Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2004-04-26
Czy poprawne są zdania: Podróż była nużącą. Czuła się zawstydzoną? Wydaje mi się, że powinno być: nużąca i zawstydzona. Czy to jakaś niepoprawnościowa maniera?
Przytaczane zdania zawierają orzeczenie imienne, składające się z łącznika, którym jest czasownik (była, czuła się), i z orzecznika, którym jest imiesłów przymiotnikowy (nużąca, zawstydzona). Orzecznik przymiotnikowy we współczesnej polszczyźnie występuje w mianowniku, a w cytowanych zdaniach widać formy w narzędniku, dziś traktowane jako przestarzałe, lecz typowe dla literatury pięknej aż do dwudziestego wieku, np. Była młodą i ładną, lecz za mąż nie wyszła (B. Prus Lalka). Jeśli orzecznik jest rzeczownikiem, występuje w narzędniku, np. Był chłopcem, ale poczuł się mężczyzną.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-23
Proszę się nie śmiać, ale co to jest składnia w zdaniu i funkcje składowe?
Składnia w zdaniu to (w pewnym uproszczeniu) związki, jakie istnieją pomiędzy wyrazami tworzącymi zdanie, pozwalające na połączenie słów w całość tak, aby o zdaniu nie można było powiedzieć, że jest luźnym ciągiem elementów. Do związków tych zalicza się związek zgody, rządu i przynależności. Nie jest nam znane określenie funkcje składowe, istnieje natomiast termin funkcja składniowa oznaczający rolę, jaką wyraz pełni w zdaniu (część mowy występuje w roli części zdania, np. rzeczownik bywa podmiotem, dopełnieniem, przydawką itd., czasownik pełni funkcję orzeczenia, przymiotnik – przydawki).
Ewa Biłas-Pleszak i Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-22
Skąd różnica: szereg osób wiedziałowiększość ludzi wiedziała? Raz podmiotem jest większość, a raz szereg osób?
Podmioty w podanych przez Pana zdaniach są pod względem budowy skupieniami nierozerwalnymi rzeczowników w dopełniaczu lm. (osób, ludzi) oraz ich określeń (większość, szereg). W polszczyźnie podmioty tworzące związki rządu mają orzeczenie w lp., a w formach czasu przeszłego w rodzaju nijakim, tak jak to widać w zdaniu szereg osób wiedziało. Rzeczownik szereg uległ procesowi numeralizacji (podobnie moc w znaczeniu ‘dużo, mnóstwo’). Przejawia się to w zmianie jego łączliwości składniowej, która polega na przyjęciu przez rzeczownik wzoru połączeń liczebników powyżej 5 (pięć, pięciu), czyli schematu z orzeczeniem w formie liczby pojedynczej i rodzaju nijakiego, tak jak w zdaniach pięć kobiet przyszło, pięciu mężczyzn przyszło. W połączeniu składniowym większość osób wiedziała oprócz związku rządu między większość osób występuje także uzgodnienie między rzeczownikiem (ta) większość i czasownikiem wiedziała pod względem kategorii rodzaju (żeński) i przypadka (mianownik lp.).
Romualda Piętkowa

Numeralizacja to zjawisko polegające na tym, że rzeczownik nabiera cech liczebnika, np. siła luda, masa spraw, moc życzeń, huk roboty (por. S. Jodłowski: Podstawy polskiej składni. Warszawa 1976, s. 24) itp. Maria Schabowska w monografii Rzeczowniki ilościowe w języku polskim do grupy rzeczowników ilościowych zalicza rzeczowniki leksykalizujące się stopniowo w funkcji liczebnikowej. W procesie numeralizacji rzeczowników najpierw dokonuje się przesunięcie semantyczne, kiedy obok podstawowego znaczenia stopniowo obserwować można dominujące użycia we wtórnym znaczeniu liczebnikowym, a ostatecznym ogniwem procesu uliczebnikowienia rzeczownika jest przemiana formalna, po której rzeczownik taki zostaje zrównany z liczebnikami pod względem rodzaju związku składniowego: grupa podmiotu z rzeczownikiem ilościowym ma orzeczenie w czasie przeszłym w rodzaju nijakim, podobnie jak liczebniki, np. moc kwiatów rozkwitło zamiast moc kwiatów rozkwitła, tak jak pięć kwiatów rozkwitło itp. Wśród wyrazów, które ulegają temu procesowi i są w trakcie przemiany, M. Schabowska wymienia m.in. chmara, fura, gromada, huk, kupa, masa, moc, mrowie, ociupinka, odrobinka, szczypta. Rzeczowniki ilościowe w pełni już uliczebnikowione to np. garść, kęs, parę, siła, szereg. Interesujący jest również liczebnik nieokreślony trochę, w którym proces ów już się zakończył, a jego pierwotne znaczenie rzeczownikowe całkowicie się zatarło i obecnie pełni on wyłączną i jedyną funkcję liczebnika (Zob. M. Schabowska: Rzeczowniki ilościowe w języku polskim. Wrocław-Warszawa-Kraków 1967, s. 7-14).
