Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-03
Która forma jest poprawna: na Oceanii czy w Oceanii?
To zależy od kontekstu. Powiemy na wyspach Oceanii (przyimek na łączy się z nazwami wysp, np. na Grenlandii, na Wolinie), ale powiemy też byłe europejskie terytoria w Oceanii (w tym wypadku chodzi nam o rejon świata, część kontynentu).
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-03
Jaki jest polski odpowiednik angielskiego imienia Colin?
Taki odpowiednik do tej pory się nie ustalił, bo jedynie kilkunastu Polaków nosi imiona Colin (być może to naturalizowani obcokrajowcy) lub Kolin. Tę drugą formę można by uznać za zapowiedź polskiego odpowiednika tego imienia.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-25
Szanowni Państwo, czy arabskie nazwisko Aga Khan należy spolszczyć w piśmie (Aga Chan), czy lepiej stosować pisownię zgodną z zapisami nazw arabskich w encyklopediach PWN? Czy takie imiona i nazwiska należy odmieniać (Agi Khana / Chana)? Z pozdrowieniami i życzeniami świątecznymi - AW
Zalecam stosowanie formy spolszczonej, bo nie wiadomo, czemu angielski zapis Aga Khan miałby być od niej lepszy. Nie będzie tu sprzeczności z encyklopediami PWN, ponieważ podają one również zapis spolonizowany. To i inne arabskie nazwiska należy odmieniać, jedynie wyjątkowo odstępujemy od tej zasady.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-16
Czy odmienia się nazwiska kobiet zakończone na -y?
Rozumiem, że mają Państwo na myśli nazwiska kobiet w formie przymiotnika rodzaju męskiego typu Mądry, Zielony itp. Coraz częściej kobiety noszące nazwiska pochodzące od zwykłych przymiotników wybierają formę nazwiska w rodzaju męskim, np. pani Ciepły, pani Ufny, pani Zielony. Jeśli wybrano nazwisko żeńskie w rodzaju męskim, to wtedy pozostaje ono nieodmienne - M. Maria Zielony, DCMs. Marii Zielony, B. Marię Zielony, N. Marią Zielony (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego). Należy zatem zawsze razem z nazwiskiem w formie męskiej używać odmienionego imienia lub słowa identyfikującego płeć, np. wyrazu pani.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-14
Uprzejma prośba o poratowanie w kwestii odmiany imienia Romeo.
M. Romeo, D. Romea, C. Romeowi, B. Romea, N. Romeem, Ms. Romeo, W. Romeo!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-14
Szanowni Państwo, będę niezmiernie wdzięczna za informację, jak brzmi oficjalna (nie zwyczajowa) nazwa placu i ulicy we Wrocławiu: Nankera czy Nankiera? W różnych źródłach występują obie formy. Z góry bardzo dziękuję i pozdrawiam, Joanna
Na rządowej stronie internetowej w Biuletynie Zamówień Publicznych oraz na stronie Uniwersytetu Wrocławskiego widnieje nazwa Nankiera. Ulica Nankera natomiast istnieje również – co wydaje się naturalne – w Piekarach Śląskich i tam nie widać wariantywności (jest także w Biuletynie Zamówień Publicznych). Nie wiem, jak brzmi oficjalna (czyli – jak rozumiem – urzędowa) nazwa wrocławskiego placu i ulicy. Może trzeba zapytać we wrocławskim Urzędzie Miasta? Mogę Pani jedynie opisać, jak sprawa wygląda z polonistycznego punktu widzenia.
Nazwisko Nanker znane jest w polszczyźnie od XIII wieku. Kazimierz Rymut w słowniku Nazwiska Polaków wywodzi je od niemieckiej nazwy osobowej Nanker, a tę od staro-wysoko-niemieckiego imienia złożonego Nandger, Nenker. Nazwisko to nosił żyjący na przełomie XIII i XIV wieku biskup Jan Nanker Kołda herbu Oksza, Ślązak rodem z Kamienia (dziś części Piekar Śląskich), przodek Mikołaja Reja. Andrzej Trzecieski w Żywocie i sprawach poczciwego szlachcica polskiego, Mikołaja Reja z Nagłowic... z 1568 roku tak pisał o biskupie: „(...) Nankerus Ślężak, który tu jeździł w poselstwiech do królów polskich, i potym mu się w Polszcze spodobało, i tu był osiadł, i był biskupem krakowskim (...)”. Pisze też o nim jako o Nankerze Jan Długosz w księdze dziewiątej Roczników czyli kronik sławnego Królestwa Polskiego. Biskup ów, który rządził najpierw diecezją krakowską, a później wrocławską, był znany jako obrońca polskości na Dolnym Śląsku. Biskup Kołda herbu Oksza przybrał niemiecko brzmiące nazwisko Nanker zgodnie z ówczesną modą, na którą duży wpływ miał patrycjat i bogate niemieckie mieszczaństwo. Współcześnie oba istniejące warianty należy uznać za oboczne, przy czym Nanker jest wprawdzie rzadszy, ale za to odnotowany w encyklopediach i Korpusie języka polskiego PWN (K. Malik i M. Raciborska w Przewodniku po Polsce podają nazwę pl. Nankera).
