Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2004-03-16
Czy poprawny jest zapis w latach 70-tych? Chodzi mi o końcówkę -tych.
Zapis ten jest niepoprawny. Wyrażenia typu lata siedemdziesiąte zapisuje się w polszczyźnie albo całym wyrazem, np. w latach siedemdziesiątych, albo też cyframi bez końcówek. Najlepiej stosować zapis w latach 70., czyli za pomocą cyfr arabskich i koniecznie z kropką.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-16
Jak się pisze słowo niedopuszczeniu w sensie kogoś do czegoś oraz o nie popieraniu czegoś przez kogoś?
Oba wyrazy z partykułą nie zapisujemy łącznie, ponieważ oba są rzeczownikami, z zatem – niedopuszczenie oraz o niepopieraniu.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-16
Jak powinno się pisać wyrażenia np. w dniu 26-ego czerwca itp. Chodzi mi o końcówkę: -ego czy tylko -go?
Datę zapisujemy bez żadnych końcówek, ponieważ te jesteśmy sobie w stanie dodać przy odczytywaniu tekstu, a więc poprawna wersja brzmiałaby w dniu 26 czerwca (czytamy to w dniu dwudziestym szóstym czerwca!). Określanie daty z wyrażeniem w dniu jest typowe dla w języka oficjalnego, na co dzień powiemy po prostu 26 czerwca (czytamy dwudziestego szóstego czerwca). Zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-12
Jeszcze 10 lat temu forma lekkoatletyka była bardziej poprawna niż lekka atletyka (Polski Związek Lekkiej Atletyki to nazwa historyczna z 1919 r.). Czy istnieje obecnie forma bardziej poprawna z powyższych, czy też są tak równoprawne, że dowolnej można użyć np. na licencji sędziego?
Rzeczownik lekkoatletyka to przykład złożenia, które ciągle jeszcze jest słowotwórczo czytelne (to samo dzieje się np. z Wielkanocą albo Wielką Nocą), stąd wariantywność ortografii. Pisownia łączna oddaje stan dzisiejszy, pisownia rozdzielna zaś przechowuje stan przeszły z czasów, gdy to złożenie powstawało. Ponieważ pisownia lekka atletyka występuje w tradycyjnych nazwach własnych, niektóre słowniki podają dwie wersje – lekkoatletyka a. lekka atletyka (por. Słowniku pisowni łącznej i rozdzielnej A. Skudrzyk i E. Polańskiego oraz Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego). Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego oraz Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza podają wyłącznie złożenia lekkoatletyka. Współcześnie zalecałabym już tylko pisownię łączną.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-03-12
Pracuję w tomografii komputerowej i "przelewam" wynik lekarski z dyktafonu na papier. Wśród lekarzy trwa spór co do poprawności pisowni: jak powinno się pisać poprawnie - ognisko hypodensyjne (hyperdensyjne) czy też hipodensyjne (hiperdensyjne). Z góry dziękuję za odpowiedź w imieniu własnym i lekarzy :)
Polskie hipo- wywodzi się z greckiego hypó ‘pod’ i stanowi początkowy człon obcych wyrazów złożonych, pisany łącznie, o znaczeniu ‘pod, poniżej, poniżej normy’, np. hipoglikemia, hipotermia, hipoproteinemia, hipoksemia, hipoalergiczny. Człon hiper- (z greckiego hypér ‘nad’) ma znaczenie ‘zbyt dużo, szkodliwy nadmiar, przesada w czymś’ i również występuje w złożeniach obcych, np. hiperinflacja, hiperprodukcja, hipertrofia, hiperwitaminoza. Według Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego formy hypo- oraz hyper- są rażącymi błędami. W zdecydowanej większości zapożyczeń tego typu dokonała się wymiana głoski y na i. Najnowsze słowniki notują już tylko pojedyncze formy rozpoczynające się od hypo- czy hyper-, ale odsyłają przy nich do form na hipo- czy hiper-, np. hypogeumhipogeum; hypokaustumhipokaustum; hypolimnionhipolimnion (Wielki słownik wyrazów obcych pod red. M. Bańki); hypostyl, zob. hipostyl; hypertekst, zob. hipertekst (Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego). Znamienne jest, że największy współczesny słownik języka polskiego – Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza – nie wymienia żadnej formy rozpoczynającej się od hypo- i hyper-. Argumenty słownikowe przemawiają zatem za pisownią ognisko hipodensyjne oraz ognisko hiperdensyjne.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-09
Jak piszemy wyraz nienawidzę, razem czy osobno?