Katarzyna Wyrwas

Składnia2004-04-16
Czy mówi się co chwila, co godzina, czy też co chwilę, co godzinę?
Wyrażenia co chwila oraz co godzina są jak najbardziej poprawne, natomiast wyrażenia co chwilę, co godzinę są dopuszczalne jedynie w języku potocznym (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-15
Jak poprawnie powiedzieć: tabletki na ból głowy czy tabletki od bólu głowy?
Po polsku mówi się, że tabletki są od czegoś, na coś, a także przeciw czemuś. Wszystkie te konstrukcje są uznawane za poprawne, można wskazywać jedynie, że niektóre z nich są częściej używane, np. określenie tabletki od bólu głowy jest częstsze niż tabletki na ból głowy. Istnieją wszakże pewne ograniczenia, bo są np. tabletki od bólu gardła oraz tabletki na ból gardła, są tabletki na grypę oraz tabletki przeciw grypie, ale nie mówi się tabletki od grypy! Wątpliwości rozwiać może np. kontakt z Nowym słownikiem poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-13
Jak wyglądałoby w stronie biernej zdanie Zajączek obszedł jezioro dookoła?
Nie wszystkie czasowniki w polszczyźnie są przechodnie, czyli nie wszystkie mają formy strony biernej. Obejść nie tworzy strony biernej, należy bowiem do grupy czasowników nieprzechodnich (nietranzytywnych), podobnie jak leżeć, przemawiać, biec, spać, upaść, umrzeć etc. Ich wspólną cechą jest to, że nie wymagają uzupełnienia innym wyrazem i określają czynność nie wychodzącą poza jej wykonawcę.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-09
Które ze zdań jest poprawne: Anię to nie zaniepokoiło czy też Ani to nie zaniepokoiło?
Mamy tu do czynienia z typowym dla polszczyzny zjawiskiem zmiany wymagań składniowych związanych z przeczeniem. Czasownik zaniepokoić wymaga użycia rzeczownika w bierniku (Anię to zaniepokoiło), jednak jeśli występuje w konstrukcji zaprzeczonej, zmienia swe wymagania na dopełniaczowe i powiedzieć trzeba Ani to nie zaniepokoiło.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-04-09
Czy powinnam powiedzieć Zapytaj Anię czy Zapytaj Ani?
Czasownik zapytać wymaga użycia rzeczownika w bierniku (Zapytaj Anię). Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego podaje jednak, że czasownik ten występuje również – choć rzadko – z rzeczownikiem w dopełniaczu (Zapytaj Ani). Ostatecznie polecałabym używanie schematu częstszego, czyli – Zapytaj Anię.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-22
Chce opracować listę urodzin przyjaciół. Jak poprawnie napisać: Maciej 27 czerwiec czy może Maciej 27 czerwca?
Poprawna jest oczywiście druga wersja. W przypadku dat postępujemy tak, jakby w tekście znajdował się rzeczownik dzień w dopełniaczu lp., czyli 27 (dnia) czerwca
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-12
Czy to zdanie jest bez sensu? Stwierdzenie zgodności określonych parametrów łożysk, ich wykonania i ustawienia powinno być przeprowadzone poprzez sprawdzenie materiałów, sprawdzenie wykonania, sprawdzenie wymiarów oraz kontrolę ustawienia zgodnie procedurami opisanymi w PN-S-10060.
Myślę, że zdanie to będzie lepiej opisywać rzeczywistość dzięki niewielkiej korekcie składniowej: Stwierdzenie zgodności określonych parametrów łożysk oraz wykonania i ustawienia tych łożysk powinno być przeprowadzone poprzez sprawdzenie materiałów, sprawdzenie wykonania, sprawdzenie wymiarów oraz kontrolę...
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-11
Czy zdania typu Jak powstawała Polska, Jak Piast kołodziej został księciem zawsze będą miały charakter zdań pytających?
Zdania te – oczywiście o ile dobrze pojęłam intencję pytania – wcale nie mają charakteru pytającego. Ich forma jest podobna do konstrukcji pytania, rozpoczynają się bowiem zaimkiem pytającym jak, jednak zamiarem mówiącego (piszącego) nie jest tu chęć zapytania, lecz poinformowania o temacie wypowiedzi. Zdania takie mogą pełnić funkcję tytułów niektórych typów tekstów narracyjnych, takich jak legendy czy bajki, por. Jak szewczyk Dratewka smoka pokonał, Jak Krecik słuchał radia itd. Przed zdaniami tego typu domyślamy się treści: ta wypowiedź będzie o tym....
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-11
Czy poprawna jest prośba poproszę jednego batona czy też poproszę jeden baton?
