Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2005-03-24
Dzień dobry! Mam pewien problem dotyczący tego, jak powinniśmy mówić, który jest dzień miesiąca. W Państwa Poradni przeczytałem, że poprawnie mówimy dziś jest trzeci stycznia, a nie dziś jest trzeciego stycznia. Moja polonistka jednak zwraca szczególnie uwagę na to, że ta druga forma jest poprawna, a pierwsza błędna i niedopuszczalna. Stwierdziła również, iż pytając kogoś o dzień miesiąca, nie mówimy który dzisiaj jest?, tylko którego dzisiaj jest?. Bardzo proszę o wyjaśnienie moich wątpliwości. Z góry dziękuję i pozdrawiam.
Oto stosowny cytat z hasła dzień zamieszczonego w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego: Dzień 13 stycznia (czytaj: dzień trzynasty stycznia, nie: dzień trzynastego stycznia). W dniu 13 stycznia (czytaj: w dniu trzynastym stycznia, nie: w dniu trzynastego stycznia). Myślę, że to dość jednoznaczne.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2005-03-20
Jak jest poprawnie: powstałym na pewnym etapie poszukiwań czy powstałym w pewnym etapie poszukiwań?
Rzeczownik etap występuje z przyimkiem na, pamiętać jednak należy, że na etapie uznaje się za połączenie nadużywane. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego zamiast na etapie czegoś zaleca użuwanie w trakcie, w czasie, w okresie czegoś.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2005-03-11
Czy strona bierna czasownika jest orzeczeniem czasownikowym (jak podaje podręcznik do gimnazjum) czy imiennym? Pozdrawiam, Elżbieta
Strona bierna czasownika (np. został zjedzony) składa się z dwu elementów: formy fleksyjnej czasownika posiłkowego (został) i mianownika imiesłowu biernego (zjedzony) i w związku z tym traktuje się ją jako jeden z typów orzeczenia złożonego, ale nie imiennego.
Ewa Biłas-Pleszak
Składnia2005-03-05
Która forma jest poprawna: odnośnie do protokołu posiedzenia czy odnośnie protokołu posiedzenia?
Poprawnie powiemy odnośnie do czegoś, choć wydawnictwa poprawnościowe zalecają jako lepszą konstrukcje w stosunku do czegoś, co do czegoś (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Odnośnie jest jednak tak typowe dla języka urzędowego, że pewnie trudno je zamienić na cokolwiek innego :-).
Katarzyna Wyrwas
Składnia2005-03-05
Ustąpić miejsce czy ustąpić miejsca? Uzasadnienie mile widziane :). Pozdrawiam, Monika
Poprawna konstrukcja to ustąpić miejsca, ponieważ czasownik ustąpić wymaga, aby rzeczownik miejsce przybrał formę dopełniacza.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2005-03-04
Witam, będę wdzięczna za rozstrzygnięcie następującej kwestii: na potrzeby czegoś czy dla potrzeb czegoś - które z tych wyrażeń jest poprawne? Dziękuję i pozdrawiam, Joanna
Poprawna konstrukcja to na potrzeby, np. na własne potrzeby.
Aldona Skudrzyk
Składnia2005-03-02
Jaka zasada obowiązuje przy odmianie liczebników tysiąc, milion, miliard po ułamkach dziesiętnych? 63,7 miliona, 63,7 milionów, 63,7 miliony - czy któraś z tych form jest niepoprawna?
Problem nie jest fleksyjny, lecz składniowy. Poprawna jest jedynie forma 63,7 miliona, ponieważ części dziesiętne odczytuje się siedem dziesiątych czegoś (z dopełniaczem), czyli siedem dziesiątych miliona w tym przypadku.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2005-02-20
Jakie zasady rządzą podmiotem domyślnym (oczywiście w dłuższych niż zdanie pojedyncze wypowiedziach)? Znajduję w książkach takie np. zdania: 1. Dokuczał mu pęcherz i wyszedł na podwórze. 2. Głos mu się załamał i ukrył twarz w dłoniach. 3. Pies usiadł przy nim. Objął go ramieniem. Według mnie z tych zdań wynika, że: pęcherz wyszedł, głos ukrył twarz w dłoniach, a pies objął kogoś ramieniem. A może jestem za mało domyślna? Mój znajomy dziennikarz bronił kiedyś tego typu konstrukcji (choć może nie tak zabawnych), zarzucając mi, że niepotrzebnie się czepiam, bo przecież wiadomo o co chodzi.
