Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Znaczenie2007-07-11
Wyzina - to mięso ryby, chyba jesiotrowatej, ale jakiej konkretnie?
Wyraz wyzina dawniej oznaczał ‘mięso wyza (Husu huso), ryby z rodziny jesiotrowatych, żyjącej w Morzu Czarnym i Kaspijskim oraz w rzekach wpadających do tych mórz; bieługi (zob. Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa 1958-1962).
Katarzyna Wyrwas
Znaczenie2007-07-11
Co oznacza wyraz czesać w zdaniu Oczesane ryby co większe rysuj, co mniejsze całkiem sprawiwszy osól, smaż, w czym chcesz, potrząsnąwszy mąką?
Czasownik czesać był w dawnej polszczyźnie używany w znaczeniu ‘rybę czesać, oczosać, sprawować – oskrobać, ołuszczyć’ (zob. S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1807-1814).
Katarzyna Wyrwas
Znaczenie2007-07-11
Co oznacza słowo limonia?
Limonia to dawna nazwa cytryny, soku cytrynowego (zob. S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1807-1814).
Katarzyna Wyrwas
Znaczenie2007-07-11
Co to znaczy dychtownie?
Odnotowany w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (Warszawa 1958-1962) przymiotnik dychtowny (dziś występujący w gwarach) dawniej był używany w znaczeniu ‘szczelny, ściśle spojony, gęsty; mocny, trwały’, a zatem pochodny od niego przysłówek dychtownie miał pewnie znaczenie podobne (por. zapożyczony z niemieckiego wyraz dycht dawniej oznaczał: a) ściśle, szczelnie, gęsto, zwarcie; b) akurat, w sam raz; c) zupełnie, całkowicie).
Katarzyna Wyrwas
Znaczenie2007-07-11
Ropa oznacza zalewę, tylko z czego?
Ropa to w terminologii spożywczej ‘płyn, w którym marynuje się mięso; zawiera roztwór soli, część rozpuszczonych ciał białkowych i soli mineralnych’ (zob. Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (Warszawa 1958-1962).
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2007-07-10
Gnębi mnie dwukropek po w zdaniu: Przykładami potwierdzającymi istotny rozkwit architektury na ziemiach polskich są: przebudowa Wawelu, zabytkowe ratusze w Poznaniu i Zamościu itd..
Trzeba pamiętać, że funkcją dwukropka jest «wprowadzenie jakiejś wyodrębnionej partii tekstu; może to być wyliczenie, wyszczególnienie, cytat, uzasadnienie, wynik, wyjaśnienie. Dlatego też nie należy go uznawać za znak oddzielający, lecz wyodrębniający jakiś fragment, który wynika z tekstu wcześniejszego» (Wielki słownik ortograficzny pod red. E. Polańskiego). W cytowanym zdaniu po dwukropku wprowadzono wyliczenie przykładów potwierdzających postawioną wcześniej tezę: przebudowa Wawelu, zabytkowe ratusze w Poznaniu i Zamościu itd., a zatem zastosowanie dwukropka w tym miejscu jest jak najbardziej prawidłowe.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Interpunkcja2007-07-10
Kiedy stawiamy przecinek przed co, np. w zdaniach Wszystko co najważniejsze. Wszystko co posiada wartość?
Zaimek co wprowadzający zdania podrzędne relatywne (lub ich równoważniki, a nawet elipsy) konsekwentnie wymaga przecinka: Wszystko, co najważniejsze.
Iwona Loewe
Znaczenie2007-07-09
Co to znaczy miscellanea?
Miscellanea to zbiór tekstów różnych autorów, zebranych lub wydanych razem.
Katarzyna Wyrwas
Historia języka2006-01-11
Od jakiegoś czasu nurtuje mnie sprawa zaimka . Dlaczego mówi się i jest końcówka , ale mówimy np. moją, tamtą i jest tutaj końcówka ? Dlaczego jest taka różnica, skoro jeszcze kilkaset lat temu mówiono moję, twoję itd. Dlaczego w tym jednym zaimku tę końcówka się nie zmieniła?
