Interpunkcja | 2011-05-14 |
Spotkałem się ostatnio z takim zdaniem: Oni będą o krok bliżej do wejścia do światowego rządu. Uważam, że po wyrazie wejścia powinien stać przecinek. Czy mam rację? | |
Nie, przecinka tu być nie powinno. Nie mamy tutaj przecież współrzędnej konstrukcji do czegoś i do czegoś (jak w wyrażeniu: wrócił do biegania i do pływania, bo = wrócił do biegania, do pływania), w przypadku której brak spójnika należałoby zastąpić przecinkiem. Wręcz przeciwnie – wyrażenie do wejścia (dokąd?) do rządu ma strukturę nadrzędno-podrzędną (no i właśnie testem jest to, że nie można między oba człony stanowiące wyrażenia przyimkowe włożyć spójnika współrzędnego i ani też ale; por. niepoprawne *do wejścia i do rządu). Myślę, że chciał Pan z interpunkcją postąpić tu podobnie, jak się postępuje z powtórzonymi spójnikami. Ale i tam obowiązuje reguła, że przecinek stawiamy tylko przed takimi spójnikami po raz kolejny użytymi, które pełnią tę samą funkcję w zdaniu i są na tym samym stopniu podrzędności lub nadrzędności. Poprawne zatem będą następujące wypowiedzenia: 1) Weź jabłko i gruszkę, i pomarańczę (oba i łączą człony rzeczownikowe); 2) Siedział i czytał, i myślał (oba i łączą człony czasownikowe); ale również: 3) Weź jabłko i gruszkę i przynieś mi to wszytko (pierwsze i łączy rzeczowniki, drugie – czasowniki); 4) Siedział i czytał książki i czasopisma (pierwsze i łączy czasowniki, drugie – rzeczowniki). Przy okazji moje wątpliwości budzi sama konstrukcja być o krok bliżej do czegoś. Mówimy być o krok od czegoś lub ewentualnie być o krok bliżej od czegoś niż ktoś. Przytoczone przez Pana zdanie wydaje się nie do końca poprawne, ale być może jakoś da się uzasadnić je kontekstem. Katarzyna Mazur |
Interpunkcja | 2011-05-14 |
Czy postawienie przecinka przed słowem jako w poniższym zdaniu jest uzasadnione? Mówi się o miłości i istotnej roli, jaką pełni ona w życiu człowieka, jako „własny bieg bycia naszego”? Słownik mówi, że jeśli wyrażenie wprowadzone przez jako określa przyczynę lub jest uzasadnieniem, można je oddzielić przecinkiem, ja jednak nie sądzę, żeby zacytowane przeze mnie zdanie pasowało do tego kryterium. |
|
Intuicja Pani nie zawiodła: w przytoczonym przykładzie z przecinka przed jako trzeba by zrezygnować. Katarzyna Mazur |
Interpunkcja | 2011-05-14 |
Czy przecinki w poniższym zdaniu są postawione we właściwym miejscu? Czy w przypadku takich zdań przecinek przed imiesłowem nie może zastąpić przecinka przed że? Wymieniał inne ziemskie dobra, stwierdzając, że człowiek zdobywa je, a one nie są w stanie zapewnic mu szczęścia. |
|
W przywołanym zdaniu przecinki są postawione poprawnie. Nie wolno bowiem pomijać przecinka między imiesłowem a zależnym od niego składniowo zdaniem lub równoważnikiem zaczynającym się od spójników poprzedzanych zwykle przecinkiem, np. że. Reguła z wyrzutnią przecinka dotyczy bowiem innych sytuacji z użyciem imiesłowowych równoważników, np. takich, gdy imiesłów znajduje się bezpośrednio po spójnikach typu że, aby itp. lub po zaimku względnym, które wprowadzają zdanie nadrzędne względem owego imiesłowu, np. Wiedział, że paląc, naraża się na raka płuc, To było dziecko, które chcąc wejść na piętro, spadło ze schodów. Wnioski są zatem następujące: 1) jeśli imiesłów jest nadrzędny względem czasownika wprowadzanego że – przecinek przed że zostaje; 2) jeśli wtrącony imiesłów jest podrzędny względem czasownika wprowadzanego że i występuje zraz po tym że – przecinek przed że pomijamy. Katarzyna Mazur |
Poprawność komunikacyjna | 2011-04-30 |