Zasada generalna w przypadku stosowania podmiotu domyślnego jest taka, że wszelkie orzeczenia, występujące w zdaniach składowych, muszą się do niego odnosić, np. Wyszedł i zatrzasnął drzwi. W obydwu zdaniach mamy ten sam podmiot, którego domyślamy się na podstawie analizy formy fleksyjnej czasownika (3 os., l. poj., rodz. m.). Natomiast zdania przedstawione w pytaniu rzeczywiście są niefortunne i, jak Pani określiła, zabawne, ale bynajmniej nie z powodu użycia w nich podmiotu domyślnego, gdyż w pierwszym zdaniu każdego przykładu podmiot jest określony nader wyraźnie. Podmiotami są tu kolejno rzeczowniki pęcherz, głos oraz pies; i rzeczywiście dalsza część wypowiedzi do nich się odnosi, dając przy tym, zapewne niezamierzony, efekt komiczny.
Ewa Biłas-Pleszak
Składnia2005-01-13
W zadaniu były 12 874 radiostacje - jeżeli ciąg liczbowy kończy się 4, to orzeczenie dopasowujemy do czwórki? Pozdrawiam serdecznie.
Trudności w stosowaniu konstrukcji mianownikowych i dopełniaczowych z liczebnikami często są spowodowane generalizacją reguły. Formy błędne powstają pod wpływem poprawnych połączeń, w tym przypadku na przykład było 12 tysięcy radiostacji jest połączeniem poprawnym, ale poprawne były 12 874 radiostacje również, ponieważ liczebnik 4 wymaga połączenia mianownikowego w liczbie mnogiej. Zasadą jest, że liczebniki 2-4 łączą się z orzeczeniem w liczbie mnogiej, czyli były, a pozostałe od liczebnika 5 wymagają formy było. Regułą jest, że wzorowa odmiana wielowyrazowych liczebników głównych wymaga odmiany wszystkich członów, a forma orzeczenia pozostaje w związku zgody z ostatnim członem, więc były 12 874 radiostacje tak jak były 4 radiostacje. Wahania i wątpliwości pojawiające się przy stosowaniu form gramatycznych biorą się stąd, że modele najczęstszych połączeń zaczynają być traktowane jako jedynie poprawne. Przyczynami rozterek w tym przypadku może być też to, że wyrazy tysiąc, milion, miliard w liczebnikach wielowyrazowych przyjmują takie formy gramatyczne, jak rzeczowniki, np. dwa tysiące, pięć tysięcy, siedem milionów. Nawet w połączeniu z liczebnikami dwa, trzy, cztery cały liczebnik może się łączyć z orzeczeniem tak jak liczebniki powyżej pięciu, np. dwa tysiące radiostacji było.
Romualda Piętkowa
Składnia2005-01-13
Czy można powiedzieć: modlić się o kogoś zamiast zwyczajowego za kogoś? Może jedynie o coś można się modlić, a o kogoś tylko kiedy chodzi np. o modlitwę o dobrego męża?
Wprawdzie słowniki ogólne języka polskiego odnotowują jedynie połączenia modlić się o coś i modlić się za kogoś, to przecież konstrukcji można modlić się o kogoś nie można uznać za niepoprawną. Schemat ten ma jednak ograniczony zakres związany właśnie z istniejącymi nazwami modlitw: o dobrego męża, o dobrą żonę. W Internecie znalazłam także modlitwę o dobrego spowiednika oraz modlitwę o kandydatów do kapłaństwa (czyli o powołania kapłańskie i zakonne), modlitwa o dzieci (o poczęcie dzieci), które wpisują się w schematy znaczeniowy – ‘prosić o znalezienie (się), pojawienie się kogoś’. Natomiast rzadko spotykane połączenia typu modlitwa o mamę (aby wydobyła się z alkoholizmu) czy modlitwa o chorych i uzależnionych (w tej samej intencji) nie są poprawne, ponieważ powinny raczej realizować schemat modlitwa za kogoś.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-20
Która forma będzie poprawna: nie są w stanie pojąć tego paradoksu czy nie są w stanie pojąć ten paradoks?