Język, tak jak wszystkie zjawiska w naszym życiu, podlega przekształceniom. Zmiany systemu językowego są zazwyczaj długotrwałe, nieraz przebiegały w ciągu kilku stuleci. W dawnej polszczyźnie zaimki miały własną odmianę, w której biernik rodzaju żeńskiego charakteryzował się końcówką , czyli np. tę, tamtę, owę, moję, twoję, naszę. Przymiotniki natomiast miały w tym przypadku końcówkę , np. ładną, starą, wysoką itp. Istotnym procesem wyrównawczym w historii polszczyzny było połączenie obu odmian we wspólną, określaną jako odmiana przymiotnikowo-zaimkowa. Proces ten spowodował, że w większości przypadków przymiotniki i zaimki mają dzisiaj identyczne końcówki – dotyczy to także biernika, w którym zaimki przejęły od przymiotników końcówkę , a więc np. tamtą ładną (dziewczynę), moją kochaną (córkę), naszą wspólną (podróż) itp. Ponieważ jednak w języku nie wszystkie zmiany przebiegają jednotorowo i konsekwentnie, wspomniany proces wyrównawczy nie objął jednego zaimka – ta, dla którego poprawną formą biernika pozostaje niezmiennie , a więc tę ładną dziewczynę, tę książkę, tę ciekawą propozycję itp. Można zauważyć, że forma ta jest reliktem dawnej odmiany i stanowi dzisiaj wyjątek wśród wszystkich zaimków żeńskich. W związku z tym, że system językowy dąży nieustannie do uproszczeń i wyrównań, zauważamy dzisiaj w potocznej polszczyźnie tendencję do używania formy , co jest zjawiskiem zupełnie naturalnym, gdyż nie ma uzasadnionej językowo potrzeby, żeby w stosunku do jednego tylko zaimka używać końcówki innej niż w pozostałych. Norma językowa jest jednak niezwykle konserwatywna i niechętnie dopuszcza zmiany w systemie, stąd występuje dzisiaj taka sytuacja, że w języku mówionym większość Polaków używa formy innowacyjnej , ale w języku pisanym cały czas obowiązująca jest jako jedyna poprawna forma . Takie rozchwianie normy mówionej i pisanej nie będzie jednak trwało wiecznie i należy mieć nadzieję, że za kilka, kilkanaście lat zwycięży forma innowacyjna, likwidująca wyjątek sprawiający wiele problemów użytkownikom polszczyzny.
Mirosława Siuciak
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-12-30
Jak utworzyć skrót od nazwy miasta Kędzierzyn-Koźle?
Nie od każdej nazwy można utworzyć skrót. Taką nazwa jest Kędzierzyn-Koźle. Każda propozycja byłaby niewłaściwa.
Romualda Piętkowa
Różne2005-12-13
Jak w przypisie i bibliografii piszemy tytuły artykułów (kursywą?) i czasopism (w cudzysłowie?), z których one pochodzą?
Tytuły artykułów możemy pisać zarówno drukiem pochyłym, jak i prostym. Wszystko zależy od konwencji, którą wybierzemy. Jeśli jednak zdecydujemy się na którąś opcję, musimy stosować ją konsekwentnie w całym tekście. Zaznaczmy, ze kursywa wydaje się popularniejsza. Natomiast nazwy czasopism zawsze piszemy w cudzysłowie.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Różne2005-11-22
Jak napisać dobry stan badań?
Należy sporządzić bibliografię, przeczytać i opracować zgodnie z danym zagadnieniem. Można skorzystać z poradników typu M. Węglińska: Jak pisać pracę magisterską. Kraków 2002.
Romualda Piętkowa
Różne2005-11-22
Co to jest język propagandy politycznej, czym się charakteryzuje i jakie są najważniejsze jego cechy?
Jest wiele opracowań dotyczących języka propagandy politycznej, w których można znaleźć jego cechy. Polecam jedno z nich: A. Zwoliński: Słowo w relacjach społecznych. Kraków 2003. W rozdziałach: Język polityki, Nowomowa komunizmu, Nowa nowomowa i Propaganda można znaleźć informacje dotyczące tego zagadnienia i wskazówki bibliograficzne.
Romualda Piętkowa

PS Ważną pozycją dotyczącą tego zagadnienia jest również książka O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych Jerzego Bralczyka.
