Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Wymowa2004-11-16
Jak należy wymawiać nazwy obiektów zagranicznych, np. miast, budowli? Jak np. wymawiana byłaby nazwa New York?
Oczywiście nazwy angielskie, jak New York, czytamy – nawet w Polsce – „z angielska”. Faktem jest jednak, że po polsku mówi się Nowy Jork i nie widzę powodu – chyba że nazwa ta występowałaby jako swoisty cytat – do używania angielskiego New York w polskim tekście! Sprawa przyswajania zapożyczeń do polszczyzny nie jest prosta. Niektóre wyrazy obce, takie jak np. lunch, bar, hotel, pager, pizza, loggia itp. język nasz przejął bez większych zmian w wymowie i pisowni, inne wyrazy obce, jak np. dyrektor, audyt, kowboj, keczup, bankiet, bulion, dżentelmen i in. dostosowały się nawet pisownią do prawideł naszej wymowy. Dla wielu nazw, zwłaszcza nazw miast, takich jak London, Edinburgh, Paris, Roma, Milano, Napoli, Praha i wielu jeszcze innych, mamy własne, spolszczone nazwy: Londyn, Edynburg, Paryż, Rzym, Mediolan, Neapol, Praga itd. Także wiele nazw miejsc czy budowli ma polskie odpowiedniki – por. Václavské náměstí = plac Wacława, Champs Elisées = Pola Elizejskie, Piazza di Spagna = plac Hiszpański, Karlův Most = most Karola. Niektórych nazw Polacy używają jednak wyłącznie lub zwykle w wersji obcej, np. Piazza Navona, Golden Gate, Empire State Building, Hradčany, Word Trade Center (zwłaszcza po pamiętnych wydarzeniach) i te starają się (w miarę swych możliwości i zdolności językowych) wymawiać zgodnie z ich wymową oryginalną. Pamiętać również należy, że w dobie współczesnej dzięki otwarciu się Polski na świat zdecydowanie przybyło zapożyczeń akustycznych, czyli takich, które nawiązują do brzmienia oryginału.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-11-12
Grejpfrut – jak to brzmi fonetycznie: [grejfrut]?
Według Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego wymowa staranna rzeczownika grejpfrut powinna brzmieć [grejpfrut], a w wymowie potocznej dopuszczalny [grejfrut].
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-11-08
Jaka jest poprawna wymowa słowa jabłko? Czy można powiedzieć [japko]? Czy wymowa [jabłko] (tak jak się pisze) jest hiperpoprawna?
Według Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego rzeczownik jabłko poprawnie wymawia się [japłko], z ubezdźwięcznieniem b do p, a czasem również z pewnym osłabieniem wymowy ł. Rzadko wymawia się (zgodnie z ortografią) [jabłko], bo – choć jest to przejaw wymowy starannej – jest to zadanie trudne do wykonania w codziennej komunikacji, którą cechuje raczej szybsze tempo wymowy. Wymowy ortograficznej nie można tu jednak uznać za hiperpoprawną. Potocznie mówi się [japko] z uproszczeniem zbitki spółgłoskowej [płk] do [pk]. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN podaje również wymowę niepoprawną – ![jabułko].
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-10-25
Jak w języku polskim brzmi słowo scrabble? Skrejbl?
Jeśli chciałoby się wymawiać tę nazwę gry „z angielska”, to wymowa jest i tak nieco inna od tej zaproponowanej w pytaniu, bo np. Wielki słownik angielsko-polski (red. J. Stanisławski, Warszawa 1999) podaje, że słowo to w angielszczyźnie wymawia się jako [skræbl], a zatem z dźwiękiem [æ] pośrednim między [e] i [a], którego w polszczyźnie nie mamy. Na gruncie polskim wyraz ten przeszedł więc pewną metamorfozę fonetyczną i jest wymawiany podobnie jak zapisywany – Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego podaje wymowę [skrabl] dla liczby pojedynczej i [skrable] dla liczby mnogiej, por. przykład z tegoż słownika: Grać w to scrabble [wymowa: skrabl], albo w te scrabble [wymowa: skrable]. Wielki słownik wyrazów obcych pod red. M. Bańki wydany w 2003 roku również zaleca wymowę [skrabl] lub [skrable], ale już bez wskazywania na liczbę.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-10-21
Proszę o odpowiedź na nurtujące mnie od jakiegoś czasu pytanie: czy w wyrazie jakichś wymawia się ch? Czy pominięcie ch w tym słowie jest zwykłym językowym niechlujstwem?