Oczywiście pierwsza, ponieważ czasownik pojąć wymaga w konstrukcji z przeczeniem, aby rzeczownik i zaimek przybrały formy dopełniacza.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-18
Jak jest poprawnie – stawić komuś czoła czy czoło?
Oba warianty wyrażenia oznaczającego ‘przeciwstawić się, przeciwstawiać się komuś, czemuś, podjąć, podejmować z kimś, z czymś walkę’ są uznawane poprawne (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Na stronach internetowych stawić czoła jest używane ponad dwukrotnie częściej, w Korpusie języka polskiego natomiast obie formy mają niemal jednakową frekwencję.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-16
Czy poprawne jest wyrażenie: nie wolno jej obrażać milionów Polaków? Czy też powinno ono wyglądać: nie wolno jej obrażać miliony Polaków?
Czasownik obrażać tworzy schemat zdaniowy ktoś obraża kogoś / coś, czyli wymaga użycia formy biernika. Jeżeli jednak czasownik obrażać występuje w konstrukcji zaprzeczonej ktoś nie obraża kogoś / czegoś czy też komuś nie wolno obrażać kogoś / czegoś, wtedy zmieniają się jego wymagania składniowe i następujący po nim rzeczownik lub zaimek powinien przyjąć formę dopełniacza. Rzeczownik milion, który musi się do tych wymagań dostosować, ma w dopełniaczu liczby mnogiej formę milionów, a zatem poprawną konstrukcją jest nie wolno jej obrażać milionów Polaków.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-14
Jak mam napisać na zaproszeniu: Mam zaszczyt zaprosić Państwa Kowalskich czy Państwo Kowalskich?
Oczywiście Państwa Kowalskich, ponieważ orzeczenie wymaga formy biernika równej dopełniaczowi.
Romualda Piętkowa
Składnia2004-12-14
Czy mogę powiedzieć: Jedz razowca (chodzi o chleb razowy)? Czy też raczej powinienem powiedzieć: Jedz razowiec?
Połączenie jedz razowiec jest poprawne z punktu widzenia normy wzorcowej. W żywym języku obserwujemy ekspansję biernika równego dopełniaczowi, który jest właściwy dla rodzaju męskożywotnego w wielu grupach semantycznych. Należą do niej nazwy produktów spożywczych, np. kotlet, razowiec, pomidor i środki porozumiewania się, np. SMS, faks. Formy te w Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego traktowane są jako potoczne, stąd jem razowca może się pojawić jedynie w kontaktach nieoficjalnych.
Romualda Piętkowa
Składnia2004-12-14
Czy w poniższym zdaniu orzeczenie ma prawidłową formę (chodzi mi o liczbę)? Podstawą do oceny realności wyceny wartości firmy są metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych oraz metoda porównawcza. Agnieszka S.
Zgodnie z normą wzorcową w przypadku podmiotu lub dopełnienia składających się z kilku wyrazów stosujemy liczbę mnoga. Tak więc forma zastosowana przez Panią jest poprawna. Jednak jeżeli są to rzeczowniki tego samego rodzaju (a tak jest w Pani przykładzie), można orzeczenie pozostawić w liczbie pojedynczej. Zamiast spójnika oraz proponowałabym spójnik i, jeżeli obie metody są równorzędne.
Romualda Piętkowa
Składnia2004-12-14
Która forma orzeczenia jest poprawna: Spośród propozycji wybrano ofertę Emax SA, która zaproponowała miastu system TETRA czy Emax SA, który posiadając status zakładu pracy chronionej, zatrudnia osoby niepełnosprawne, uczestniczy też w akcjach promujących ideę....
Jeżeli nie dodajemy słowa firma lub zakład, to orzeczenie i zaimki są w rodzaju wymaganym przez nazwę firmy odmienianą według wzoru deklinacji męskiej, ponieważ nazwę Emax odmieniamy jak rzeczownik rodzaju męskiego, więc forma który jest właściwa: Spośród propozycji wybrano ofertę Emax SA, który zaproponował..., Emax SA, który posiada status zakładu pracy chronionej.... Jeśli dodamy wyrazy firma czy zakład, to orzeczenie i zaimki są odpowiednio w rodzaju żeńskim lub męskim: Spośród propozycji wybrano ofertę firmy Emax SA, która zaproponowała..., Firma Emax SA, która posiada... oraz Spośród propozycji wybrano ofertę zakładu Emax SA, który zaproponował..., Zakład Emax SA, który posiada...