Historia języka2005-11-20
Bardzo proszę o pomoc: gdzie mogę znaleźć informacje odnośnie pisowni języka polskiego z XVII i XVIII wieku. Interesuje mnie jakiś wzorcowy alfabet lub słownik pisowni XVII i XVIII wieku. Dziękuję... Roman T.
Pisownia polska w XVII i XVIII wieku nie była znormalizowana tak jak obecnie, dlatego też nie istnieją żadne wzorcowe opracowania z tego okresu (typu poradniki, słowniki). Stosowane wówczas zasady ortograficzne odtwarzamy dzisiaj na podstawie książek wówczas drukowanych. Opracowania naukowe dotyczące tego problemu koncentrują się zazwyczaj na wskazywaniu różnic pomiędzy pisownią współczesną a dawną, nie zajmują się natomiast tym, co się nie zmieniło (wiele współczesnych zasad ortograficznych występowało już w XVI wieku).
Omawiane różnice może Pan znaleźć tylko w opracowaniach naukowych, takich jak: S. Jodłowski: Losy polskiej ortografii. Warszawa 1976; U. Burzywoda, D. Ostaszewska, A. Rejter, M. Siuciak: Polszczyzna XVII wieku - stan i przeobrażenia. Katowice 2002.
Mirosława Siuciak
Różne2005-11-20
Dzień dobry. Mam pewien problem z pisownią skrótu wersja. Zapewne poprawna forma to: wer. (z kropką). Jednak czytając dokumentację techniczną zauważyłam, że często pojawia się na określenie nowej wersji programu skrót v. lub v (bez kropki) - to zapewne skrót od francuskiego version. Dla określenia nowej wersji niektórzy stosują też skrót R. lub R (bez kropki) - od angielskiego release. Czy zasady pisowni dopuszczają tego typu formy skrótów? Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź. Beata
Skrótami w tekstach pisanych w języku innym niż polski nie będziemy się zajmować. Na zdecydowaną krytykę zasługują zaś adaptacje do tekstów urzędowych języka polskiego skrótów i skrótowców, które zakłócają komunikację, a stało się tak w opisanym przez Panią przypadku. Czynienie ze słowa wersja skrótu do postaci wer. jest, moim zdaniem, absolutnie zbędne z uwagi na ograniczoność takich zastosowań. Dlaczego? Otóż jeśli produkt, przedmiot, dobro materialne ma swą wersję, to znaczy, że jest ona jakoś oznakowana, np. fiat palio właśnie to wersja kombi, a fiat siena to wersja sedan, kolejne wersje systemu Windows były oznaczane np. Windows 3.1, Windows 3.11, Windows 96, Windows 98 lub Windows XP, podobnie Word 6.0, Word 7.0 itp. Te określenia służą precyzji komunikatu, jeśli zaś w innych przypadkach mówimy o różnych wersjach tekstu, dokumentu, wystąpienia itp., to zbędnym absolutnie wydaje mi się zastosowanie skrótu. Czasami warto zachować umiar w tak modnej dziś w kulturze kompresji.
Iwona Loewe
Różne2005-11-20
Zastanawia mnie, czy nowomowę można uznać za tendencję językową w polszczyźnie po II wojnie światowej. Byłbym wdzięczny za odpowiedzi. Z góry dziękuję.
Nowomowa tendencją nie jest, ale jest wynikiem tendencji językowych. Chodzi m.in. o następujące: kariera zaimków my - oni podkreślających binarne postrzeganie świata; używania jednoznacznie wartościujących wyrażeń, w których po stronie my jest zawsze waloryzacja pozytywna, a po stronie oni zawsze negatywna; daleko idącej analityzacji prowadzącej do popularyzacji form dziś ograniczonych tylko do pism urzędowych, typu budynek mieszkalny, Polska Partia Socjalistyczna (rozwinięty skrót), miesiąc wrzesień, wystąpić z prośbą, konserwator powierzchni płaskich.
Iwona Loewe
Różne2005-11-18
Witam serdecznie i proszę o pomoc. Czy w języku polskim istnieją czasowniki określane jako modalne (tak jak w angielskim i niemieckim)? Czym są czasowniki kauzatywne? Będę wdzięczna za odpowiedź oraz wskazanie źródeł na powyższy temat. Urszula
Owszem, taką grupę czasowników w polszczyźnie także się wyróżnia. Więcej informacji na temat modalności odnaleźć można np. w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego pod. red K. Polańskiego.
