Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-28 |
Jak odmienia się nazwisko Makieła? | |
M. Makieła, D. Makieły, C. Makiele, B. Makiełę, N. Makiełą, Ms. Makiele. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-27 |
Proszę powiedzieć, czy w tekście nazwisko Wcisło (tak mam na nazwisko) można odmienić w taki sposób: ...upoważniam pana Marka Wcisłę do przeprowadzenia kontroli..... Nazwisko kończy się na -o i jest odmienne, ale czy tak? Czy mogę oznajmić osobom piszącym taka odmianę, że życzę sobie, aby mojego nazwiska nie odmieniali? Dziękuję. | |
Dopuszczalne jest nieodmienianie rodzimych nazwisk męskich zakończonych na -o, jeśli są one poprzedzone imieniem, tytułem lub innym słowem. Swoją droga nazwisko Wcisło ma następujące formy odmiany: D. Wcisły, C. Wciśle, B. Wcisłę, N. Wcisłą, Ms. Wciśle. Katarzyna Wyrwas Można poinformować wszystkich o takim życzeniu, ale trzeba mieć na uwadze, że odmienianie takiego nazwiska jest zgodne z regułami gramatyki języka polskiego. W związku z tym poinformowani mają prawo odpowiedzieć, że nie zamierzają respektować takiego życzenia. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-27 |
Jak prawidłowo odmienić nazwiska Makieta i Witbrot (mężczyźni)? Jak traktować oświadczenie „nosiciela”, iż nie życzy sobie odmieniania? | |
Nazwisko Makieta odmienia się następująco: D. Makiety, C. Makiecie, B. Makietę, N. Makietą, Ms. Makiecie. Witbrot ma następujące formy odmiany: D. Witbrota, C. Witbrotowi, B. Witbrota, N. Witbrotem, Ms. Witbrocie. Jak widać, oba nazwiska są odmienne i nie ma powodu, aby w języku fleksyjnym, jakim jest od swego zarania polszczyzna, nazwisk nie odmieniać. Na naszej stronie w dziale Artykuły publikujemy wypowiedź Prof. Ireny Bajerowej zatytułowaną Wstyd nie odmieniać nazwisk. Może już sam tytuł przekona opornych? Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-27 |
Czy istnieje imię męskie Bastian? Ewentualnie, jakie jest jego pochodzenie? Czy w Polsce można takie imię nadać chłopcu? Z góry dziękuję - Grzegorz Sz. | |
Imię takie nie jest jednoznacznie akceptowane przez Radę Języka Polskiego, może być bowiem traktowane jako zdrobnienie od imienia Sebastian, a w Polsce nie można nadawać imion zdrobniałych. W swej opinii Przewodniczący Rady wskazuje jednak, że skoro imię Bastian funkcjonuje w kilku językach europejskich, a nawet jest poświadczone (w formie Bastyjan) w Polsce w XV wieku, to urząd stanu cywilnego nie powinien zabronić nadania chłopcu tego imienia. Katarzyna Wyrwas Oczywiście, takie imię istnieje, a jest to skrócona forma imienia Sebastian. Nie widzę przeszkód, by nadawać takie imię w Polsce (o ograniczeniach w ich nadawaniu piszę w Słowniku imion). Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-18 |
Jeżeli imię bądź nazwisko zaczyna się głoskami typu: ch, sz, cz itd., jak pisać inicjały: Ch. czy też C. itp.? | |
Jak czytamy w opracowanych przez Prof. Jerzego Podrackiego dla Rady Języka Polskiego Zasadach pisowni inicjałów, z dwuznaków literowych rz, sz, cz i trójznaku dzi oznaczających jedną głoskę pozostawia się w inicjałach tylko pierwszą literę (zgodnie z ogólnymi zasadami pisowni skrótowców), np. R. dla nazwisk, takich jak Rzymowski, Rzepka, S. dla Szczepan czy Szymański, C. dla Czesław, D. dla Dzierżysław, Dziekan. Dwuznak Ch. zawsze zachowujemy w inicjałach (podobnie jak w skrótowcach), zarówno w wyrazach rodzimych typu Chwalibóg, Cholewiński, jak i obcych, zaczynających się od głosek sz, cz, k, jak np. fr. i ang. Charles, ang. Christopher. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-18 |