Staranna wymowa tego zaimka może rzeczywiście sprawiać problemy. Połączenie spółgłosek ch i ś jest trudne do dokładnego wyartykułowania, co może prowadzić do zupełnie naturalnego w polszczyźnie uproszczenia takiej zbitki spółgłoskowej. Uproszczenie w wymowie starannej nie oznacza jednak zupełnego pominięcia ch i wymowy jako jakiś (to byłoby faktycznie niechlujstwo, a może nawet wprowadzanie odbiorcy w błąd!). Po prostu ch może być wymawiane ciszej, słabiej, szybciej, i przez to nie zawsze wyraźnie słyszalne. Proszę zwrócić uwagę choćby na swobodną (dość szybką) wymowę takich słów, jak jabłko ze słabiej słyszalnym ł czy też romantyzm z ledwie zaznaczonym m w wygłosie. Przykładów uproszczeń artykulacyjnych jest w polszczyźnie bardzo wiele.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-10-21
W jaki sposób należy wymawiać słowo menu?
Poprawna wymowa to [meni] z akcentem na sylabę ostatnią (ni).
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-10-11
Mam tenisowe pytanie ;) (z zakładem) o wymowę liczebnika 15 – piętnaście czy pietnaście? Ja jestem za drugą wersją, ale kolega nie wierzy. A co z sześćset? Szejset?
Wymowa najeżonych spółgłoskami oraz samogłoskami nosowymi liczebników polskich rzeczywiście może być powodem sporów. Faktem jest jednak, że w polszczyźnie samogłoska nosowa ę w pozycjach takich, jak w piętnaście, traci swój rezonans nosowy i jest wymawiana jako ustne e, natomiast trudne do wymówienia zbitki spółgłosek, takie jak śćs w sześćset, nawet w wymowie poprawnej, uznawanej za wzorcową ulegają uproszczeniu. Z powyższych powodów poprawna i staranna wymowa to [pietnaście] oraz [sześset] (a w potocznej polszczyźnie dopuszcza się nawet [szejset]!). Wymowa w pełni zgodna z pisownią, czyli wymowa tzw. ortograficzna, jest hiperpoprawna (czytaj: niepoprawna). Por. np. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-06-21
Jak fonetycznie zapisać: Frytki zwrócone do ciebie. Frytki odwrócone od ciebie?
Nie wiem, do czego Pani potrzebny taki zapis, ale oddanie wymowy zwykłymi czcionkami jest sprawa trudną – [fryt’k’i zvrucõne do ćeb’je] oraz [fryt’k’i odvrucõne ot’ ćeb’je] lub [oć ćeb’je].
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-06-04
Śpiewam w zespole i nagrywam obecnie płytę. Nie wiem, czy poprawnie wymawiam tekst piosenki. Oto słowa, które budzą moje wątpliwości: Idę przed siebie, cieszę się życiem, cieszę się tym co mam.... Ja wymawiam je następująco: ide przed siebie, ciesze sie życiem... itd., czyli samogłoski nosowe na końcu wyrazu nie są wymawiane nosowo. Czy tak jest poprawnie?
Wygłos, czyli koniec wyrazu przed pauzą, jest miejscem szczególnym pod względem fonetycznym. Jeśli znajdzie się tam spółgłoska dźwięczna, traci swą cechę dźwięczności (np. kod wymawiany jak kot), jeśli natomiast w wygłosie pojawia się nosowa samogłoska ę, to w polszczyźnie swobodnej, potocznej traci swą nosowość i jest wymawiana najczęściej bez rezonansu nosowego, czyli jak ustna samogłoska e. Nosowość tej samogłoski można oczywiście nieco podkreślić w wymowie starannej, która w przypadku śpiewania w zespole (czy rockowym?) może być trudna do zrealizowania. Wyraz się wymawiamy zazwyczaj bez nosowości. Warto zauważyć, że wymawianie czysto nosowego ę w wygłosie jest odbierane jako przejaw pretensjonalności mówiącego lub też jego nadmiernej, przesadnej dbałości o poprawność (czyli w zasadzie niepoprawność!). Myślę, że śmiało może Pani nadal wymawiać (=śpiewać) ę jak ustne e.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-05-24
Chciałbym wiedzieć, jak akcentować przymiotnik pochodzący od słowa zapożyczonego np. cybernetyczny.
Do przymiotników stosujemy jednolitą zasadę akcentowania, niezależnie czy są derywowane od wyrazów polskich, czy obcych, tak więc cybernetyczny akcentujemy na przedostatniej sylabie.
Romualda Piętkowa
Wymowa2004-04-26
Jak akcentuje się wyrazy jednosylabowe?