Romualda Piętkowa
Składnia2004-12-10
Dzień dobry, bardzo Państwa proszę o rozwianie moich wątpliwości dotyczących tytułu rozdziału Koegzystencja pomiędzy prawem hodowców do odmian z patentami odkryć w biotechnologii. Moim zdaniem tytuł ten powinien być zapisany następująco: Koegzystencja prawa hodowców do odmian i patentów odkryć w biotechnologii, chociaż nie jestem pewna, czy nie powinno być ...i odkryć w biotechnologii lub ...patentów w dziedzinie biotechnologii.
Wyraz koegzystencja tworzy w polszczyźnie schemat składniowy w połączeniu rzeczownikiem w dopełniaczu oraz z przyimkiem z i rzeczownikiem w narzędniku – koegzystencja czegoś z czymś. Z cytowanego tytułu rozdziału wnioskuję, że współistnieją prawo hodowców do odmian oraz patenty odkryć w biotechnologii, moim zdaniem należałoby więc napisać Koegzystencja prawa hodowców do odmian z patentami odkryć w biotechnologii.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-10
Dzień dobry, coraz częściej spotykam się z użyciem form przymiotnika, które mnie razi, np. przedstawiony stan rzeczy wydaje się faktycznym (czy faktyczny?), odpowiedzialnym (czy odpowiedzialny?) za wady pracy jest wykonawca, czyli zleceniobiorca. Będę wdzięczna za wyjaśnienia dotyczące powyższych przykładów.
Pierwszy z podanych przez Panią przykładów jest niepoprawny nie tylko po względem składniowym, ale i stylistycznym – czy coś bowiem może wydawać się faktyczne?! Lepiej byłoby powiedzieć po prostu przedstawiony stan rzeczy jest faktem lub jest taki rzeczywiście. Oba cytaty łączy usterka składniowa polegająca nieodpowiednim konstruowaniu orzeczenia imiennego. W zdaniach z orzeczeniami złożonymi typu coś wydaje się jakieś czy ktoś jest jakiś we współczesnej polszczyźnie składnik jakiś (wyrażony przymiotnikiem, imiesłowem przymiotnikowym czy zaimkiem) powinien być wyrażony za pomocą mianownika, np. Maria wydawała się mądra, Maria jest mądra. Tylko orzeczenie imienne z orzecznikiem rzeczownikowym (np. w konstrukcji typu ktoś jest kimś) dopuszcza orzecznik w narzędniku, np. Maria jest nauczycielką.
Katarzyna Wyrwas
Składnia2004-12-10
Jak odmieniać: sklep z tysiąc jeden drobiazgów, a może z tysiącem jeden drobiazgów lub z tysiąc jeden drobiazgami? A jak będzie w innych przypadkach?
W polszczyźnie funkcjonuje połączenie sklep z czymś i owo czymś powinno być wyrażone w formie narzędnika. Liczebnik zapisywany jako 1001 odczytujemy jako tysiąc jeden – członem głównym jest tu wyraz tysiąc i to on narzuca swe wymagania składniowe innym elementom, dlatego mamy w języku polskim połączenie w związku rządu tysiąc (jeden) czegoś z dopełniaczem. Z powyższych względów powiemy poprawnie sklep z tysiącem jeden drobiazgów. W tym składniowo skomplikowanym liczebnikowo-rzeczownikowym połączeniu w przypadkach zależnych odmieniamy tylko rzeczownik sklep, pozostawiając elementy dodatkowe, które traktuje się jako nazwę sklepu, w formie podstawowej – D. sklepu z tysiącem jeden drobiazgów, C. sklepowi z tysiącem jeden drobiazgów, B. sklep z tysiącem jeden drobiazgów, N. sklepem z tysiącem jeden drobiazgów, Ms. sklepie z tysiącem jeden drobiazgów.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166