwrotu. Bywa i tak (np. w Słowniku frazeologicznym współczesnej polszczyzny S. Bąby i J. Liberka), że zwrot umieszcza się w kilku miejscach (np. pod koń, darować, zęby), ale jest to umowna zasada porządkowania. Po prostu nie ma potrzeby używać słowa rdzeń w odniesieniu do wypowiedzi (w zdaniu czy w tekście mówimy raczej o temacie, mając na myśli istotnie informację najważniejszą z punktu widzenia nadawcy (choć dla odbiorcy to nie musi być to samo). W „zwykłych” warunkach za temat uznaje się najczęściej składniki związku głównego: podmiot i/lub orzeczenie; w piśmie zwykle ważniejsze treści podkreśla pozycja początkowa, w mowie - akcent). Może też dla podkreślenia najważniejszej funkcji jakiegoś składnika mówi się potocznie (ale nie „fachowo”), że rdzeniem jakiegoś zdania jest podmiot (bo on wyznacza temat tego, o czym mówimy), ale też orzeczenie - gdy chcemy podkreślić, że formalnie jest to konieczny składnik zdania. Jest to jednak rodzaj wyjaśnienia opisowego, nie termin specjalistyczny. Tak więc - jeśli ściśle i specjalistycznie - to rdzeń tylko jako cząstka wyrazu. W każdym innym wypadku - to potoczne określenie.
Ewa Jędrzejko

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166