Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Słowotwórstwo2011-01-11
Wyjazdy turystyczne, których głównym tematem jest wino nazywamy wyjazdami enoturystycznymi. Jak to będzie w przypadku wyjazdów, których uczestnicy interesują się destylatami np. owocowymi: bądzie to wyjazd o tematyce destylarskiej czy destylerskiej.
Słowniki języka polskiego nie notują przymiotników utworzonych od rzeczownika destylat. W wypadku innych rzeczowników z formantem -at (np. delegat, desygnat, eksponat, postulat, granulat) również można mówić o blokadzie w tworzeniu przymiotników. Jednak niektóre tego typu rzeczowniki mogą być podstawą dla przymiotników tworzonych za pomocą przyrostka -acki (np. degenerat → degeneracki, desperat → desperacki, patronat → patronacki, wariat → wariacki). Można również wskazać przymiotnik utworzony od rzeczownika z przyrostkiem -at za pomocą przyrostka -arski (pensjonat → pensjonarski). Natomiast nie potrafię wskazać żadnego przymiotnika utworzonego od rzeczownika z przyrostkiem -at z przyrostkiem -erski. Kierując się zasadą analogii, można zatem wskazać (potencjalne) formy destylat → destylacki i destylat → destylarski. Drugi z wymienionych przymiotników funkcjonuje w polszczyźnie w połączeniach zakład destylarski, przemysł destylarski, sprzęt destylarski obok częstszych zakład destylacyjny, przemysł destylacyjny, sprzęt destylacyjny. Warto zauważyć, że Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza notuje przymiotniki destylacyjny (aparat, kocioł, piec destylacyjny) oraz podestylacyjny (np. osad), będące wyrazami pochodnymi od rzeczownika destylacja. Jako określenie wyjazdów, których celem jest degustacja destylatów lub zwiedzanie miejsc związanych z ich produkcją, proponuję wyrażenia wycieczka połączona z degustacją destylatów lub wycieczka poświęcona tematyce destylatów.
Barbara Mitrenga
Ortografia2011-01-11
Jaka jest poprawna pisownia wyrazu samo zobowiązanie się – razem czy osobno?
Człon samo- w znaczeniu ‘wykonywany samodzielnie, bez pomocy; skierowany ku sobie’ jest pisany łącznie, np.: samoopalacz, samobieżny, samodoskonalenie, samokrytyka, samozobowiązanie się. W tekstach możemy się też spotkać z oddzielną pisownią, ale wtedy mamy do czynienia z dwoma wyrazami: np. samo zobowiązanie się nie wystarczy (tu w znaczeniu: ‘tylko/jedynie zobowiązanie się nie wystarczy’); sam przyjazd nie wystarczy; sama troska nie wystarczy. Szerszy kontekst pozwoliłby na udzielenie bardziej jednoznacznej odpowiedzi.
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2011-01-11
Chciałbym dowiedzieć się, która z podanych form jest poprawna: najpierw, pierw czy wpierw? A może wszystkie te formy są prawidłowe?
Najszerzej stosowaną i nieograniczoną do konkretnych rejestrów stylistycznych jest forma najpierw. Wpierw możemy używać w języku potocznym, a pierw jest już formą przestarzałą.
Joanna Przyklenk
Słowotwórstwo2011-01-11
Jak będą się nazywać mieszkaniec i mieszkanka Yorku? Yorczanin i Yorczanka? A produkty z Yorku będą yorskie czy yorczańskie, a może jeszcze inne?
W przypadku Yorku ani nazw mieszkańców, ani przymiotnika pochodzącego od tej nazwy miejscowej nie tworzy się w języku polskim.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-01-11
Jak powiedzieć poprawnie: jadę do Tychów czy jadę do Tych?
Ogólnopolska przyjęta forma to jadę do Tych. Za regionalizm uznaje się jadę do Tychów.
Joanna Przyklenk
Różne2011-01-11
Sprawa pilna! Jak to cześć mowy stuprocentowo? Chyba liczebnik, ale jaki?
Stuprocentowo to przysłówek, a stuprocentowy jest przymiotnikiem.
Joanna Przyklenk
Różne2011-01-11
Mam pytanie dotyczące słowa getry – w języku polskim nie posiada ów wyraz liczby pojedynczej, inaczej niż w języku francuskim, z którego ten wyraz się wywodzi. Jak w takim razie nazwać "rozparowane" getry? Jest to ta getra, czy powinien być ten getr?
Ma Pani rację, getry nie mają liczby pojedynczej. Proponuję zatem, by jej nazbyt usilnie nie tworzyć. Dla nazwania wskazanej przez Panią części getrów można posłużyć się np. związkiem wyrazowym: nogawka getrów.
Joanna Przyklenk
Wymowa2011-01-11
Mam problem z akcentem w niektórych słowach, mianowicie w imionach Monika i Weronika (często słyszy się: [monika], [weronika]) oraz w słowach kapituła ([kapituła] czy [kapituła]?) i abyśmy ([abyśmy] czy [abyśmy]?).
