Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-17 |
Jak się odmienia nazwa miasta Łazy? | |
Formy odmiany są następujące: D. Łazów albo Łaz, C. Łazom, B. Łazów albo Łaz, N. Łazami, Ms. Łazach. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego podaje dla D. i B. dwie możliwe formy (jak wyżej), natomiast Słownik nazw własnych Jana Grzeni podaje wyłącznie formę Łaz. Miejscowości o takiej nazwie jest w Polsce kilkanaście. Sądzę, że można akceptować obie formy, szanując lokalne zwyczaje. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-03 |
Jaka forma zapisu chorwackich nazw jest bardziej poprawna - oryginalna czy spolszczona np. Šibenik czy Szibenik? | |
W polskich tekstach obie są równie dobre. Jeśli nie rozwiązuje to Pani wątpliwości, proszę wybrać zapis oryginalny. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-03 |
Czy nazwę miasta Neum (Bośnia i Hercegowina) należy traktować jako rzeczownik rodzaju nijakiego czy rodzaju męskiego? Odmieniać czy nie (w języku chorwackim odmienia się)? | |
Obce nazwy miejscowe występujące w polskich tekstach należy w miarę możności odmieniać, zwłaszcza gdy – jak w naszym wypadku – chodzi o nazwę słowiańską. W związku z tym: do Neumu, ku Neumowi, za Neumem, w Neumie. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-03 |
Jak odmieniać chorwackie nazwy własne typu Križevac - Križevaca czy Križevca? Karlovac - Karlovaca czy Karlovca? | |
Najlepiej zachować -a- w zakończeniu wyrazu: do Križevaca, Karlovaca itp. Nie oznacza to jednak, że odmiana typu Križevca, Karlovca jest niepoprawna. Należy ją zaakceptować jako wariant poboczny mający uzasadnienie w zwyczaju językowym (por. Kragujevac, do Kragujevaca albo Kragujevca). Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-03 |
Czy ć w środku nazwisk chorwackich trzeba zapisywać jako ci, np. Dragićević czy Dragiciević? | |
Nie trzeba, natomiast koniecznie należy tak zapisać zakończenie wyrazu po dopisaniu końcówki: Dragićevicia, Dragićeviciowi, Dragićeviciem, Dragićeviciu (zob. reguła 269 zasad pisowni polskiej. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-06-03 |
Jak odmienić i pisać po polsku francuskie imiona Martine i Jean-Louis? Z apostrofami, czy bez, czy w przypadku drugiego imienia odmieniać oba jego człony? Chodzi mi o zdanie typu: Opowiedz o wakacjach Martine’a i Jeana-Louisa. | |
Martine [wym. martin], o ile jest imieniem męskim, zapisujemy tylko z apostrofem, a więc Martine’a, Martine’owi, Martine’em, Martinie. We francuskich imionach dwuczłonowych najlepiej odmieniać obydwa człony: Jeana-Louisa, Jeanowi-Louisowi, Jeanem-Louisem, Jeanie-Louisie. W zwyczaju językowym przeważa jednak forma z odmienianym tylko drugim członem, np. Jean-Louisa, Jean-Louisowi, Jean-Louisem, Jean-Louisie, toteż należy je także zaakceptować, zwłaszcza że za ich użyciem przemawiają również względy funkcjonalne. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-05-31 |
Czy odmieniamy nazwiska kończące się literą -o, np. Kościuszko, Bako? | |
Tak, są to nazwiska odmienne. W polszczyźnie odmienia się niemal każde nazwisko, jeśli tylko można je przyporządkować do jakiegoś wzorca odmiany. Nazwiska słowiańskie zakończone na -o poprzedzone spółgłoską twardą (b, p, d, t, w, f, z, s, r, ł), np. Sidło, Lato, Kościuszko, Fredro itd. odmieniają się jak pospolite rzeczowniki rodzaju żeńskiego: D. Sidły, Laty, Kościuszki, Fredry, CMs. Sidle, Lacie, Kościuszce, Fredrze, B. Sidłę, Latę, Kościuszkę, Fredrę, N. Sidłą, Latą, Kościuszką, Fredrą. Dopuszcza się nieodmienianie nazwisk zakończonych na -o jedynie wtedy, jeśli są one obcego pochodzenia i wydają się słabo znane. Por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-05-28 |
Jak nazwać mieszkańca Rodosu? | |
Mieszkaniec wyspy Rodos to Rodyjczyk, mieszkanka zaś to Rodyjka, oba pisane wielką literą. Tak samo nazywają się mieszkańcy miasta Rodos, ale wtedy nazwy rodyjczyk i rodyjka piszemy małą literą. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-05-28 |
