Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2004-10-17
Chciałbym zadać pytanie o zwrot Urząd Miasta i odmianę nazwy miasta. Chodzi tu dokładnie o miasto Reda. Urząd Miasta Redy czy Urząd Miasta Reda albo może Urząd Miasta w Redzie?
Poradnia nasza wypowiadała się już na temat urzędu miasta, a nawet o pokrewnym połączeniu prezydent miasta. Obie odpowiedzi znajdzie Pan w dziale Najczęściej zadawane pytania. Osobiście zastosowałabym najbardziej zgodną z normami składniowymi polszczyzny nazwę Urząd Miasta Redy. Konstrukcja z przyimkiem Urząd Miasta w Redzie, zwłaszcza wyrwana z kontekstu, mogłaby sugerować, że nadawcy idzie o budynek urzędu.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-10-06
Jak jest poprawnie – 10 listopad 2004 czy 10 listopada 2004, jeśli data jest na plakacie informacyjnym?
Gdziekolwiek by się taki napis znajdował, poprawną formą jest 10 listopada 2004.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-07-02
Co oznacza łączliwość składniowa?
Jest to zdolność wyrazów do tworzenia zdań lub grup wyrazów w zdaniu. Pojęcie to można wyjaśnić odwołując się choćby do konstrukcji, jakie tworzą przyimki. Przyimki łączą się z rzeczownikami w określonych przypadkach, np. na z miejscownikiem (na półce), przed z narzędnikiem (przed domem), bez z dopełniaczem (bez lęku), ku z celownikiem (ku oknu). Także czasowniki oraz niektóre rzeczowniki mają ściśle określoną łączliwość składniową, co w przypadku czasowników oznacza, że tworzą zdania w połączeniu z takimi a nie innymi formami rzeczowników – por. dedykować tworzy schemat zdaniowy z podmiotem w mianowniku oraz dwoma dopełnieniami: rzeczownikami w bierniku i w celowniku (ktoś dedykuje coś komuś). Rzeczowniki typu ojciec (ojciec kogoś) czy szklanka (szklanka czegoś) wymagają, aby następujący po nich rzeczownik wystąpił w dopełniaczu.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-29
Ulicą szła grupa chłopców, która źle się zachowywała - według mnie powinno być: grupa chłopców, którzy źle się zachowywali.
Wszystko zależy tu od intencji mówiącego. Jeśli mamy na myśli grupę, to do niej dostosowuje swą formę czasownik – grupa źle się zachowywała, jeżeli zaś chcemy podkreślić, że była to grupa złożona ze źle zachowujących się chłopców, wtedy poprawna jest wersja chłopcy źle się zachowywali.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-29
Być może to za proste, ale proszę o odpowiedź w miarę możliwości. Jak jest poprawniej – Prędkość przepływu, gęstość i temperatura mleka JEST MIERZONA czy raczej Prędkość przepływu, gęstość i temperatura mleka SĄ MIERZONE?
Orzeczenie w zdaniu powinno zgadzać się z podmiotem, a skoro podmiot jest tu zbiorowy: prędkość, gęstość i temperatura, to orzeczenie musi wystąpić w liczbie mnogiej, a zatem poprawnie powiemy są mierzone.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-28
Które ze zdań ma poprawny szyk: Rano obudził Alka dzwonek czy też: Rano Alka obudził dzwonek? Dodam, że chodzi o zdanie izolowane, nie będące odpowiedzią na pytanie ani fragmentem większej całości.
W polszczyźnie szyk wyrazów jest w dużym stopniu swobodny, a kolejność występujących w zdaniu słów zależy często jedynie od intencji mówiącego, który może pewien element wysunąć na określoną pozycję, aby go wyeksponować. Z tego względu nie mogę żadnego z tych zdań uznać za niepoprawne.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-24
Czy nadal poprawne są konstrukcje za pomocą czegoś lub czymś, a przy pomocy kogoś?
Tak! Mówimy, ze robi się coś przy pomocy kogoś albo z czyjąś pomocą, kiedy chce się wyrazić, że robi się coś mając kogoś za pomocnika, np. Udało mi się wygrać sprawę przy pomocy radcy prawnego. Z pomocą przyjaciół wybudował dom. Używana jest także konstrukcja za pomocą czegoś w znaczeniu ‘posługując się czymś, używając czegoś’, a *przy pomocy czegoś jest w tym znaczeniu niepoprawne. Zresztą i tak lepiej używać formy narzędnika, np. Dokręcił śrubę za pomocą klucza, lepiej: dokręcił śrubę kluczem. Usunęła plamy za pomocą rozpuszczalnika, lepiej: usunęła plamy rozpuszczalnikiem (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-16
Jak to jest w przypadku, gdy chodzi o zwroty typu kontrolowanie ruchu w przeczeniach: 1. kontroluje (kogo? co?) ruch, 2. nie kontroluje (kogo? czego?) ruchu? Czy za każdym razem jest tak, że w przeczeniu jest dopełniacz?