Nanker jest formą starszą, która dała początek wariantowi Nankier, a zmianę tę należy wiązać ze zjawiskiem czwartej, polskiej palatalizacji spółgłosek tylnojęzykowych k, g, która miała miejsce w XV wieku, kiedy to spółgłoski tylnojęzykowe w połączeniach ke, ge uległy zmiękczeniu i przeszły w kie, gie. Teoretycznie zatem powinna być współcześnie użyciu jedynie forma powstała po zmiękczeniu (jak np. kieł zamiast starszego keł), ale pozostały obie, choć przecież forma po palatalizacji Nankier jest prawie dwa razy częstsza, natomiast w nazwie placu we Wrocławiu forma Nankiera jest niemal 30 razy częściej używana niż forma Nankera.
Słynny średniowieczny biskup stał się także bohaterem kilku dzieł literackich autorstwa Wilhelma Szewczyka, Andrzeja Jochelsona, Tadeusza Silnickiego i Kazimiery Iłłakowiczówny. Forma Nanker występuje jedynie u pierwszego z wymienionych autorów.
Katarzyna Wyrwas

Bardzo dziękuję za wyczerpujące (i ciekawe!) informacje. Gwoli ścisłości: we wrocławskim Urzędzie Miasta powiedziano mi, że w urzędowym spisie ulic widnieje nazwa Nankiera.
Serdecznie pozdrawiam, Joanna
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-14
Witam, chciałam uzyskać potwierdzenie, że dopełniacz od słowa Henkel brzmi Henkela? Jeżeli odpowiedź okaże się zgodną z moją wiedzą, to czy użycie słowa Henkla (w dopełniaczu) jest formą niepoprawną?
W nazwiskach polskich (Wróbel - Wróbla), także w nazwiskach obcych, które mają za sobą długą tradycję na gruncie polskim (Hegel - Hegla; Wedel - Wedla; Havel - Havla) opuszcza się e w przypadkach zależnych. Wyjątek stanowią nazwiska francuskie (Claudel - Claudela). W nazwiskach osób żyjących współcześnie e się zwykle zachowuje. Trzeba pamiętać, że w takim przypadku decydują różne czynniki - najbardziej utrwalony społeczny uzus.
Aldona Skudrzyk
Dopełniaczowe formy Henkla i Henkela to warianty oboczne, a formy Henkla nie można uznać za niepoprawną, jest ona w dodatku częstsza w użyciu! W nazwiskach obcych niezbyt w naszym języku rozpowszechnionych pozostawia się e, natomiast lepiej znane nazwiska obcego pochodzenia odmieniają się jak wyrazy rodzime z e ruchomym. Dlatego też np. na stronach internetowych można się spotkać z dwiema wersjami dopełniacza nazwy własnej Henkel. Forma rzadsza - Henkela - występuje najczęściej w przypadku nazwisk: Henkela naukowca, Henkela piłkarza VfB Stuttgart, scenarzysty Kima Henkela, Hansa-Olafa Henkela (przewodniczącego Związku Przemysłu Niemieckiego) czy żyjącego w XVIII wieku hrabiego Henkela z Sopron. Forma cztery razy częstsza - Henkla - występuje m.in. w nazwie warszawskiego placu na Żoliborzu (plac Henkla), w nazwiskach osób mieszkających na Śląsku oraz w nazwisku Hermanna Henkla (żyjącego na przełomie XIX i XX wieku nauczyciela, sekretarza bielawskiego Towarzystwa Sowiogórskiego, popularyzatora sportów zimowych). Nazwa koncernu Henkel Polska w Internecie zwykle w dopełniaczu przybiera formę Henkla (z nielicznymi tylko wyjątkami), co potwierdza także materiał z Korpusu języka polskiego PWN. Odmiana nazwy koncernu z e ruchomym upowszechniła się prawdopodobnie dlatego, że nazwa tej firmy, obecnej w Polsce od 1990 roku i produkującej wiele popularnych kosmetyków, została przez użytkowników języka wystarczająco przyswojona i „owsojona”.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-13
Szanowni Państwo, jaką formę w przypadkach zależnych przyjmują nazwiska typu Koritowsky, Urbansky. Jaką regułę stosować, jeśli nie zawsze jest możliwe ustalenie, z jakiego języka pochodzi dane nazwisko?
