Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Znaczenie2010-12-12
Zastanawiam się nad użyciem wyrazów: przyswoić; przyswajać. Czy mają one takie samo znaczenie? Co do rzeczownika, w słowniku ortograficznym znalazłam tylko: przyswojenie, nie przyswajanie. Czy w związku z tym zdanie o treści: (Ktoś) oferuje wsparcie w przyswojeniu wiadomości i rozwijaniu umiejętności z zakresu (...) jest poprawne? Być może, użycie konstrukcji: (Ktoś) oferuje wsparcie w poszerzaniu wiedzy i rozwijaniu wiadomości z zakresu (...) byłoby bardziej odpowiednie?
Wyrazy te to jeden czasownik, jednak w różnych aspektach. Przyswoić to czasownik dokonany, czyli mówiący o czynności zakończonej. Z kolei przyswajać to czasownik niedokonany, który mówi o czynności trwającej lub powtarzającej się. Różnią się zatem znaczeniem. Jeśli chodzi o przytoczone przez Panią zdanie: Ktoś oferuje pomoc w przyswojeniu wiadomości z jakiegoś zakresu – to tak zbudowane zdanie nie zawiera w sobie błędu. Co ciekawe, drugie proponowane przez Panią zdanie, choć oczywiście jest zbudowane poprawnie, kryje w sobie ten aspekt niedokonany: poszerzanie i rozwijanie (w przeciwieństwie do poszerzenia i rozwinięcia) sugerują jakiś stały, dłuższy proces. Jeżeli jedno z tych zdań miałoby pojawić się np. w reklamie, sugeruję użycie pierwszego, gdzie użyte czasowniki dają odbiorcy wrażenie pewności efektu jego starań.
Ewelina Pałka
Znaczenie2010-12-12
Uprzejmie proszę o udzielenie możliwie jednoznacznej odpowiedzi: czy osoba, która ukończyła wydział prawa i administracji uczelni wyższej, może posługiwać się w określeniu własnej profesji tytułem prawnika?
Słowniki języka polskiego notują wyraz prawnik w znaczeniu ‘osoba wykształcona w zakresie prawa, udzielająca porad prawnych i reprezentująca ludzi w sądzie’(Inny słownik języka polskiego, red. A. Bańko, PWN) lub ‘osoba mająca wykształcenie prawnicze, specjalista w dziedzinie praw’ (Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz. PWN). Zgodnie z definicjami słownikowymi wydaje się, że osoba, która ukończyła wydział prawa i administracji uczelni wyższej, może posługiwać się w określeniu własnej profesji tytułem prawnika. Proszę jednak pamiętać, że prawnik to nie zawód. Osoba, która ukończyła studia wyższe w wymienionym zakresie może uzyskać zawód adwokata lub radcy prawnego, jeśli dodatkowo odbędzie aplikację adwokacką i złoży państwowy egzamin adwokacki. Analogicznie, jeśli chodzi o radcę prawnego (Encyklopedia prawa, red. U. Kalina-Prasznic. Warszawa 2007).
Kinga Knapik
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-12
Bardzo proszę o odpowiedź na pytanie: czy można stosować zapis Przyjazny Pokój Przesłuchań? Chodzi mi oczywiście o zastosowanie wielkich liter. Te miejsca, czyli pokoje przesłuchań dla dzieci, to swego rodzaju instytucja, którą stworzyła Fundacja „Dzieci Niczyje”. Takie miejsce musi mieć określoną infrastrukturę, miejsce to prowadzi wyznaczona do tego organizacja, Ministerstwo Sprawiedliwości we współpracy z fundacją nadaje Certyfikat Przyjazny Pokój Przesłuchań Dzieci. Nie jest to więc JAKIEŚ przyjazne miejsce do przesłuchiwania dzieci, ale niejako instytucja. Przykładowo: Podstawowe warunki, które muszą spełnić instytucje i placówki, by prowadzone przez nie pokoje przesłuchań uznane były za Przyjazny Pokój Przesłuchań Dzieci, to odpowiedni, przyjazny dziecku lokal dostosowany do potrzeb wymiaru sprawiedliwości oraz zapewnienie dziecku i jego opiekunom wsparcia i informacji o pomocy psychologicznej, medycznej i prawnej. To zdanie obrazuje doskonale, dlaczego optuję za wielkimi literami.