Jak odmieniają się nazwiska męskie typu Łesiów, Filipów? Mam swoją koncepcję, ale muszę się upewnić. | |
Nazwiska polskie zakończone na -ów odmienia się z zachowaniem wymiany o : ó, czyli: M. Łesiów, D. Łesiowa, C. Łesiowowi itd. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-05-20 |
Chciałabym się dowiedzieć, jaka jest poprawna odmiana nazwiska Bęben. | |
Nazwiska identyczne z wyrazami pospolitymi, np. Kozioł, Jastrząb, odmieniamy zwykle (bo są wyjątki) dwojako: 1) tak jak identyczne wyrazy pospolite, to znaczy: Kozła, Kozłowi. Kozłem, Koźle, Jastrzębia, Jastrzębiowi, Jastrzębiem, Jastrzębiu; 2) w sposób specyficzny, pomijając większość oboczności, jakie zachodzą w wyrazach pospolitych, a więc: Kozioła, Koziołowi, Jastrząba, Jastrząbowi itd. W związku z tym nazwisko Bęben możemy odmieniać następująco: DB. Bębna, C. Bębnowi, N. Bębnem, Ms. Bębnie lub DB. Bębena, C. Bębenowi, N. Bębenem, Ms. Bębenie. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-04-23 |
Czy imię Sylwia w celowniku powinno być napisane Sylwi czy Sylwii? | |
Poprawny zapis to Sylwii. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-04-22 |
Czy w przypadku miejscowości Dzierążnia poprawna jest forma przymiotnikowa dzierąski (używana przez lokalną społeczność) czy dzierążeński? | |
W Polsce istnieją dwie wsie o tej nazwie: w gminie Działoszyce (województwo świętokrzyskie) oraz w gminie Krynice (województwo lubelskie). Pytanie – jak wnioskuję – dotyczy pierwszej. Od wielu nazw miejscowych tworzy się więcej niż jeden przymiotnik, najczęściej są to pary: przymiotnik lokalny oraz oficjalny (zwykle występujący w pismach urzędowych), a więc takie, jak: proszowski – proszowicki, dzierąski – dzierążeński. Charakterystyczne jest to, że formy lokalne przymiotników powstają zwykle od nazw skróconych. A teraz niespodzianki. Źródła, którymi dysponuję, podają, że przymiotnikiem oficjalnym od tej nazwy miałby być dzierążniański, choć z treści pytania wynika, że taki nie jest chyba w Dzierążni znany. Z kolei na Lubelszczyźnie znajduje się wieś Huta Dzierążyńska, osiem lat temu przemianowana z Dzierążeńskiej. Wnioski: od nazwy Dzierążnia można utworzyć kilka przymiotników: dzierążniański, dzierążeński, dzierążyński i dzierąski. Wszystkie są poprawne, ale że jest to być może nadmierne bogactwo, proponuję w rozmowie z mieszkańcami wsi używać formy lokalnej (ciekawe, czy spotyka się też wymowę gwarową [dzieroski]), w piśmie – dzierążeński. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-04-06 |
Nazwa miejscowości: Darłówek, dopełniacz liczby pojedynczej Darłówka. Nazwa miejscowości: Darłówko. Jak będzie brzmiał dopełniacz w liczbie pojedynczej? | |
Nazwa Darłówek odmienia się według deklinacji męskiej, a nazwa Darłówko (dzielnica Darłowa) przyjmuje końcówki rodzaju nijakiego, tak się jednak składa, że w obu przypadkach w dopełniaczu liczby pojedynczej występuje końcówka -a. Więcej – większość form odmiany (oprócz biernika, który jest równy mianownikowi, oraz wołacza, który brzmi odpowiednio: Darłówek - Darłówku, Darłówko - Darłówko) jest jednakowa! Jak odróżnić obie nazwy? Trzeba znaleźć inny sposób niż różnice w odmianie. Proszę pomyśleć, że jest w Polsce wiele miejscowości, których nazwy nawet w formie podstawowej są jednakowe, np. Zalesie (ponad 80 miejscowości) czy Zagórze (ponad 30 nazw). Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-04-02 |
Który przymiotnik od wyrazu Zabrze jest poprawny - zabrski czy zabrzański? | |