Jeżeli czasownik rządzący biernikiem występuje po przeczeniu, zmienia rząd na dopełniaczowy: Znamy wybitną śpiewaczkę. Nie znamy wybitnej śpiewaczki. Wybieracie najciekawsze utwory. Nie wybieracie najciekawszych utworów. Lubiłeś dojrzałe winogrona. Nie lubiłeś dojrzałych winogron. Rząd biernikowy ma wiele polskich czasowników, m.in. znać, wybierać, lubić, przekonać, czytać, jeść, mieć, niszczyć, pisać, reklamować, szyć itd. (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego ).
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-16
Jak poprawnie odmienić: stan cywilny wolny czy wolna dla rodzaju żeńskiego?
Skoro w dokumentach urzędowych w rubryce stan cywilny wpisywane są formy wdowa / wdowiec, rozwiedziona / rozwiedziony, zamężna / żonaty, to analogicznie do tego należy uwzględnić płciowe rozróżnienie obywateli ;-) i wpisać wolna.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-06-06
Dzwonimy na komórkę, ale czy mamy połączenia na komórkę czy z komórką? Są połączenia telefoniczne z wybranymi numerami, to może i z komórką?
W polszczyźnie wraz z pojawieniem się telefonii komórkowej przyjęło się wyrażenie dzwonić na komórkę, jednak czasownik połączyć się oraz pochodny od niego rzeczownik połączenie nadal zachowują łączliwość (np. z rzeczownikiem numer czy telefon) za pomocą przyimka z, dlatego uważam, że wyrażenie połączenie z komórką jest poprawne, a połączenie na komórkę stanowi skrzyżowanie dwóch schematów składniowych – dzwonić na komórkę + połączenie z komórką. Sprawdzenie zasobów internetowych ukazało mi natomiast, że oba omawiane wyrażenia – i to z przyimkiem z, i to z przyimkiem na – są (przynajmniej w Internecie) niemal jednakowo popularne (ponad 300 użyć każdego z nich).
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-26
Czy poprawne jest zdanie: A nie obawiasz się, że będąc początkującym żołnierzem, trudno ci będzie znieść warunki na poligonie? Mam uczucie, że nie, ale nie potrafię udowodnić. Czy mogliby Państwo pomóc rozstrzygnąć spór?
Zdanie rzeczywiście nie jest poprawne. W języku polskim istnieje reguła zgodności (= tożsamości) subiektu (= semantycznego podmiotu, o którym mowa) konstrukcji z imiesłowem i gramatycznego podmiotu zdania związanego z tą konstrukcją, np. (ON) będąc dzieckiem (ON) często chorował (bo ON był dzieckiem i ON chorował), podobnie: będąc lekarzem, będziesz musiał oswoić się ze śmiercią (bo w obu wypowiedziach podmiotem jest TY); także: mając pięć lat, przeczytała «Potop» (bo w obu wypowiedziach subiektem jest ONA; (ON) mając 5 lat (ON // PIOTR) stracił matkę (bo w obu mowa o Piotrze). Zdecydowanie niepoprawne są konstrukcje typu mając pięć lat, umarła mu matka – bo w pierwszej wypowiedzi subiektem jest ON, a w drugiej MATKA. Zatem powyższe zdanie z niewyrażonym podmiotem // subiektem TY jest błędne; poprawne byłoby np. będąc początkującym żołnierzem, możesz z trudem znosić warunki poligonu lub jako początkującemu żołnierzowi, trudno ci (KOMU? TOBIE) będzie znieść warunki na poligonie. W ostatnim zdaniu obu członach subiekt ma postać celownika.
Ewa Jędrzejko
Składnia2004-05-19
Która z form jest poprawna: pracować na komputerze czy pracować z komputerem?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego uznaje za poprawne pisać na komputerze, pracować na komputerze oraz pracować przy komputerze. Jeśli jednak sprawdzamy jakieś dane, to mówimy sprawdzić w komputerze.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-19
Czy poprawna jest forma wojewoda opolska, używana ostatnio przez media na określenie kobiety, sprawującej urząd wojewody? Wojewoda przecież jest rodzaju męskiego. Czy nie należałoby raczej mówić pani wojewoda opolski?