Według Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego poprawna dla starannej polszczyzny jest wersja poproszę jeden baton, natomiast w języku potocznym dopuszczalna byłaby konstrukcja poproszę jednego batona.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-09
Zapraszamy na tę uroczystość czy Zapraszamy na tą uroczystość?
W polszczyźnie starannej (w tym również pisanej) należy używać wyłącznie zaimka , w języku potocznym natomiast jest dopuszczalny (i o wiele częściej spotykany) zaimek . Zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-03-06
Czy wymuszanie wpisywania w różnych drukach najpierw nazwiska, a dopiero potem imienia jest obrazą języka polskiego? Uważam że nie ma powodów do takich błędów, nawet w oficjalnych dokumentach. Co państwo na to? Savek (prywatny skrót od Sławek)
Imię należy umieszczać przed nazwiskiem. Szyk odwrotny do niego, stosowany często w pismach urzędowych, jest uznawany za błędny. Jest on w dodatku niezgodny z tradycją języka polskiego! Sytuacje urzędowe wymuszają na nas stosowanie form typu Kowalski Jan, ale jeżeli tylko mamy wpływ na kształt swej wypowiedzi w komunikacji pozaurzędowej, powinniśmy używać poprawnych form typu Jan Kowalski. Szyk nazwisko + imię jest dopuszczalny i usprawiedliwiony jedynie w różnego rodzaju wykazach i spisach, które wymagają ułożenia w porządku alfabetycznym, jak np. bibliografia, lista płac, skład itp.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-27
Perspektywa narodzin dziecka pozbawia go (lub w pewnej części redukuje) poczucie bezpieczeństwa... czy też: Perspektywa narodzin dziecka pozbawia go (lub w pewnej części redukuje) poczucia bezpieczeństwa?
Żadne z tych zdań nie jest skonstruowane poprawnie. Najlepiej byłoby napisać: Perspektywa narodzin dziecka pozbawia go poczucia bezpieczeństwa lub redukuje je w pewnej części....
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-27
Która forma jest poprawna – na uniwersytecie czy w uniwersytecie?
We współczesnej polszczyźnie połączenie w uniwersytecie, choć niezgodne z tradycją, jest charakterystyczne dla stylu oficjalnego, urzędowego, gdy tymczasem w codziennym, nienacechowanym języku kilka razy częściej spotykamy połączenie na uniwersytecie. Przyimek na oznacza kierunek, a przyimka w używamy do wskazywania miejsc, konstrukcję spotkać się w uniwersytecie można zatem zrozumieć jako spotkać się w budynku uniwersytetu, a spotkać się na uniwersytecie jako 'spotkać się (poznać się) na studiach w tej instytucji'. W publikacjach poprawnościowych (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego) w połączeniu z czasownikiem pracować zaleca się stosowanie formy w uniwersytecie jedynie w oficjalnych wypowiedziach (dokumentach, regulaminach, umowach, podaniach, życiorysach itp.), natomiast w połączeniach z czasownikami studiować czy wykładać za jedynie poprawną i neutralną stylistycznie uznaje się formę na uniwersytecie.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-27
Jakie są poprawne sformułowania podanych zdań: Jestem usatysfakcjonowana z Twojej wypowiedzi, Wogóle nie rozumiem reali tej epoki, Wymówienia wręczono szeregu osobom?
Zdania te powinny brzmieć: Jestem usatysfakcjonowana Twoją odpowiedzią, W ogóle (pisane rozdzielnie!) nie rozumiem realiów tej epoki, Wymówienia wręczono szeregowi osób (ale lepiej: wielu osobom). Zob. też Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, hasła: usatysfakcjonować, realia, szereg.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-20
Jaka jest kolejność okoliczników w zdaniu? Powinno być: W odpowiedzi na ogłoszenie zamieszczone w „Gazecie Wyborczej” dnia 22 lutego br., czy: zamieszczone dnia 22 lutego br. w „Gazecie Wyborczej”?
Okoliczniki nie muszą występować w tym zdaniu w ściśle określonej kolejności, ponieważ polszczyzna to język o dość swobodnym szyku.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-20
Czy forma tu pisze używana zamiennie z tu jest napisane jest poprawna?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego stwierdza: „Niepoprawnie: Pisało, pisze w gazecie” i poleca jako poprawną wersję napisano, było (jest) napisane albo piszą, np. w gazecie.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-02-15
W reklamie słyszę Dobrze jest mieć Idea Mix. Czy tej Idei czasem nie powinno się odmienić?
Rzeczywiście, wyraz idea jest odmienny, nawet jako nazwa sieci telekomunikacyjnej. Zgodnie z zasadami polskiej składni w cytowanym zadaniu słowo to wchodzi w związek rządu z czasownikiem mieć i powinno wystąpić w bierniku. Hasło reklamowe poprawnie brzmiałoby zatem: Dobrze jest mieć Ideę Mix.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166