W nazwiskach pochodzenia słowiańskiego, a także w innych (oprócz nazwisk węgierskich), w których wygłosowe -i jest zapisywane jako -y - np. Chomsky, Kandinsky czy podane przez Panią Koritowsky, Urbansky - w przypadkach zależnych można dopisywać końcówki bezpośrednio do tematu - np. Chomskiego, Kandinskiego, Koritowskiego, Urbanskiego itd. - albo pozostawć w odmianie pełną formę graficzną nazwiska, a końcówki w dopełniaczu, celowniku i bierniku dopisać po apostrofie – np. DB. Chomsky’ego, Kandinsky’ego, Koritowsky’ego, Urbansky’ego; C. Chomsky’emu, Kandinsky’emu, Koritowsky’emu, Urbansky’emu, w narzędniku i miejscowniku zaś stosować zapis bez apostrofu zgodny z wymową - NMs. Chomskim, Kandinskim, Koritowskim, Urbanskim (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-09
Witam, mam problem z poprawnym określeniem mieszkańca i mieszkanki Hondurasu? Czy błędem będzie użycie określenia: Honduras, Honduraska? Proszę o rozwiązanie moich wątpliwości.
Od nazwy Honduras tworzy się nazwy mieszkańców Honduranin oraz Honduranka, co potwierdzają Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego i Słownik nazw własnych Jana Grzeni. Oba słowniki akceptują również formy Honduraszczyk i Honduraska, Nowy słownik poprawnej polszczyzny podaje jednak, że są rzadkie. O nazwie mieszkańca !Honduras nikt nawet nie wspomina, zapewne dlatego, że nazwa taka nie powinna być równa nazwie kraju.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-09
Mam wątpliwości dotyczące odmiany nazwiska Roga-Skąpska. Czy powinno się odmieniać tylko drugi człon? Dziękuję za odpowiedź!
W polskich nazwiskach dwuczłonowych kobiet każdy człon powinno się odmieniać według jego własnego wzorca deklinacyjnego. W przypadku nazwiska Roga-Skąpska człon Roga odmienia się jak rzeczownik rodzaju żeńskiego typu waga, a człon Skąpska odmienia się według deklinacji żeńskiej przymiotnikowej. Mamy więc formy: D. Rogi-Skąpskiej, CMs. Rodze-Skąpskiej, B. Rogę-Skąpską, N. Rogą-Skąpską.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-07
Proszę o rozstrzygnięcie małego sporu. Są trzy miejscowości: Skarżysko-Kamienna, Skarżysko Kościelne i Skarżysko Książęce. Mówimy: mieszkaniec Skarżyska-Kamiennej czy Skarżysko-Kamiennej, a może tylko poprawnie mieszkaniec Skarżysko-Kamienna? Czy możemy używać określenia skarżyszczanin i czy ewentualnie we wszystkich przypadkach wymienionych miejscowości jest to poprawne (choć nie jest jednoznaczne)? Wymienione miejscowości są oddalone od siebie o kilka kilometrów. Uprzejmie proszę o opinię. Z szacunkiem, Mirek S.
W podanych złożonych nazwach miejscowych odmieniane są ona elementy – pierwszy (Skarżysko) jak rzeczownik deklinacji nijakiej, drugi jak przymiotnik deklinacji żeńskiej (w przypadku Kamienna) lub jak przymiotnik deklinacji nijakiej (w przypadku Kościelne i Książęce). Ze względów składniowych powiemy mieszkaniec Skarżyska-Kamiennej, mieszkaniec Skarżyska Kościelnego i mieszkaniec Skarżyska Książęcego, ponieważ rzeczownik mieszkaniec wymaga, aby następująca po nim nazwa miejscowa przybrała postać dopełniacza. Nazwy mieszkańców skarżyszczanin i skarżyszczanka mimo swej niejednoznaczności są poprawne i używane (tylko na stronach internetowych ponad 700 przykładów), notuje je np. Jan Grzenia w Słowniku nazw własnych (choć Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego twierdzi, że od omawianych nazw miejscowych nazw mieszkańców się nie tworzy!). Dla pełnego obrazu dodać należy, że od wszystkich interesujących Pana nazw tworzy się tylko jeden przymiotnik – skarżyski.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-06
Dzień dobry, przygotowuję prezentację multimedialną i na pierwszym slajdzie ma być umieszczony napis: Na specjalne zlecenie: imię i nazwisko osoby zlecającej. Czy imię i nazwisko tej osoby ma być odmienione?