Zgadzam się z argumentacją przemawiającą za pisownią wielkimi literami, zwłaszcza w kontekście certyfikacji takiej instytucji.
Aldona Skudrzyk
Różne2010-12-12
Bardzo ciekawi mnie, który język europejski miał największy wpływ na język polski. Z którego języka przejęliśmy najwięcej zapożyczeń?
W dziejach języka polskiego, podobnie jak innych języków europejskich, najważniejsze były wpływy łaciny. Wiązało się to z religijnym i kulturowym oddziaływaniem chrześcijaństwa, a także całej łacińskiej cywilizacji europejskiej w okresie od średniowiecza aż do oświecenia.
Wpływy łacińskie w języku polskim zaznaczają się przede wszystkim w słownictwie oraz w pewnych zjawiskach słowotwórczych i składniowych. Pierwsze wyrazy zostały przyswojone z łaciny już w X wieku wraz z przyjęciem chrześcijaństwa (np. msza, biskup, ofiara). W okresie średniowiecza wpływy łacińskie obejmowały wiele dziedzin życia, takich jak szkolnictwo (np. szkoła, bakałarz, atrament), ustawodawstwo i sądownictwo (statut, rejestr, data) oraz leksemy opisujące realia biblijne i cudzoziemskie (np. balsam, manna, cebula, cysterna, kapusta, korona, lawenda).
Najsilniejsze, obejmujące wszystkie praktycznie dziedziny życia, było oddziaływanie łaciny w okresie XVI–XVIII wieku. W tym czasie weszły do polszczyzny tysiące wyrazów łacińskich, z których większość zachowała się do dzisiaj (np. architekt, kolor, recepta, pretekst, edukacja, dysponować, apelować), a część wyszła z użycia.
W XIX wieku wpływy łaciny ograniczały się już raczej do terminologii naukowej i technicznej.
Mirosława Siuciak
Słowotwórstwo2010-12-10
Mam problem z określeniem mieszkańca miejscowości Targowa Górka. Poprawnie powinno napisać się Targowogórzanin czy Targowogórczanin?
Mieszkaniec Targowej Górki płci męskiej to targowogórczanin, a płci żeńskiej – targowogórczanka. Przymiotnik utworzony od tej nazwy miejscowej brzmi: targowogórecki (por. Słownik nazw miejscowości i mieszkańców z odmianą i poradami językowymi. Red. nauk. Marek Łaziński. Warszawa 2007). Nazwy mieszkańców miast, osiedli oraz wsi piszemy małą literą, np. warszawianka, paryżanin, wrocławianin, żoliborzanin.
Joanna Przyklenk
Różne2010-12-10
Czy słowo rokrocznie jest w dalszym ciągu powszechnie używane w jezyku polskim?
Nie wiem, co Pytająca miała na myśli, posługując się określeniem powszechnie, więc ów fakt powszechności trudno mi określić, ale słowo rokrocznie jest notowane przez słowniki współczesnego języka polskiego w znaczeniu ‘każdego roku’ i jest znane użytkownikom polszczyzny.
Joanna Przyklenk
Składnia2010-12-10
Która forma jest poprawna: Posiadamy szeroki wybór odzieży, którą można używać... czy: Posiadamy szeroki wybór odzieży, której można używać...?
Poprawne jest drugie ze zdań, czasownik używać wymaga bowiem uzupełnienia w dopełniaczu, a nie w bierniku, zatem mówimy, że ktoś używa czegoś (a nie *coś), więc: można używać odzieży (której), ale nie: można używać *odzież (którą).