Czasowniki kauzatywne natomiast to takie, które niosą informację o powodowaniu czynności lub stanu wskazanego przez ich rdzeń, np. sadzać w stosunku do siedzieć. Jeśli zainteresowana byłaby Pani bardziej wnikliwym omówieniem tych zagadnień to polecam prace M. Marcjanik Czasowniki modalno-kauzatywne we współczesnej polszczyźnie. Analiza łączliwości czasowników oznaczających rozkaz, prośbę, namowę, zakaz, pozwolenie (Zielona Góra 1980) oraz K. Termińskiej Składnia czasowników kauzatywnych we współczesnym języku polskim (Katowice 1983).
Ewa Biłas-Pleszak
Różne2005-11-15
Co oznacza /-/ przed nazwiskiem, np. /-/ prof. dr hab. Jan Nowak?
Taki znak przed imieniem i nazwiskiem występuje w pismach urzędowych o oznacza, że na oryginale jest odręczny podpis danej osoby.
Małgorzata Kita
Różne2005-10-27
Wiadomo, że w polszczyźnie występują zapożyczenia z rożnych języków (angielski, włoski, niemiecki, inne). Natomiast od jakiegoś czasu zastanawiam się, czy w innych językach występują zapożyczenia z polszczyzny. Czy w językach naszych sąsiadów można się doszukać wpływu języka polskiego? Dziękuje za odpowiedz, przebywam na obczyźnie i nasunęło mi się takie pytanie, nie mam dostępu do polskich książek, a czytanie specjalistycznych książek w obcym języku jest za trudne, sama nie bardzo umiem znaleźć takich przykładów słów, które by mogły pochodzić z języka polskiego.
Szanowna Pani! Polszczyzna nie była i nie jest językiem szczególnie ekspansywnym, oddziaływała jednak na słownictwo sąsiadów ościennych pozostawiając w językach czeskim, białoruskim, ukraińskim oraz rosyjskim wiele zapożyczeń, które nazywamy polonizmami. Do języka czeskiego większość polonizmów weszła dopiero w okresie czeskiego odrodzenia narodowego w wieku; są to zwłaszcza terminy botaniczne, zoologiczne, matematyczne, fizyczne, a ponadto takie wyrazy, jak věda ‘nauka’, půvab ‘powab’, mluvnice ‘gramatyka’, podmět, jiteřnka, ruměny, vzor. W rosyjskim można wymienić takie m.in. polskie zapożyczenia, jak rycar ‘mieszczanin’, obywatiel, malar, połkownik, rynok ‘rynek’, szkoła, stal, terminy prawnicze: dowod, obrona i inne. W języku ukraińskim polonizmy to np. wyrazy bezpieczny, cukier, pan, rada, krol, moc, mocnyj, złotyj. Język białoruski zapożyczył m.in. wyrazy obszar, plon, wybitny, zmora, postup ‘postęp’, admowa ‘odmowa’. Polonizmy znaleźć można także w innych językach, już nie tak bliskich nam geograficznie, jak np. w angielskim. Wyrazy te są jednak tzw. pożyczkami koniecznymi, nazywają bowiem specyficznie polskie realia i zjawiska kulturowe (por. np. w angielskim gmina, sejm, kielbasa, mazurka, polka, hetman, britzka szlachta, zloty, obereki in. odnotowane w Oxford English Dictionary z 1989 r.), nie są zatem wśród użytkowników angielszczyzny powszechnie znane.
Katarzyna Wyrwas
Różne2005-10-27
Których wyrazów nie należy pisać na końcu linijki i trzeba je koniecznie przenieść na początek następnej?
Z końca wersów należy przenosić jednoliterowe spójniki i przyimki (np. i, a, w itd.). Na końcu linijki nie powinno także znaleźć się imię lub jego inicjał, jeśli nazwisko znajduje się na początku następnego wersu. W edytorze tekstu przenosimy wyraz do następnej linijki przy pomocy tzw. twardej spacji (czyli kombinacji klawiszy Shift+Enter).
Katarzyna Sujkowska-Sobisz

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166