Niniejszym stwierdzamy, że brak uszkodzeń budynku mieszkalnego spowodowanych eksploatacją górniczą – moi przeciwnicy (przełożeni) twierdzą, że powyższe zdanie jest zbudowane niepoprawne. Czy mają rację? | |
To Pani ma rację. Zastosowała Pani w zacytowanym zdaniu konstrukcję ze zdaniem podrzędnym, wprowadzanym spójnikiem że wymagającym po sobie obecności czasownika. No i ten czasownik Pani wprowadziła – mamy tu bowiem formę brak, uznawaną za tzw. czasownik niewłaściwy, różniący się od właściwych tym, że nie ma pełnego paradygmatu odmiany. Pani oponenci zasugerowali się pewnie innym znaczeniem wyrazu brak - ‘fakt nieistnienia czegoś’. Ten rzeczownikowy brak występuje np. w takim zdaniu Nie narzekajcie stale na brak pieniędzy. Katarzyna Mazur |
Interpunkcja | 2011-04-30 |
Proszę p pomoc w następującej kwestii: czy w zdaniu Do trzeciego roku życia spełniano każdy mój kaprys, na żądanie karmiono, pojono, przesadnie dbano o higienę, wożono na spacery, huśtano po wyrazie kaprys można postawić dwukropek lub kropkę? | |
Zdecydowanie można postawić kropkę. Co do dwukropka mam wątpliwości – trzeba by bowiem wówczas przyjąć, że wszystkie czynności wymienione po tym dwukropku były podejmowane, by zaspokoić jakieś kaprysy dziecka, a nie wiem, czy przesadne dbanie o higienę właśnie temu miało służyć. Czyżby dziecko domagało się tego? Nie sądzę ;) Katarzyna Mazur |
Różne | 2011-04-30 |
Jaką częścią mowy jest słowo zaginionej występujące w zdaniu: Matka szuka zaginionej córki? Słownik gramatyczny języka polskiego (autorzy: Z. Saloni, W. Gruszczyński, M. Woliński, R. Wołosz) podaje, że zaginiona to rzeczownik. | |
Jeśli będziemy posługiwać się klasyfikacją przyjętą przez Saloniego i jego współpracowników, musimy uznać, że w podanym przykładzie mamy do czynienia z przymiotnikiem zaginiona. Rzeczownik zaginiona występowałby natomiast w zdaniu: Zaginiona ma długie czarne włosy, niebieskie oczy, ok. 180 cm wzrostu. Teraz słowo wyjaśnienia. Słownik gramatyczny języka polskiego notuje co prawda rzeczownik żeński zaginiona oraz rzeczownik męski zaginiony (podobnie jak rzeczowniki chory i chora, zmarły i zmarła), ale także przymiotnik zaginiony, a wśród jego form tę mającą rodzaj żeński i w mianowniku lp. przyjmującą kształt zaginiona (por. też przymiotniki chory, zmarły). Nierzadko bowiem zdarza się tak, że pierwotny przymiotnik zaczyna występować częściej w funkcji rzeczownika i w takim rzeczownikowym znaczeniu również wchodzi do słownika jako osobna jednostka homonimiczna. Katarzyna Mazur |
Poprawność komunikacyjna | 2011-04-30 |
Czy zwrot aneks do decyzji jest poprawny? Czy urzędnik może wydać aneks do decyzji? | |
Jeżeli decyzją nazywa się dokument (a nie fakt, że ktoś o czymś zdecydował), to połączenie aneks do decyzji jest zupełnie sensowne i poprawne językowo. Katarzyna Mazur |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-04-30 |
Mam dylemat, jak odmienić żeńskie nazwisko dwuczłonowe, w którym jeden człon jest obcojęzyczny, np. Bożena Sękara-Wohn. | |
W przypadku nazwisk żeńskich dwuczłonowych odmieniamy oba człony niezależnie od siebie, trzymając się oczywiście reguł deklinacji dla nazwisk żeńskich w ogóle, tzn. końcówki fleksyjne przyłączamy tylko do tych członów, które zakończone są samogłoską -a, zaś wszystkie inne pozostawiamy w formie podstawowej. A W związku z tym w wypadku nazwiska p. Bożeny jego poszczególne formy deklinacyjne przyjąć powinny następujący kształt. D. Sękary-Wohn; C. Sękarze-Wohn, B. Sękarę-Wohn, N. Sękarą-Wohn, Ms. Sękarze-Wohn. Katarzyna Mazur |
Składnia | 2011-04-30 |
Chcę wiedzieć, czy takie zdanie: Plateau, pośrodku którego znajduje się szesnastometrowy krzyż Virtuti Militari, ma tysiąc czterysta metrów kwadratowych jest zdaniem złożonym podrzędnym. | |