Nazwa wojewoda jest rzeczownikiem oznaczającym funkcję pełnioną przede wszystkim przez mężczyznę, ponieważ to mężczyźni od wieków bywali wojewodami, czyli m.in. dowodzili wojskiem (to złożone słowo wywodzi się od rzeczownika woj i czasownika wodzić) ), a i dzisiaj osoby piastujące ten urząd to w zdecydowanej większości mężczyźni. Rzeczownik ten w liczbie mnogiej ma odmianę męską, ale w liczbie pojedynczej odmienia się według deklinacji żeńskiej! Ma Pan oczywiście rację, że przydawka przy nazwie wojewoda powinna przyjąć formę męską, ale orzeczenie – formę żeńską, jak to zaleca m.in. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, np. Wojewoda Opolski zarządziła. Zaleca się także budowanie zdań użyciem wyrazu pani (lub tytułu) i nazwiska kobiety, np. Wojewoda Opolski, pani Elżbieta Rutkowska. Forma Wojewoda Opolska jest uznawana za zdecydowanie niepoprawną, ale prawdopodobnie nie wie o tym Centrum Informacyjne Rządu, które na oficjalnej stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w relacji z dn. 9.05.2003 umieszcza zdanie Gospodarzem dzisiejszej wizyty była wojewoda opolska Elżbieta Rutkowska. Współcześnie, kiedy kobiety są coraz bardziej aktywne zawodowo i politycznie, mamy nieraz do czynienia z problemami językowymi dotyczącymi ich tytułów naukowych, służbowych, zawodowych (por. nieakceptowane społecznie określenia psycholożka, prezeska, polityczka itp., a nawet (ta) ministra!). Patrząc na zdecydowaną postawę środowisk feministycznych oraz minister Izabeli Jarugi-Nowackiej, zastanawiam się jednak, czy to, co obecnie jest oficjalnie niepoprawne, nie jest może niepoprawne tylko na razie...
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-19
Czy mimo tego jest poprawne? Czy lepsze jest mimo to?
Przyimek mimo we współczesnym języku polskim łączy się z dopełniaczem, np. Mimo mrozu było nam ciepło. Konstrukcja mimo to jest poprawna jako utarte wyrażenie będące pozostałością z czasów, kiedy przyimek mimo rządził biernikiem, np. Mimo to nie poddał się. Jeśli jednak zaimek wskazujący to wprowadza zdanie podrzędne, należy go oczywiście użyć w formie dopełniacza – tego, np. Mimo tego, co powiedziałeś, nadal uważam cię za przyjaciela, Mimo tego, że wyjechała, nadal czuł jej obecność.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-17
Nie wiem, czy poprawne jest sformułowanie Państwo wiedzą czy tez Państwo wiecie? Innymi słowy - oni czy wy? Czy może zależy to od sytuacji?
Poprawnym sformułowaniem jest: Państwo wiedzą. W tym zdaniu podmiot (Państwo) wymaga zastosowania orzeczenia w 3. osobie liczby mnogiej. W sytuacjach nieoficjalnych można się zwrócić do grona osób w 2. osobie lm. – wiecie, widzicie, ale bez rzeczownika.
Mirosława Siuciak
Składnia2004-05-10
Z jakimi przyimkami występuje słowo internet, np. w podanych kontekstach: znaleźć coś w / na internecie, serfować po internecie, dowiedzieć się coś z internetu?
Internet jako rodzaj medium (wtedy pisany małą literą) wykazuje podobną łączliwość jak rzeczowniki prasa, radio, telewizja, a więc: podawać coś przez radio i przesyłać wiadomości przez internet; mieć dostęp do telewizji, radia, prasy, internetu, dowiedzieć się czegoś (nie coś!!!) z telewizji, radia, prasy, internetu; oglądać coś w telewizji, przeczytać o czymś w prasie oraz znaleźć coś w internecie. Na stronach internetowych (a zapewne także w języku mówionym) spotkać można połączenie z przyimkiem na!na internecie, w którym można się dopatrywać skalkowanej angielskiej przyimkowej konstrukcji on the web. Jest to jednak użycie 10 razy rzadsze niż w internecie i nie polecane przez językoznawców. Pozostańmy zatem przy w intenecie, najwyraźniej bowiem nawiązuje do typu łączliwości charakterystycznej dla nazw mediów.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-08
Mówimy: posiadam uprawnienia egzaminatora czy posiadam uprawnienia na egzaminatora?