Poprawna forma to nienawidzę.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-03
Jaką literą dużą czy małą piszemy: nazwę kierunku studiów i specjalności?
W nazwach tych stosuje się pisownię małą literą, np. tudent filologii polskiej, kulturoznawstwa, historii, bankowości itd.; specjalność: nauczycielska, komunikacja społeczna, kształcenie literackie itd.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-02
Jak się pisze nie zrealizowanie?
Wyraz zrealizowanie jest rzeczownikiem, z nie należy go zatem napisać łącznie.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-03-02
Jak powinno się pisać – Rock’n roll czy po prostu Rock and roll?
Obowiązuje zapis rock and roll, małymi literami (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego). Pisownia rock’n roll odzwierciedla angielski zapis skrótu z apostrofem, w polskiej ortografii nie stosowany.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-02-29
Zdaniem rabina Metzgera, reprezentującego żydów askenazyjskich, film jedynie podsyca antysemityzm. Czy nazwy grup etnicznych i wyznaniowych należy zawsze pisać małą literą? Czy w powyższym wypowiedzeniu wyrazu żydów nie powinno się napisać wielką literą?
Określenie żydzi aszkenazyjscy to nazwa ruchu chasydzkiego, zwanego Chasidei Aszkenaz (niemieccy pobożni), będącego odłamem judaizmu. Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego (reguła 119) nazwy członków społeczności wyznaniowych piszemy małą literą, por. żyd, chrześcijanin, katolik, arianin, mahometanin, buddysta, ewangelik itd.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-02-28
Chodzi o określenie szow fryzjerskie - czy jest to dopuszczalna forma w języku polskim? Impreza odbyła się w Rudzie Śląskiej - dotyczyła pokazu fryzjerstwa - czy dopuszczalne są inne formy szoł fryzjerskie, show fryzjerskie?
Wyraz ten zapisuje się jak na razie jako show, niedopuszczalna jest pisownia fonetyczna (czyli zgodna z wymową), jak np. szoł (czy z wymową zgodny tylko częściowo szow). O wyrazie show pisałam już w odpowiedziach Poradni – jest to nieodmienny rzeczownik rodzaju męskiego, a zatem poprawnie należałoby powiedzieć (lub napisać) show fryzjerski, oczywiście jeżeli nadawca pragnie koniecznie użyć wyrazu zapożyczonego. Myślę, że określenie pokaz fryzjerstwa byłoby znacznie lepsze, choć może mało chwytliwe. ;-)
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-02-27
Czy w zdaniach typu Chyba, [że_by] się miało okazać, że..., Chyba, [że_by] się okazało..., Chyba [że_by] się komuś jeszcze chciało..., Chyba [że_by] się sam zawalił... poprawne będzie użycie pisowni rozłącznej że by czy też należy użyć żeby?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego uznaje chyba żeby za spójnik złożony, łączący zdania, wprowadzający między nimi relacje warunkowe. Z tego względu stosujemy pisownię łączną, a przecinek stawiamy przed całym spójnikiem złożonym, np. Będziemy jutro na pewno na budowie, chyba żeby znowu była burza. Dziś się jej oświadczę, chyba żebym stchórzył.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-02-27
Kiedy pisze się druh, a kiedy druch?
Słowniki nie notują wyrazu druch, zatem jedyną i jedyną poprawną formą zapisu jest druh. [Katarzyna Wyrwas]
Ortografia2004-02-25
Jaką literą należy pisać wyraz internet, niektóre źródła podają, że z małej litery w odniesieniu do sieci, natomiast w piśmiennictwie fachowym z zakresu informacji naukowej wyraz ten często pisany jest wielką literą dla oznaczenia rodzaju źródła informacji. Jednocześnie (niekonsekwentnie?) w tym piśmiennictwie stosuje się zasoby internetowe. Jest jakaś normalizująca reguła w tym zakresie?