Prawidłowe akcentowanie wyrazów, o które Pan pyta, jest następujące: [monika], [weronika], [kapituła], [abyśmy].
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2011-01-11
Jeżeli ktoś pyta, który dzisiaj jest (data), to odpowiadamy: dziewiętnasty czy (mamy dzisiaj) dziewiętnastego?
W języku polskim za prawidłową uznana jest forma: piąty listopada, dziewiętnasty listopada (w domyśle: jest piąty, dziewiętnasty listopada). Jednak informację o dacie można także w mowie potocznej przekazać następująco: (w domyśle: mamy) piątego, dziewiętnastego listopada (nie *listopad!).
Joanna Przyklenk
Ortografia2011-01-11
Mam dylemat co do wyboru przyimka. Czy poprawna forma to radio z słuchawkami czy radio ze słuchawkami?
Prawidłową formą będzie radio ze słuchawkami. Przyimek z przybiera postać ze, gdy następujący po nim wyraz zaczyna się od spółgłoski: s, z, ś, ź, ż, rz, sz, po której też mamy jakąś inną spółgłoskę, lub gdy wyraz po przyimku zaczyna się od kilku spółgłosek.
Joanna Przyklenk
Odmiana2011-01-11
Jak brzmi odmiana liczebnika porządkowego: piąty w liczbie mnogiej?
Piąty jest liczebnikiem porządkowym, więc odmienia się jak przymiotnik. W liczbie mnogiej mamy zatem:
a) w rodzaju niemęskoosobowym: M. (te) piąte (zawody), D. piątych, C. piątym, B. piąte, N. piątymi, Ms. piątych;
b) w rodzaju męskoosobowym (rzadziej): M. (ci) piąci (zawodnicy), D. piątych, C. piątym, B. piątych, N. piątymi, Ms. piątych.
Joanna Przyklenk
Różne2011-01-11
Bardzo proszę o radę. Czy wyrazy obce należy zapisywać w tekście kursywą (np. quasi, stricte)?
Tak, wyrazy obce wplatane w tekst polski pisane są zwykle kursywą.
Joanna Przyklenk
Ortografia2011-01-11
Czy błędy w nazwiskach (np. gdy faktyczne nazwisko Ciecióra zapisane zostało jako Cieciura) traktujemy jako błędy ortograficzne?
Tak. Jeśli ktoś zapisze nazwisko Poremba jako Poręba, Cieciura jako Ciecióra lub na odwrót – zapisze Poremba, Ciecióra, a nosiciele nazwiska mienią się Poręba, Cieciura, to są to błędy ortograficzne.
Joanna Przyklenk
Etymologia2011-01-11
Szukam do pracy magisterskiej etymologii słowa klaster - z ang. cluster. Prosiłbym o wyjaśnienie pochodzenia.
Angielski leksem cluster (przed 1382 rokiem o postaci clustre) ma prawdopodobnie to samo pochodzenie, co wyraz clot, który wywodzi się z pragermańskiego *kluttə- o znaczeniu ‘gruda, grudka, bryła’ (por. Chambers Dictionary of Etymology. Ed. Robert K. Barnhart).
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2011-01-11
Jaka forma jest poprawna: kobieta topless czy kobieta w topless?
Topless (lub toples) to z języka angielskiego ‘bez góry’. Można powiedzieć Kobieta (wystąpiła) topless (w domyśle ‘bez górnej części stroju’), najlepiej jednak brzmi Kobieta w stroju topless i pozwala uniknąć dwuznaczności (‘kobieta bez góry’).
Ewelina Pałka

Wyraz topless/toples jako rzeczownik funkcjonuje w znaczeniu ‘damski kostium plażowy niezakrywający piersi’, np. Nie odważyłabym się włożyć toplessu (toplesu). Jednak występuje także w użyciu przysłówkowym i wówczas niesie znaczenie ‘z odkrytymi piersiami, bez górnej części ubrania’, np. Opalać się topless (toples). Spotykamy również w języku polskim użycie przymiotnikowe – ‘niezasłaniający piersi’ – np. Strój topless (toples) (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN. Red. A. Markowski. Warszawa 2002).
Joanna Przyklenk
Ortografia2011-01-11
Moje pytanie jest związane z pisownią nazw marek i rodzin samochodowych. Bardzo często spotykam pisownię małą literą, np. toyota yaris, mazda. Proszę o informację, jaka powinna być prawidłowa pisownia, ponieważ wydaje mi się, że nazwy tego typu powinny być pisane dużą literą. Są to nazwy własne firm motoryzacyjnych.