Witam! Mam pytanie następującej treści. Spotkałem się z miejscowością Zławieś, której dwa człony, o dziwo, pisze się razem. Na domiar złego, odmianie ulegają oba człony, mimo że tworzą jeden wyraz. „Na pierwszy rzut oka” poprawną formą wydałaby się Zławieś, Zławsi. Jednakże tamtejsi mieszkańcy używają form Zławieś, Złejwsi. | |
Nazwa Zławieś pierwotnie była zestawieniem dwu osobnych wyrazów (Zła Wieś), które następnie zrosły się wprawdzie w jedną nazwę, ale każdy z nich zachował odrębną odmianę (jest to tzw. fleksja wewnętrzna). Zrosty, w których odmieniają się oba człony, to także Białystok (D. Białegostoku) czy Krasnystaw (D. Krasnegostawu), mamy w polszczyźnie również wyrazy o odmianie wariantywnej: Wielkanoc (D. Wielkanocy albo Wielkiejnocy), rzeczpospolita (D. rzeczpospolitej albo rzeczypospolitej). Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-07 |
Proszę o odpowiedź, jak odmienia się nazwisko Datczuk. Serdecznie dziękuję. | |
Jeśli osoba nosząca to nazwisko byłaby mężczyzną, formy odmiany byłyby następujące: M. Jan Datczuk, D. Jana Datczuka, C. Janowi Datczukowi, B. Jana Datczuka, N. Janem Datczukiem, Ms. Janie Datczuku. Maria Datczuk miałaby odmienne wyłącznie imię. Para małżeńska (Jan i Maria) mogłaby korzystać z takich form liczby mnogiej: M. Datczukowie, D. Datczuków, C. Datczukom, B. Datczuków, N. Datczukami, Ms. Datczukach. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-10-04 |
Pisze się Szanowna Pani Mariolu, czy Szanowna Pani Mariolo? Jak wygląda odmiana w tym przypadku? | |
Forma wołacza od imienia Mariola to Mariolu. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-09-16 |
Pani Ewa Kulbaka - gratuluję pani...? Proszę o podanie prawidłowej formy. | |
Gratuluję pani Ewie Kulbace. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-06-06 |
Odróżniam narodowość (np. Ormianin) od obywatelstwa (np. Armeńczyk). Zdaję sobie sprawę, ze zbiory Azer i Azerbejdżanin pokrywają się tylko częściowo (są Azerowie - obywatele Azerbejdżanu, Azerowie - obywatele innych państw oraz np. Rosjanie - obywatele Azerbejdżanu), ale chyba w poszukiwaniu ścisłości i poprawności (politycznej?) pogrążamy się w absurdzie. Co bowiem zrobić z pochodzącym z Maghrebu obywatelem Francji? Nazwać go *Francjaninem (dla odróżnienia od Francuza rdzennego)? A z obywatelem słowackim należącym do mniejszości węgierskiej? Nazwać go *Słowacjaninem (by nikt nie wziął go za Słowaka)? Przykłady można mnożyć... Z poważaniem, Andrzej K. | |
Wyrazy Armeńczyk oraz Azerbejdżanin powstały jako formy regularne od Armenia i Azerbejdżan. Ich zaletą jest wyraźny związek formalny z podstawami słowotwórczymi, którymi są nazwy państw. Formy tradycyjne Ormianin i Azer nie mają tej zalety, toteż trzeba zapamiętać ich znaczenie. Chodzi o wygodę używania nazw narodowości, nie doszukiwałbym się tu poprawności politycznej. Ścisłość to w takim wypadku też kryterium drugorzędne, skoro Amerykaninem nazywamy i mieszkańca kontynentu, i jednego z państw, które na nim leżą. Europejskie nazwy narodów i mieszkańców państw są o wiele częściej używane niż azjatyckie, toteż lepiej je znamy i zwykle nie potrzebujemy ich zastępować regularnymi, choć wielokrotnie już zetknąłem się z wyrazem Finlandczyk zamiast Fin. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-06-06 |