Koniecznie! Rzeczownik zlecenie wymaga, aby kolejny element przybrał formę dopełniacza, a zatem Na specjalne zlecenie Jana Kowalskiego. I raczej nie stosowałabym tu dwukropka.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-12-03
Dzień dobry! Wkrótce zostanę panią Wnękowicz i chciałabym się dowiedzieć czegoś więcej na temat tego nazwiska. Interesuje mnie jego odmiana zarówno w kategorii nazwisk męskich jak i żeńskich (w liczbie pojedynczej i mnogiej). Dziękuje i pozdrawiam serdecznie!
Nazwisko, które Pani będzie nosić, nie należy do trudnych w odmianie – formy męskie to: D. Wnękowicza, C. Wnękowiczowi, B. Wnękowicza, N. Wnękowiczem, Ms. Wnękowiczu. Kiedy nosicielką nazwiska o formie męskiej jest kobieta, nazwisko to pozostaje nieodmienione, jednak przy odmienionym imieniu, np. M. Maria Wnękowicz, DCMs. Marii Wnękowicz, B. Marię Wnękowicz, N. Marią Wnękowicz. Jako para małżeńska będą się Państwo nazywać Wnękowiczowie – DB. Wnękowiczów, C. Wnękowiczom, N. Wnękowiczami, Ms. Wnękowiczach. Jeżeli sobie Pani życzy, to może Pani nazywać siebie Panią Wnękowiczową, wtedy wersja nazwiska z przyrostkiem dzierżawczym -owa (tzw. nazwisko odmężowskie) będzie się odmieniać jak przymiotnik – M. Wnękowiczowa, DCMs. Wnękowiczowej, BN. Wnękowiczową. Córka Państwa (ewentualna) nazywana być może Wnękowiczówną – tak utworzone nazwiska córek mają również odmianę przymiotnikową: M. Wnękowiczówna, B. Wnękowiczówny, CMs. Wnękowiczównie, B. Wnękowiczównę, N. Wnękowiczówną.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-26
Interesuje mnie słowo Karpatia. Czy jest to łacińska forma słowa Karpaty (a jeśli tak to czemu pisana przez k?), czy może się mylę? Co właściwie oznacza to słowo i jakiej jest proweniencji? Nie wiem, czy analogia ze słowem Cracovia, które, jak rozumiem jest zlatynizowaną formą Krakowa, jest słuszna? Bo jeśli tak jest, jak zakładam, to dlaczego różnią się pisownią? Proszę o odpowiedź i z góry dziękuję. Pozdrawiam serdecznie. Marek
Łacińska forma nazwy Karpaty (pasmo górskie w środkowej Europie) to Carpatia, forma z K wywodzi się prawdopodobnie z węgierskiego i/lub słowackiego, choć może też być spolszczeniem wyrazu łacińskiego (żadna z tych ewentualności nie wyklucza pozostałych). Warto dodać, że zapis Krakowia jest również znany (proszę wpisać to słowo do wyszukiwarki internetowej i przejrzeć wyniki). Nazwa Karpaty jest prawdopodobnie pochodzenia dackiego albo trackiego, a pierwotnie miała oznaczać skałę.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-25
Jak się odmienia nazwisko Czudec?
W województwie podkarpackim w powiecie strzyżowskim leży miasteczko gminne Czudec, które odmienia się z e ruchomym: D. Czudca, C. Czudcowi, B. Czudec, N. Czudcem, Ms. Czudcu. W ten sam sposób można odmienić i nazwisko Czudec, ponieważ w nazwiskach polskich nie mających odpowiedników wśród rzeczowników pospolitych zakończonych połączniem -ec opuszcza się e w przypadkach zależnych, co potwierdza Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego oraz Słownik nazw własnych Jana Grzeni. Jeśli formy z e preferuje nosiciel nazwiska i narzuca ten sposób odmiany, można również odmienić Czudec w ten sposób: D. Czudeca, C. Czudecowi, B. Czudeca, N. Czudecem, Ms. Czudecu. Formy zachowujące e są jednak typowe dla nazwisk obcych (np. Perec – D. Pereca), a skoro istnieje gmina Czudec, to wydaje się, że równobrzmiącego nazwiska do nieznanych zaliczyć nie można.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-22
Uprzejmie proszę o pomoc. JM Rektor Janusz Janeczek, ale dla Janusza Janeczka czy Janeczki? Szukałam wzoru odmiany w Słowniku poprawnej polszczyzny, ale wciąż nie jestem pewna, która z form jest poprawna. Dziękuję za pomoc.