Część wyrazów jednosylabowych nie ma własnego akcentu i stanowi w wymowie całość, zestrój akcentowy z wyrazem poprzedzającym (enklityki), np. jednosylabowe formy zaimków osobowych: cię, go, ich, jej, mu, nas, was itd. oraz zaimek zwrotny się, jednosylabowe formy czasowników zaprzeczonych, np. nie jedz, nie krzycz, nie wiem, albo z wyrazem następującym (proklityki), np. partykuła przecząca nie w połączeniu z dwusylabowymi lub dłuższymi formami czasownika, takimi jak nie pomagaj, nie potępiajmy, przyimki jednosylabowe, jak do du, nad ranem, pod miastem. Więcej informacji na ten temat znaleźć można w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-03-12
Jak sobie radzić z akcentowaniem wyrazów. Jakie są ogólne zasady, o których należy pamiętać? Jakie błędy popełniamy najczęściej?
W języku polskim akcent wyrazowy jest stały i pada na drugiej sylabie od końca.
Do wyjątków należy akcentowanie:
1) na trzeciej sylabie od końca form 1. i 2. os. lm. czasu przeszłego (czytaliśmy, pisaliście), w lp. i 3. os. lm. trybu przypuszczającego (zrobiłbym, narysowaliby) i wyrazach zapożyczonych zakończonych na –ika//-yka (gramatyka, mechanika, metryka, metafizyka), a także w liczebnikach z cząstkami: -kroć, -sta, -set (siedemset, czterysta, osiemset) i spójnikach połączonych z końcówkami osobowymi czasownika (abyśmy, żebyście);
2) na czwartej sylabie od końca form 1. I 2. os. lm. trybu przypuszczającego (obejrzelibyśmy, poznalibyśmy);
3) na piątej sylabie w formach 1. I 2. os. lm. trybu przypuszczającego czasowników połączonych z się (dowiedzielibyście się, obuzylibyśmy się);
4) na ostatniej sylabie w rzeczownikach jednosylabowych z cząstkami: arcy-, wice-, eks- (arcyMSTRZ, eksMĄŻ, wiceKRÓL).
Trzeba pamiętać, że zasada akcentowania wyrazów przejętych z łaciny w innych przypadkach niż mianownik dotyczy form, które mają tyle samo sylab, co mianownik, czyli polemika, polemiki, ale polemikami.
Przestrzegać należy też przed generalizacją reguły akcentowania wyrazów obcych na trzeciej sylabie od końca w takich wyrazach, jak biblioteka, kapitan, oficer, wizyta (mają one akcent na drugiej sylabie od końca). W niektórych wyrazach dopuszczalne jest akcentowanie wariantywne: analiza lub ianaliza, epoka lub epoka, festiwal lub festiwal.
Przywołane zasady są zasadami, których należy przestrzegać zgodnie z normą wzorcową. Ocena poprawnościowa akcentowania związana jest z przyjęciem dwóch norm wymowy: potocznej (mniej starannej) i wzorcowej (starannej). Zjawisko powszechnego akcentu paroksytonicznego, czyli na przedostatniej sylabie spowodowało zaaprobowanie w normie potocznej akcentowania na drugiej sylabie od końca. Jednak w komunikacji oficjalnej i starannej wymagana jest norma wzorcowa.
W mediach można zaobserwować również szerzenie się akcentu inicjalnego (na pierwszej sylabie), który w intencji mówiących ma wartość akcentu logicznego. Jest to maniera niezaaprobowana przez normę.
Przystępne omówienie zasad akcentowania i rozstrzygnięcia szczegółowe (ze wskazaniem normy wzorcowej i potocznej, a także wariantywności akcentowania) znaleźć można w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego (s. 1613-1615).
Romualda Piętkowa
Wymowa2004-03-05
Jak należy wymawiać słowo będzie?
Samogłoska nosowa ę w wyrazie będzie jest wymawiana jako połączenie samogłoski ustnej e i spółgłoski nosowej ń, powiemy zatem [beńdzie].
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-26
Proszę o odpowiedź, jak należy poprawnie wymawiać wyrazy dyrygent oraz oryginał. Dziękuję i łączę pozdrowienia. Iwona z Chorzowa
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego zaleca wymowę [dyrygent] (jako niepoprawną podaje [dyrygient]) oraz [oryginał] (języku potocznym dopuszczalna jest wymowa [orginał]).
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-17
Jak powinno się prawidłowo wymawiać: pięćdziesiąt czy piędziesiąt?