Czy zapraszając dwie osoby (rodzeństwo) o nazwisku Stanek mogę użyć formy Stankowie, czy też jest ona zarezerwowana dla małżeństwa? | |
Można, jest to przede wszystkim forma zbiorowa, a używa się np. form bracia Grimmowie i podobnych. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-06-06 |
Szanowni Państwo, uprzejmie proszę o informację czy można dziecku nadać imię Aaron? Z poważaniem, Urząd Stanu Cywilnego w W. | |
Takimi orzeczeniami zajmuje się Rada Języka Polskiego, ale to - moim zdaniem - nie jest sprawa kontrowersyjna, więc też nie trzeba Rady niepokoić. Nie widzę przeszkód, skoro jest to imię biblijne, a Biblia jest przecież jednym z głównych źródeł europejskiego i polskiego imiennictwa. Można jedynie zastanowić się, czy nie byłaby właściwsza pisownia Aron (z takim imieniem się spotkałem). Skoro jednak we wszystkich chyba polskich przekładach Biblii imię to zapisuje się z podwojonym a, trudno uznać to za połączenie osobliwe i niezgodne z polską tradycją. Jestem za tym, żeby zaakceptować to imię w dwu formach: Aron i Aaron, zwłaszcza że żadna z nich nie narusza zasad nadawania imion sformułowanych w Prawie o aktach stanu cywilnego. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-05-20 |
Jak odmienia się nazwisko Szyja? | |
Nazwisko to odmienia się tak samo jak rzeczownik żeński szyja: D. Jana Szyi, C. Janowi Szyi, B. Jana Szyję, N. Janem Szyją, Ms. Janie Szyi. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-05-18 |
Jak powinno odmieniać się nazwisko Mika, jeśli w ogóle je odmieniać? | |
Nazwisko to odmienia się jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Formy odmiany są następujące: M. Jan / Maria Mika, D. Jana / Marii Miki, C. Janowi / Marii Mice, B. Jana / Marię Mikę, N. Janem / Marią Miką, Ms. Janie / Marii Mice; w liczbie mnogiej – M. Mikowie, D. Mików, C. Mikom, B. Mików, N. Mikami, Ms. Mikach. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-05-16 |
Jestem korektorką, natrafiłam w książce na bohatera (Amerykanina) o imieniu Zach. Ponieważ czyta się [zak], pisałabym Zach, Zachowi, ale z Zakiem. Tłumacz jednak pisze konsekwentnie z Zachem i takiej pisowni broni. | |
Oczywiście powinno być Zach, Zakiem, formę Zachem wymawiałoby się zgodnie z zapisem. W razie dalszych problemów proszę powołać się na regułę 245 Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego. Można też posłużyć się analogią do nazwiska Bacharach (odpowiednie hasło jest w tymże słowniku). Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-05-16 |
Dlaczego tylko niektóre nazwy zagranicznych miast mają polskie odpowiedniki? Rozumiem, że są to stolice, miasta związane z historią itp., ale np. Klagenfurt ma polską nazwę Celowiec, a nie jest to ani stolica, ani miasto zapisane w historii... | |
Polskie odpowiedniki mają przede wszystkim te nazwy miast, które są często używane, i które poddają się spolszczeniu. Np. nie ma spolszczonej formy często używana nazwa Liverpool, bo spolszczenie !Liwerpul Polacy uznają za niemożliwe do zaakceptowania. Klagenfurt (stolica Karyntii) miał kiedyś polską nazwę Celowiec, ale to nie dziwi, bo od średniowiecza miasto to znajduje się na ważnym szlaku do Rzymu. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-05-16 |