Nazwisko naszego Rektora odmienia się według deklinacji męskiej, tak samo jak zdrobnienie od imienia Jan, a więc – M. Janeczek, D. Janeczka, C. Janeczkowi, B. Janeczka, N. Janeczkiem, Ms. Janeczku.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-13
Czy odmiany roślin (np. drzew, kwiatów) są nazwami własnymi?
W istniejących opracowaniach na ten temat nazw odmian roślin nie uznaje się za nazwy własne. Być może nie całkiem słusznie, skoro np. Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego w regule 112 podpowiada możliwość pisania takich wyrazów wielką literą. Jednak żeby dokładniej rzecz rozważyć, musiałbym mieć definicję terminu odmiana roślin oraz małą kolekcję przykładów.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-13
Chciałabym się dowiedzieć, jak – i dlaczego właśnie tak – powinno się odmieniać gruzińskie nazwisko Szakazwili.
Wyjaśnienie: Nazwisko to powinno się odmieniać tak: DB. Szakazwilego, C. Szakazwilemu, NMs. Szakazwilim.
Uzasadnienie: Końcówkę -i (-y) mają w języku polskim przymiotniki, np. wielki, biały, toteż nazwiska o podobnym zakończeniu odmieniamy według przymiotnikowego wzorca odmiany.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-08
Czy pisząc na oficjalnym zaproszeniu: Mam zaszczyt zaprosić szanownego Pana Radnego: Jerzy Adamiec, Fryderyk Czader, Jan Fijoł, Marek Dopierała – powinno się odmienić nazwiska – Jerzego Adamca, Fryderyka Czadra czy Czadera, Jana Fijoła czy Fijoł, Marka Dopierałę?
Oczywiście! Nazwiska i imiona trzeba odmieniać! Formy, których jest Pani niepewna, w D. pl. brzmią Czadera i Fijoła. Co do tej pierwszej, to w polszczyźnie nazwiska zakończone na -er, odmieniają się z zachowaniem -e- ruchomego, podobnie jak rzeczowniki pospolite (np. kelner, szwagier), por. np. Szober – Szobera, Kromer – Kromera, Weber – Webera itp. Odmiana z pominięciem e występuje znacznie rzadziej, jeśli w przypadku konkretnego nazwiska jest utrwalona zwyczajem językowym i tradycją rodzinną. Często sposób odmiany mniej znanych nazwisk zakończonych na -er zależy od indywidualnych decyzji nosicieli nazwisk.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2004-11-08
W moim mieście są dwa kluby o takich nazwach jak Kwadrans i Stereo. Czy mam mówić idę do Kwadransa czy do Kwadransu? Moim zdaniem Kwadransu jest niepoprawne. Stereo się chyba nie odmienia?
Wyraz stereo jest w polszczyźnie rzeczywiście nieodmienny, a więc powiemy idę do Stereo. Rzeczownik kwadrans o znaczeniu ‘15 minut’ przybiera w dopełniaczu lp. jedynie poprawną końcówkę -akwadransa. W języku polskim jednak w razie konieczności odróżniania znaczeń można niekiedy stosować w D. pl. formy z końcówką -u, por. np. bal ‘kłoda drzewa’ – bala, ale bal ‘zabawa’ - balu, real ‘moneta hiszpańska’ – reala, Real ‘hiszpański klub sportowy’ – Realu oraz Real ‘nazwa hipermarketu’ – Reala lub też przypadek ‘zbieg okoliczności’ – przypadku, przypadek ‘jedna z form deklinacyjnych’ – przypadka, podobnie jest zresztą z tak brzmiącym nazwiskiem: PrzypadekPrzypadka. Nazwy własne w ten właśnie fleksyjny sposób użytkownicy języka odróżniają od pospolitych, a zatem można powiedzieć idę do Kwadransu.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166