Przytoczone wypowiedzenie to faktycznie zdanie złożone o strukturze nadrzędno-podrzędnej. Zaś sam człon podrzędny należałoby nazwać wplecionym zdaniem rozwijającym. Katarzyna Mazur |
Odmiana | 2011-04-30 |
Jak się pisze, że ma trzy oczy? | |
Problemem nie jest sama pisownia, ale odmiana. Jeśli wyraz oko miałby tu oznaczać narząd wzorku, powinniśmy zapisać troje oczu. Gdyby natomiast chodziło o oko jako nazwę czegoś, co ma np. kształt zbliżony do kształtu gałki ocznej (por. oka w rosole czy w sieci), musimy zastosować odmianę trzy oka. Katarzyna Mazur |
Składnia | 2011-04-30 |
Proszę o wskazanie poprawnej formy orzeczenia w zdaniu: Z Zakładowego Domu Kultury zespoły artystyczne i część kadry przeszła/ przeszły do nowo powstałego centrum kultury. | |
Poprawnie będzie: Z Zakładowego Domu Kultury zespoły artystyczne i część kadry przeszły do nowo powstałego centrum kultury. Katarzyna Mazur |
Składnia | 2011-04-30 |
Jaką formę powinno mieć orzeczenie w następującym zdaniu: Analiza pokazała, że 10,1% badanych dzielnicowych pracowało(a)w Policji do jednego roku? |
|
Orzeczenie powinno tu przyjąć formę rodzaju nijakiego. Poprawnie będzie zatem: Analiza pokazała, że 10,1 procent badanych dzielnicowych pracowało w Policji do jednego roku. Katarzyna Mazur |
Znaczenie | 2011-04-30 |
Mam pytanie dotyczące regionalnej rozbieżności znaczeniowej wyrażenia bez mała. W języku polskim to wyrażenie znaczy tyle, co ‘prawie, niemal’. Jednak w regionie, z którego pochodzę (okolice Wodzisławia Śląskiego i Rybnika) to wyrażenie ma zupełnie inne znaczenie, a mianowicie ‘podobno, prawdopodobnie’. W słownikach gwary śląskiej owe bez mała tłumaczone jest zgodnie z językiem polskim. Skąd zatem znaczenie tego wyrażenia, o którym mowa wyżej? Czy jest to jakiś wybryk gwarowy, charakterystyczny dla tej części Śląska? | |
W Małym słowniku gwary Górnego Śląska jest notowane dla wyrażenia bez mała m.in. znaczenie ‘podobno, prawdopodobnie’. Słownik ten podaje natomiast nieco inne ortograficznie i fonetycznie formy zapisu: bezmała = bezma = bezmałaś, bezmaj = bezmajś = bezmałś. Przywołane znaczenie omawianej jednostki uwzględnia też Mały słownik gwar polskich pod red. Jadwigi Wronicz, z tym że tu jedyną notowaną formą jest bezma. Autorzy słownika zamieścili przy okazji przykład użycia z powiatu lublinieckiego (Ty sie bezma chcesz żynić), ale informują również o występowaniu tej formy i na reszcie obszaru Śląska. Katarzyna Mazur |
Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-04-30 |
Zastanawiam się, który zapis jest poprawny: Szkolne Koło Miłośników Gry na Gitarze, Koło Języka Angielskiego czy Szkolne koło miłośników gry na gitarze, Koło języka angielskiego? | |
Ponieważ koła to pewne organizacje, wszystkie człony ich nazwy z wyjątkiem przyimków i spójników powinno się pisać wielkimi literami. Poprawnie zatem będzie: Szkolne Koło Miłośników Gry na Gitarze oraz Koło Języka Angielskiego. Katarzyna Mazur |
Wymowa | 2011-03-18 |
Mam problem ze słowami polaroid, polaroidy, hemoroid, hemoroidy, android, androidy. Gdzie powinien być akcent, jak wygląda podział na sylaby? Czy mówimy [polarojit, polarojidy] z akcentem w obu wyrazach na [-o-], czy [polaroit, polaroidy] z akcentem na [-i-]? Czy tak samo jest z pozostałymi parami wyrazów? | |