Witam, mam pytanie odnośnie pochodzenia nazwisk o końcówkach: -icz i -uk. Czy takie nazwiska, jak: Baraniuk, Kaźmierczuk czy też Ikonowicz, Mickiewicz, Sienkiewicz można zawsze uznać jako należące do grupy nazwisk pochodzenia ukraińskiego? Dziekuję z góry za pomoc i pozdrawiam, Monika G. | |
Przyrostek -uk rzeczywiście wskazuje na ukraiński rodowód nazwiska, ale nazwisk, które go zawierają, nie można w każdym wypadku uważać za ukraińskiego pochodzenia. Wynika to z różnych przyczyn. Na przykład takiej, że nazwiska bywają zmieniane, mogło się więc zdarzyć, że niektóre z takich nazwisk zostały utworzone sztucznie. Przyrostki -icz, -owicz (-ewicz) są rodzimego pochodzenia, ich wcześniejszą formą było -ic, -owic, zaś przekształcenie końcowej głoski istotnie zaszło pod wpływem ukraińskim. Uwaga: -icz, -uk to przyrostki, nie końcówki (gramatyczne). Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-04-04 |
Szanowni Państwo, z codziennej gazety dowiedziałem się, że odsłonięto w Warszawie tablicę upamiętniającą grupę cudzoziemskich oficerow WP i AK. Ma ona ponoć treść: W hołdzie Azerbejdżanom, oficerom WP i AK, którzy polegli (...). Wydaje mi się, ze prawidłowa forma to Azerowie (W hołdzie Azerom). Oczywiście Azerowie to naród (czy grupa etniczna), a hipotetyczni Azerbejdżanie to ogół mieszkańców tego państwa (co oczywiste: nie każdy mieszkaniec Azerbejdżanu musi być Azerem), ale sformułowanie jest chyba wysoce niezgrabne? Czy bowiem należałoby pisać W hołdzie Polskanom (...), zamiast Polakom, gdy wiadomo, że polegli byli obywatelami RP rożnych narodowości (np. kilku Polaków, Żyd, dwóch Łemkow itd.?). Z góry dziękuje za odpowiedź i pozostaję z poważaniem, Andrzej K. | |
Istnieje określenie Azerbejdżanin o znaczeniu ‘mieszkaniec Azerbejdżanu, obywatel tego państwa’ (Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Azer natomiast to ‘człowiek narodowości azerskiej, mieszkaniec Azerbejdżanu, obywatel tego państwa’ (tamże), ‘przedstawiciel narodu zamieszkującego Azerbejdżan i Armenię’ (Jan Grzenia Słownik nazw własnych). Nazwy Azerbejdżanin i Azer mogą być stosowane wymiennie, co ukazuje stosowne hasło w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego. Nowa encyklopedia powszechna PWN przy haśle Azerowie umieszcza wyłącznie odsyłacz do obszerniejszego hasła Azerbejdżanie. Chyba nie ma się o co pieklić :-). Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-03-24 |
Codziennie przejeżdżam przez dzielnicę Bytomia – osiedle Arki Bożka. Zastanawia mnie ta nazwa. Prawdopodobnie pochodzi ona od Arkadiusza Bożka, ale wydaje mi się, że jest to błąd. W nazwie słowo Arki odmienione jest w paradygmacie odmiany żeńskiej. Czy jest możliwe, aby w nazwie oficjalnej był tak poważny błąd? | |
Arkadiusz Bożek miał pseudonim Arka, który – choć jest rodzaju męskiego – odmienia się według deklinacji żeńskiej. Poprawne są zatem formy D. Arki Bożka, C. Arce Bożkowi, B. Arkę Bożka, N. Arką Bożkiem, Ms. Arce Bożku. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2005-03-20 |
Jak poprawnie napisać na zaproszeniu: Mam zaszczyt zaprosić Sz.P. Henryka Kretek czy Henryka Kretka? | |
Należy użyć nazwiska w formie dopełniaczowej, a więc zaprosić Henryka Kretka. Katarzyna Wyrwas |