Ze słowotwórczego punktu widzenia oba wyrazy są utworzone poprawnie. Forma zabrski jest starsza, coraz rzadziej spotykana, bo stopniowo wypierana przez przymiotnik zabrzański, który jest łatwiejszy do wymówienia i nie ma oboczności głoskowych (znalazłam aż 11.438 stron internetowych, na których wystąpił zabrzański, a tylko 787 stron z zabrskim!). Używanie przyrostka -ski powoduje zatarcie, naruszenie oryginalnej postaci tematu rzeczownika, od którego przymiotnik powstał, co może powodować problemy w komunikacji, dlatego w nazwach miejscowych zamiast wywołującego zmiany fonetyczne sufiksu stosowany bywa także rozszerzony wariant tego przyrostka: -ański. Argumenty gramatyczne przemawiają za stosowaniem nowszej wersji przymiotnika – zabrzański, językoznawcy także opowiadają się za tą formą. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-30 |
Jak powinienem zapisać: z Faber Maunsella, z Fabera Maunsella czy z Faber Maunsell’a (mianownik Faber Maunsell - nazwa firmy)? | |
Jeśli nazwa firmy jest dwuczłonowa i oba elementy są rzeczownikami współrzędnymi (tu może nawet są nazwiskami?), należy odmieniać oba wyrazy. Tym sposobem otrzymujemy formę z Fabera Maunsella. Apostrof jest niepotrzebny, bo wyraz kończy się na spółgłoskę, wpisując się tym samym w polską deklinację męską. Końcówkę odmiany w tym przypadku dołączamy bezpośrednio do oryginalnej postaci rzeczownika. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-19 |
Dlaczego odmieniamy Częstochowa – Częstochowie; Włoszczowa – Włoszczowie, natomiast np. Kolbuszowa – Kolbuszowej? | |
Nazwy miejscowe pochodzące od przymiotników utworzone za pomocą przyrostka dzierżawczego -owa najczęściej odmieniają się jak przymiotniki (Limanowa, Kolbuszowa), część z nich jednak przyjęła rzeczownikowy typ odmiany (Częstochowa, Włoszczowa) i mimo oczywistego podobieństwa do przymiotników, odmieniają się jak rzeczowniki żeńskie. Nie są znane powody tego podziału, nie tłumaczy go nawet czas pojawienia się danej nazwy w polszczyźnie, por. Częstochowa od XIII w., Limanowa od XV w., Kolbuszowa od początku XVI wieku (zob. M. Malec Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski). Istotnym czynnikiem jest zwyczaj społeczny praktykowany na danym terenie, który decyduje o określonych formach odmiany. Językoznawcy formułujący rozstrzygnięcia poprawnościowe (np. w słownikach) często odwołują się w takich przypadkach do tradycji lokalnej (pisanej i ustnej). Zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, Jan Grzenia Słownik nazw własnych. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-18 |
Czy pisząc w latach PRL, dodajemy końcówkę u? | |
Po skrótowcach literowych w formach odmiany należy za pomocą łącznika dodać odpowiednią końcówkę, czyli zapisać trzeba w latach PRL-u. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-16 |
Jak powiedzieć Urząd miasta Zabrze czy Urząd miasta Zabrza? | |
Nazwa miasta w nazwie Urzędu Miasta może pozostać w mianowniku (Urząd Miasta Zabrze) i nie jest to uważane za błąd. Bardziej zgodna z regułami składniowymi polszczyzny byłaby jednak nazwa z dopełniaczową formą rzeczownika Zabrze, czyli Urząd Miasta Zabrza (por. Urząd Miasta Stołecznego Warszawy). Wszystkie wyrazy w tej nazwie instytucji piszemy wielką literą. Katarzyna Wyrwas |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-15 |
Mówi się prezydent miasta Katowice czy prezydent miasta Katowic? | |
Problem ten stał się przedmiotem dyskusji podczas marcowego posiedzenia Komisji Kultury Języka PAN. Opinie na temat obu form są podzielone, toteż nie wydano w tej sprawie orzeczenia. Warto jednak wiedzieć, że w praktyce językowej zarysowuje się pewna prawidłowość: z mniej znanymi nazwami używa się głównie konstrukcji typu prezydent miasta Wyszogród, z nazwami bardziej znanymi częstszy jest typ prezydent miasta Szczecina. Moim zdaniem, skoro użycie wyrazu miasto w takich konstrukcjach jest zwykle zbędne, najrozsądniej używać konstrukcji prezydent Katowic, Zabrza, zaś urzędowa forma prezydent miasta Katowice, Zabrze ma sens tylko pod warunkiem, że pozwala wprowadzić nazwę w formie mianownikowej. Jan Grzenia |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2004-03-15 |
Jakie jest zdrobnienie od Przemysława – Przemek czy Przemyk? | |
Niewątpliwie Przemek, co potwierdza m.in. Słownik nazw własnych Jana Grzeni. Katarzyna Wyrwas |