Za poprawny przyjęty jest zapis następujący: Fiat jako marka samochodów i firma oraz fiat jako samochód marki Fiat. Nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych, np. samochodów, motocykli, rowerów, aparatów radiowych i telewizyjnych, aparatów fotograficznych, zegarków, lekarstw, papierosów, napojów, artykułów spożywczych, odzieży, butów, używane jako nazwy pospolite konkretnych przedmiotów, a nie jako nazwy marek i typów oraz firm zapisywane są małą literą:
fiat, peugeot, mercedes, nysa, jawa, diora, sony, kodak, cyma, omega, aspiryna, paracetamol, klubowe, marlboro, ustronianka, napoleon (= koniak), wyborowa (= wódka), tokaj, kama, rama, pierniki toruńskie, solejka, adidasy.
Natomiast nazwy firm wytwarzających te artykuły oraz nazwy marek firmowych pisze się wielką literą, np. samochód marki Fiat albo samochód „Fiat”.
Joanna Przyklenk
Ortografia2011-01-11
Czy mówiąc o konkretnym zgromadzeniu, a używając w tekście tylko słowa zgromadzenie, piszemy je wielką literą?
Jeśli nie używamy w danym momencie nazwy własnej w jej pełnym brzmieniu, najczęściej rezygnujemy z użycia wielkich liter. Dopuszcza się jednak zapisanie dużą literą nawet tylko jednego z członów złożonej nazwy własnej, który ją aktualnie reprezentuje, jeśli przemawiają za tym względy uczuciowe. Ale jest tutaj pewien warunek: w tym samym tekście wcześniej powinna pojawić się owa nazwa w całości. Zatem poprawnie byłoby np. Maria wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Bosych Dzieciątka Jezus. W Zgromadzeniu odnalazła to, czego szukała przez całe dotychczasowe życie. Radziłabym jednak mimo wszystko bardzo oszczędnie stosować wielką literę, a więc jedynie wtedy, gdy jest to naprawdę uzasadnione. Ja raczej zawsze napisałabym tak: Zgromadzenie karmelitanek założył o. Anzelm Gądek. Obecnie do tego zgromadzenia należy wiele kobiet.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-01-11
Jaka jest poprawna pisownia: las Grombliński?
Domyślam się, że w pytaniu chodziło o Las Grąbliński – powinniśmy w tym przypadku oba człony pisać wielką literą, gdyż jest to nazwa jednostkowa, odnoszona do konkretnego lasu niedaleko miejscowości Licheń, lasu uznawanego zresztą za miejsce objawień Matki Bożej. Gdyby jednak chodziło nam o jakieś inne, dowolne większe skupisko drzew w Grąblinie, napisalibyśmy las grąbliński, a w liczbie mnogiej lasy grąblińskie.
Katarzyna Mazur
Znaczenie2011-01-11
zwracam się do Państwa z pytaniem, czy też z prośbą o wyjaśnienie słowa: restaurator. Zajmowałem się zawodowo renowacją mebli - inaczej restaurowniem, odnawianiem itp.
Uważam, że niepoprawne jest nazywanie właścicieli restauracji restauratorami. Czy mam rację?
Współczesne słowniki języka polskiego notują wyraz restaurator zasadniczo w dwóch znaczeniach: 1) ‘właściciel lub szef restauracji’ i stąd mamy formy restauratorski, restauratorka; oraz 2) ‘konserwator zabytków architektonicznych lub dzieł sztuki’ i tu też funkcjonują leksemy: restauratorski, restauratorka.
Joanna Przyklenk
Znaczenie2011-01-11
Czy słowa rzetelny i wiarygodny to synonimy? Jeśli tak, to proszę o przykład zdania, w którym można użyć zarówno jednego, jak i drugiego z tych słów jednocześnie, nie zmieniając sensu owego zdania.
By dostrzec różnice w odcieniach znaczeń, należałoby sięgnąć do definicji Samuela B. Lindego, spośród których wiarogodny to ‘zasługujący na wiarę’ (obecnie dosłownie parafrazowany), zaś rzetelny to ‘dotrzymujący wiary’. I rzeczywiście, trudno nie oprzeć się wrażeniu, że przymiotnik rzetelny (dawniej ściślej utożsamiany semantycznie z przymiotnikiem autentyczny – jak wnosi Słownik wyrazów zapomnianych, a także Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego) przewyższa stopień wiarygodności.
Obecnie takie niuanse znaczeniowe ulegają ujednoliceniu, także w Uniwersalnym słowniku języka polskiego przymiotnik wiarygodny jest definiowany jako ‘rzetelny’, a nawet ‘pewny’. Jak widać, w określonych kontekstach słowa te uznaje się za synonimy. Coś rzetelnego (tudzież wiarygodnego) to zatem coś sprawdzonego: Rzetelne (wiarygodne) informacje to informacje z pierwszej ręki.
Dodać należy, że przymiotnik rzetelny jest współcześnie pojęciem szerszym. Zgodnie z ww. słownikiem mieści w sobie także dwa inne znaczenia: ‘należyty’ oraz – w ujęciu osobowym – ‘należycie wypełniający obowiązki’.
Marcin Kluczny


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166