Rzeczownik polaroid ma cztery sylaby [po-la-ro-it] i wymawiamy go, silniej zaznaczając przedostatnią sylabę, czyli [-ro-]. W liczbie mnogiej akcent również jest typowy i w mianowniku pada na sylabę [-i-], bo mówimy: [po-la-ro-i-dy]. Następujące wersje wymowy: *[po-la-rojt] i *[po-la-ro-jit] oraz *[po-la-roj-dy] czy *[po-la-ro-ji-dy] są niepoprawne. Akcent paroksytoniczny (na drugą sylabę od końca) obowiązuje też dla wszystkich form leksemu android, z których M. lp. jest wymawiany [an-dro-it], a M. lm. [an-dro-i-dy]. Regularnie akcentowany jest także rzeczownik hemoroidy używany jako nazwa jednostki chorobowej (słowniki języka polskiego nie notują postaci *hemoroid), z tym że tu ortograficzne i jest znakiem głoski [-j-], a sam wyraz w M. lm. jest wymawiany trzysylabowo [he-mo-rojt]. Katarzyna Mazur |
Różne | 2011-03-18 |
Czy forma dopełniacza rzeczownika dzieci brzmiąca dziecków może być uznana za gwarową, dialektalną? | |
Słownik wyrazów gwarowych Jana Karłowicza notuje istnienie tej formy, szczególnie w gwarze kaliskiej. Wyraz ten pojawił się również w miesięczniku geograficzno-etnograficznym „Wisła”. Dla lepszego zobrazowania tej formy warto ją odmienić przez przypadki M. dziecka; D. dziecków; C. dzieckom; B. dziecka; N. dzieckami; Ms. dzieckach. W Słowniku etymologicznym Krystyny Długosz-Kurczabowej można znaleźć takie oto wyjaśnienie: Dzisiaj rzeczownik „dziecko” nie ma regularnego paradygmatu odmiany. W dobie staropolskiej były w ujęciu formy liczby mnogiej „dziecka”, „dziecek”, zastąpione później przez „dzieci”. Sławomir Duda |
Odmiana | 2011-03-18 |
Mam pytanie dotyczące rzeczownika protokół. Kilkakrotnie spotkałem się z odmianą protokóły. Czy jest ona poprawna? | |
Forma, co do której pojawiły się wątpliwości, mianownik liczby mnogiej (równy zresztą biernikowi liczby mnogiej) – protokóły jest formą poprawną, oboczną do formy protokoły. Sławomir Duda |
Odmiana | 2011-03-18 |
Zwracam się do Państwa z pytaniami o poprawne formy językowe wyrazów użytych w podanym kontekście: 1. otwarli – w sytuacji, gdy kapłan zwraca się do wiernych by otworzyli swoje serca...?; 2. drzwi otwarte czy otworzone? Która forma jest poprawna? | |
Forma otwarli jest formą właściwą. Co prawda jest rzadko używana, ale wciąż pozostaje formą poprawną, na co dowód możemy znaleźć w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny pod redakcją Andrzeja Markowskiego. Co do Pana wątpliwości, dotyczących wyrazów otwarte/ otworzone – Wielki słownik poprawnej polszczyzny dopuszcza obie formy, z zaznaczeniem, że wariant otworzone jest rzadziej używany. Sławomir Duda |
Ortografia | 2011-03-18 |
W podręczniku do języka polskiego do III klasy gimnazjum znalazłam takie oto zdanie: Niekiedy czymś nie do zniesienia wydaje się szabat ortodoksyjnych Żydów, którzy muszą wyłączać telewizor wieczorem w przeddzień szabasu. I odpowiednio w przypisach: szabas – u Żydów świąteczny dzień odpoczynku, wprowadzony na pamiątkę odpoczynku Boga po sześciu dniach pracy. Ortodoksyjni (czyli rygorystycznie przestrzegający zasad swojej wiary) Żydzi od piątkowego do sobotniego wieczora nie mogą poświęcić się niczemu, co nie jest odpoczynkiem. Tekst: Umberto Eco Drugie zapiski na pudełku od zapałek Praca w weekend! Świętokradztwo w tłumaczeniu Adama Szymanowskiego. Moje pytanie dotyczy zapisu słowa Żydzi. Czy nie powinno być małą literą? Przecież mowa jest o wyznawcach wiary, a nie o narodzie. |
|
Faktycznie autorzy podręcznika nie ustrzegli się błędu ortograficznego: w przywołanych zdaniach słowo żyd powinno być zapisane małą literą, a wytłumaczenie jest dokładnie takie, jakie Pani podała. Katarzyna Mazur |
Wymowa | 2011-03-18 |
Jaka jest poprawna forma wymowy nazwiska kończącego się na -wski? | |
Podane zakończenie czytamy [-fski], mamy tu bowiem do czynienia z ubezdźwięcznieniem pierwszej głoski pod wpływem bezdźwięcznej grupy [sk]. Dla przykładu: nazwisko Kochanowski wymawiamy więc [kohanofski]. Katarzyna Mazur |