Wielki słownik ortograficzny języka polskiego pod red. A. Markowskiego (Warszawa 1999) podaje dwie formy: pisany wielką literą Internet w znaczeniu ‘nazwa własna systemu’ (‘globalna sieć’) oraz pisany małą literą internet oznaczający ‘każdy system łączności komputerowej’. Napiszemy zatem małą literą, jeśli mamy na myśli rodzaj medium (jak prasa, radio, telewizja), ponieważ rzeczownik ten będzie wtedy nazwą pospolitą. Za taką pisownią opowiada się także w swym orzeczeniu Rada Języka Polskiego (www.rjp.pl). Odmiennego zdania jest prof. Janusz Bień z Uniwersytetu Warszawskiego, który w opinii sformułowanej dla Poradni Językowej PWN stwierdza: «Internet jest nazwą własną konkretnej globalnej sieci komputerowej. Jednym ze źródeł wątpliwości co do pisowni tego słowa jest fakt, że Internet ma strukturę hierarchiczną i w konsekwencji laikom może się wydawać, że istnieje wiele „internetów”. Drugą przyczyną wątpliwości jest utożsamianie Internetu z konkretnymi usługami dostępnymi w tej sieci, w szczególności z „wszechświatową pajęczyną”, czyli WWW, lub też z usługą zapewnienia dostępu do Internetu. Takie postrzeganie Internetu sprawia, że można spotkać się z pisownią analogiczną jak telefon, dalekopis itp., tj. małą literą, tendencja ta nie zasługuje jednak na poparcie». W opozycji do tej opinii pozostaje jednak niestety uzus językowy, co zauważa Mirosław Bańko (tamże) prowadzący wspomnianą Poradnię Językową: «Coraz więcej osób pisze jednak internet i wydaje się, że jest to proces nieodwracalny». W innym miejscu pisze on, że: «zwyczaj językowy to nie byle co - to potężny czynnik kształtujący nasze zachowania językowe. Wobec zwyczaju językowego musi ustąpić niejedna reguła gramatyczna i ortograficzna». Faktem jest, że we współczesnej polszczyźnie zaczyna dominować pisownia małą literą. Użytkownicy języka – a to oni kształtują uzus językowy – są przecież w znakomitej większości informatycznymi laikami, którzy – aby efektywnie korzystać z mediów – nie muszą być wcale świadomi ich technicznych uwarunkowań. Z tego też powodu widzą w Internecie kolejne medium. Jeśli zaś idzie o przymiotnik w wyrażeniu zasoby internetowe, to jest on zapisany najzupełniej poprawnie, ponieważ w języku polskim przymiotniki – nawet te utworzone od nazw własnych – piszemy małą literą (por. np. Polska, ale polski; Warszawa, ale warszawski).
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-02-25
Jak pisze się mass-mediów?
Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego obowiązuje pisownia rozdzielna i bez łącznika. [Katarzyna Wyrwas]
Ortografia2004-02-20
Czy nazwy ras zawsze pisze się wielką literą? Czy w zdaniu typu: Długo faworyzowano białych. wyraz białych można zapisać wielką literą? Coraz częściej w tłumaczeniach z języka angielskiego zamiast sformułowań typu: człowiek rasy białej lub czarnej pisze się biały, czarny. W prasie amerykańskiej można spotkać pisownię wielką literą: Black (people). Jak zatem należy pisać, by nie popełnić błędu, a jednocześnie - np. tłumacząc napisy do filmów - uniknąć sztucznych wtedy peryfraz?
Wydany w ubiegłym roku Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego notuje określenia biały i czarny (w znaczeniu ‘człowiek rasy ...’) pisane małą literą. W regule 66 czytamy: małymi literami należy zapisywać rzeczowniki biały, czarny, żółty, czerwony, które potocznie oznaczają kolor skóry i odnoszą się do ludzi poszczególnych ras. Reguła ta wskazuje jednak, że rozpowszechniony zwyczaj pozwala pisać te wyrazy wielką literą. Warto zauważyć, że pisownia wyrazu czarny wielką literą (nie tylko u nas, ale zwłaszcza w USA) może być objawem tzw. politycznej poprawności (ang. political correctness). [Katarzyna Wyrwas]
Ortografia2004-02-19
Jak się pisze nic nie robienie? Mnie wydaje się, że razem nic nierobienie, ale zanim poprawię koleżankę lepiej się upewnić :)
W takim razie niech Pan ma pewność, że wyraz ten pisze się znacznie bardziej razem. Słownik pisowni łącznej i rozdzielnej E. Polańskiego i A. Skudrzykowej podaje poprawną wersję – nicnierobienie. [Katarzyna Wyrwas]
Ortografia2004-02-10
Jaką literą należy pisać wyraz walentynki?
Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego (reguła 106) należy walentynki pisać małą literą jako wyraz należący do grupy nazw obrzędów, zwyczajów. [Katarzyna Wyrwas]
Znaczenie2007-07-03
Powiedzmy, że mamy wtorek 13 grudnia. Którym dniem jest wówczas zeszła środa? A zeszły poniedziałek? A zeszły wtorek?