Rzeczownik uprawnienie oznacza ‘czyjeś prawo do czegoś, prawo do czegoś przysługujące, nadane komuś; przywilej’ i występuje 1) w połączeniach z przymiotnikiem (w związku zgody), np. uprawnienia zawodowe, uprawnienia ślusarskie, uprawnienia kombatanckie, uprawnienia budowlane, 2) w połączeniach z rzeczownikiem w dopełniaczu (w związku rządu), np. uprawnienia właścicieli, uprawnienia organów władzy, a także 3) w konstrukcjach z przyimkiem do i rzeczownikiem odczasownikowym w dopełniaczu – uprawnienia do czegoś, np. uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi, uprawnienia do nabycia akcji pracowniczych, uprawnienia do korzystania zasiłku (potocznie uprawnienia do zasiłku). Z zaproponowanych przez Panią wersji jedynie pierwsza – posiadam uprawnienia egzaminatora – jest możliwa do zaakceptowania. Nie spotkałam się jak dotąd z określeniem uprawnienia egzaminatorskie, ale można napisać posiadam uprawnienia do egzaminowania, nie wiem jednak, czy będzie to zgodne z Pani intencjami.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-05-03
Mam wątpliwość, jak będzie bardziej prawidłowo: Nauczę się pięknie czytać wybrany fragment powieści czy też raczej Nauczę się pięknie czytać wybranego fragmentu powieści. Im dłużej się nad tym zastanawiam, tym bardziej wiem, że nic nie wiem.
W podanych zdaniach występują dwa czasowniki. Każdy z nich na inne wymagania względem podrzędnego rzeczownika fragment (nauczyć się + dopełniacz fragmentu i czytać + biernik fragment) i może się wydawać, że w jednej wypowiedzi nakładają się na siebie wymagania obu czasowników. Odpowiedzi na Pani pytanie udzieliło kilka osób. Poniżej podaję kompilację ich przemyśleń.
Katarzyna Wyrwas

To prawda, że rząd dopełniaczowy nauczyć się jest silniejszy, ale związek orzeczenia z wyrazem fragment jest pośredni. Moim zdaniem lepiej będzie napisać Nauczę się pięknie czytać wybrany fragment powieści, bo fragment jest tu rządzony bezpośrednio przez czytać.
Jan Grzenia

Czasownik nauczyć się wymaga użycia formy bezokolicznikowej czytać, ta natomiast wymaga użycia rzeczownika w bierniku. Za biernikiem przemawiałaby analiza semantyczna – nie chodzi o to, że nauczę się w ogóle, tylko że nauczę się czytać. Jest jeszcze kwestia porządku linearnego – zestawienie bezokolicznika czytać z rzeczownikiem w dopełniaczu brzmi dość nienaturalnie.
Ewa Biłas-Pleszak

Zdecydowanie mówi się czytać co? (wybrany fragment), a nie czego.
Aldona Skudrzyk

W polszczyźnie poprawna jest tylko konstrukcja nauczę się czytać + co? (biernik) wybrane fragmenty, a nie nauczę się czytać wybranych fragmentów, ani nie nauczę się czytać książek. Podany przykład brzmi dziwnie, bo jest pragmatycznie rzadki.
Ewa Jędrzejko
Składnia2004-04-29
Jak poprawić te konstrukcje składowe: robić zdjęcie obu historycznych zdobyczy oraz zamieszkałe przez ponad półtora tysiące Eskimosów?
Konstrukcje te są składniowe, prawda? Poprawnie wyglądałyby tak: robić zdjęcie obu historycznym zdobyczom, ale bez czasownika byłoby to zdjęcie obu historycznych zdobyczy; zamieszkałe przez ponad półtora tysiąca Eskimosów.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-29
Wysyłając kartki świąteczne, zawsze kończę życzenia słowami życzy Monika, Ania, Edyta, Stefan. Od pewnego czasu zastanawiam się, czy nie powinno tam być życzą.
W cytowanym przez Panią zdaniu podmiot szeregowy Monika, Ania, Edyta, Stefan jako całość ma liczbę mnogą i wymaga, aby orzeczenie również wystąpiło w liczbie mnogiej. Zatem życzą Monika, Ania, Edyta, Stefan.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166