Bardziej naturalnie brzmi [piędziesiąt], w wymowie polskiej istnieje bowiem tendencja do upraszczania zbitek spółgłoskowych, co oznacza, że jedną spółgłoskę z grupy pomija się. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego zaleca wymowę (staranną) [pieńdziesiont], podobnie jak [sześdziesiont]. Ten sam autor w swym Poradniku językowym... zwraca uwagę, że wymowa [pieńćdziesiont] (tzw. ortograficzna) jest niepoprawna i jest odbierana jako pretensjonalna.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-11
Jak się czyta wyraz recycling? Czy można go wymawiać po polsku?
Ważnym czynnikiem decydującym o przyswojeniu danej formy językowej jest częstotliwość jej używania przez ludzi. Recykling to jedno z nowszych zapożyczeń, które początkowo weszło do polszczyzny w formie oryginalnej, z pisownią i wymową angielską, poddało się jednak prawom fonetycznym naszego języka i zostało przyswojone brzmieniowo. Słowniki współczesnego języka polskiego notują interesujący Pana wyraz najczęściej w dwóch wersjach pisowni i wymowy: oryginalnej (recycling, z wymową [risajkling]) oraz spolszczonej (recykling, z wymową [recykling]). Jeżeli zatem w tekście pojawi się słowo zapisane „z angielska”, można je – jako swego rodzaju cytat – przeczytać po angielsku.
Prof. A. Markowski w swej publikacji pt. Język polski. Poradnik... zaleca wymowę recyklink, a Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego wydany w 2003 r. podaje wyłącznie formę zapisu recykling, z czego ostatecznie wynika, że wyraz ten Polacy powinni wymawiać zgodnie z polskimi zasadami fonetycznymi.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2006-05-18
Moje pytanie dotyczy zagadnienia związanego z zasadami edytorstwa tekstów literackich. Obowiązująca reguła ortograficzna mówi, że kropkę należy zawsze stawiać po cudzysłowie. Czy jednak ta reguła obowiązuje również w stosunku do tekstów literackich pisanych w XIX w. i jeszcze wcześniej? Czy w publikacjach edukacyjnych można zmodyfikować pisownię w zakresie tej reguły czy należy pozostawić oryginalną, obecną np. w wydaniach Biblioteki Narodowej? Przykład: Przyszedł do niego i rzekł: Miły bracie, // Nie mogę się nacieszyć, kiedy patrzę na cię! // Cóż to za oczy! // Ich blask aż mroczy! // Czyż można dostać // Takową postać? // A pióra jakie! // Szklniące, jednakie. // A jeśli nie jestem w błędzie, // Pewnie i głos śliczny będzie.
Kolejność cudzysłowu w stosunku do innych znaków interpunkcyjnych zależy od tego, jaką część zdania czudzysłow obejmuje, jednak kropkę, jako znak zamykający, zawsze stawiamy po cudzysłowie. Dotyczy to wszelkich cytowanych tekstów, w tym również starszych
(źródło: Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego, reguła 344).
Natalia Łukomska
Interpunkcja2006-05-18
Czy oficjalny list handlowy możemy rozpoczynać od zwrotu Szanowni Państwo! (z wykrzyknikiem), czy raczej stosować przecinek lub nie stawiać żadnego znaku?
W każdym liście po zwrotach Szanowni Państwo, Szanowna Pani, Szanowny Panie konieczny jest znak interpunkcyjny - możliwe jest użycie bądź wykrzyknika (wtedy list rozpoczynamy wielką literą) bądź przecinka (wtedy małą literą). Według prof. J. Bralczyka polskiej tradycji bliższy jest wykrzyknik.
Natalia Łukomska
Interpunkcja2006-05-18
Uprzejmie proszę o wyjaśnienie, które zastosowanie przecinka jest prawidłowe: Zauważyłem, że Ania ma brudne rączki oraz że jej sukienka jest podarta czy: Zauważyłem, że Ania ma brudne rączki oraz, że jej sukienka jest podarta.
Spójniki łączne i rozłączne występują między strukturalnie jednakowymi zdaniami podrzędnymi, które wprowadzane są przez powtarzające się spójniki lub zaimki. Dochodzi wtedy do zbiegu spójników lub zaimków, np.: albo gdy, czyli że, oraz gdy, oraz że, albo kiedy. Przed takim zbiegiem przecinka nie stawiamy. Zatem poprawna interpunkcja: Zauważyłem, że Ania ma brudne rączki oraz że jej sukienka jest podarta.
Aldona Skudrzyk
Interpunkcja2006-01-16
Czy w zdaniu Jestem osobą pełnoletnią niepracującą powinien być przecinek? Z góry dziękuję za odpowiedź.
Przecinek radziłabym postawić, ponieważ wyrazy pełnoletnią niepracującą można traktować jako wyliczenie cech opisywanej osoby.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166