Słownik języka polskiego, pod red. M. Szymczaka podaje następujące znaczenie słowa zeszły: «taki, który dopiero co minął, ostatni przed obecnie istniejącym; miniony, ubiegły». W związku z tym, jeżeli mamy wtorek 13 grudnia, to zeszły poniedziałek to 12 grudnia, zeszła środa to 7 grudnia, a zeszły wtorek to 6 grudnia. W języku polskim nie mamy, z wyjątkiem wczoraj i przedwczoraj, syntetycznych środków, które określałyby kolejne minione dni. A zatem w przedstawionej sytuacji zeszły poniedziałek to wczoraj, a zeszła niedziela to przedwczoraj, pozostałe dni musimy nazywać w sposób opisowy, czyli np. zeszły wtorek, ubiegły poniedziałek albo tydzień temu w środę.
Alicja Podstolec
Interpunkcja2007-07-03
Moje pytanie dotyczy interpunkcji i stawiania wielkich / małych liter. Czy zasady edycji tekstów internetowych pokrywają się z tradycyjnymi zasadami interpunkcyjnymi? Np. dla portalu internetowego piszemy o zmianach w komunikacji: Linie 120, 150, 154 i 220: Autobusy jadące w kierunku ul. Wybickiego i Nowego Kleparza: kursują bez zmian, po swoich stałych trasach. Autobusy jadące w kierunku ul. Wyki: przed skrzyżowaniem ul. W. Łokietka i Batalionu „Skała” AK skręcają w lewo (tak jak linia 130 w kierunku ul. Makowskiego), jadą dalszym odcinkiem ul. W. Łokietka (przez Park Krowoderski) do ul. Opolskiej. Następnie jadą ulicą Opolską i skręcają w lewo, w ul. Wyki. Niby jest w miarę czytelnie, ale nie ma przecinka pomiędzy informacjami i kropki na końcu. Czy po dwukropku musi być bezwzględnie mała litera? Ogólnie chodzi mi o to, czy zapisy internetowe, w związku z tym, że ich autorzy kładą nacisk na przejrzystość i pewną skrótowość, rządzą się własnym zasadami (np. czy odstęp - 1 enter, może zastąpić przecinek) czy muszą (powinny) przestrzegać zasad tradycyjnych? Czy też może nie kombinować i kierować się po prostu logiką i zdrowym rozsądkiem? Mam nadzieję, że nie bardzo namieszałam.
Zacytowany tu fragment informacji o zmianach kursów autobusów nie jest poprawnie zapisany nie tylko ze względu na brak kropki, która powinna kończyć każde wypowiedzenie oznajmujące (pomijamy kwestię nagłówków) – niezależnie od tego, czy znajduje się ono w Internecie, w prasie czy w szkolnym zeszycie. Wadliwość omawianych zdań polega na tym, że została w nich oddzielona dwukropkiem grupa podmiotu od grupy orzeczenia, co w tym przypadku stanowi poważne naruszenie zasad interpunkcyjnych. Podmiot (grupę podmiotu) i orzeczenie (grupę orzeczenia) może rozdzielać tylko myślnik występujący w zadaniach z orzeczeniem imiennym, np. Chlor – to pierwiastek lub przecinek zamykający wtrącenie, zaś dwukropek jedynie wtedy, gdy w zdaniu pojawia się orzeczenie w liczbie mnogiej poprzedzające podmiot szeregowy z poszczególnymi elementami wyrażonymi w liczbie pojedynczej, np. Na podwórku bawiły się: Basia, Bożenka i Monika (ale już: Na podwórku bawiła się Basia, Bożenka i Monika – bez dwukropka). Dwukropek zazwyczaj poprzedza wyliczenie lub przytoczenie. Jeżeli to, co stanowi składnik wyliczenia lub jest przytaczane, w izolacji pisalibyśmy wielką literą, także po dwukropku winniśmy pisać wielką literą, np. Zdania: „Wiosna to jest pora roku”, „To jest dom”, „Koło to jest figura geometryczna” zawierają orzeczenie imienne. Dwukropek może też zapowiadać wyjaśnienia (rozwijające, przyczynowe, przydawkowe – por. S. Jodłowski, Zasady interpunkcji. oprac. J. Godyń. Kraków 2002) i wówczas będą one pisane małą literą, np. Dostałam piątkę: była to najlepsza ocena w klasie. Wyjątek stanowią wyjaśnienia wprowadzane wyrażeniami tak:, następująco:, w taki oto sposób: , np. Mój synek wyglądał następująco: Miał włożony czerwony sweterek, zielone spodnie, na głowę założył niebieską czapkę, a na nogi czarne buty. (Brak kropki kończącej zdania umieszczane w cudzysłowie wynika z zastosowania zasad przestankowania przy zbiegu znaków interpunkcyjnych – por. Jodłowski)
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166