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-10
Czy forma zabrakowało jest dopuszczalna? W moim odczuciu - nie. Przypuszczam, że nałożyły się słowa zabrakło i brakowało. Może to jakiś regionalizm?
Słuszne są Pani przypuszczenia. Od czasownika zabraknąć w 3.os. liczby pojedynczej tworzymy nieosobową formę zabrakło – nie: *zabrakowało i nie: *zabraknęło. Pierwszą z błędnych form można uznać za efekt kontaminacji dwu czasownikowych postaci: zabrakło i brakowało. Gratuluję językowego wyczucia!
Joanna Przyklenk
Wymowa2010-12-10
Zastanawiam się, która z form jest prawidłowa w wymowie. Coś lub ktoś jest [trendy] czy [trendi], czy może obie formy są prawidłowe?
Zapożyczone z języka angielskiego określenie trendy (‘modny’) używane w funkcji przymiotnika w konstrukcjach typu ktoś/coś jest trendy powinno być raczej wymawiane zgodnie z brzmieniem swojego angielskiego źródła: [`trendi]. Artykułowane bowiem jako [trendy] może uwagę odbiorcy mylnie kierować ku istniejącemu w języku polskim i nadużywanemu rzeczownikowi trend, który w liczbie mnogiej ma właśnie postać trendy.
Joanna Przyklenk
Ortografia2010-12-10
Mam pytanie dotyczące hasła umieszczonego na plakacie, mianowicie, czy powinno być napisane: 70. rocznica Zbrodni Katyńskiej czy 70. Rocznica Zbrodni Katyńskiej lub być może poprawna jest jeszcze inna wersja?
70. rocznica zbrodni katyńskiej; liczebniki porządkowe (który z kolei) piszemy z kropką. Zbrodnia katyńska nie jest nazwą własną. Pytanie nie do końca sformułowane jednoznacznie.
Aldona Skudrzyk
Różne2010-12-07
Bardzo proszę o odpowiedź na następujące pytanie: czy w zdaniu Widzę siebie w lustrze występuje czasownik w stronie zwrotnej? Czy strona zwrotna obejmuje również czasowniki z wyrazem siebie?
Odpowiedź na oba pytania brzmi: tak. Właśnie możliwość zamienienia w zdaniu zaimka się na siebie uważana jest za wyznacznik tego, że czasownik występuje w nim w stronie zwrotnej, przy czym trzeba dodać, że owa zwrotność jest tu rozumiana w sposób tradycyjny – jako tożsamość wykonawcy i odbiorcy czynności. Niektórzy językoznawcy chcieliby bowiem za zwrotne uważać także np. wszystkie formy czasowników typu śmiać się, w których się jest obligatoryjnym morfemem leksykalnym (to tzw. reflexiva tantum), lub w ogóle wszystkie formy werbalne ze słowem się, niezależnie od funkcji tego ostatniego elementu. W nowszych ujęciach gramatycznych rezygnuje się jednak zupełnie z mówienia o stronie zwrotnej (w szerszym czy węższym znaczeniu tego terminu) i traktuje się większość jej przypadków jako szczególny sposób użycia strony czynnej, a sama kategoria strony nie jest uważana za kategorię fleksyjną czasownika (a więc taką, przez którą czasownik miałby się odmieniać), ale za zjawisko natury składniowej.
Katarzyna Mazur
Różne2010-12-07
Czy można rozpoczynać zdanie od skrótu, czy też trzeba go rozwinąć? Czy istnieją na to jakieś reguły?
Zdania nie powinno się rozpoczynać skrótem – takie są ustalenia edytorskie i warto ich przestrzegać.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-05
Oglądając dzisiaj telewizję, usłyszałam z ust pani Anny Muchy, że jej nazwisko się nie odmienia. Jak to jest z jej nazwiskiem? Wydawało mi się, że akurat nazwisko Mucha jest polskie, więc się odmienia – tak samo jak ten latający owad. Moja koleżanka, która ma na nazwisko Skorupa również twierdzi, że jej nazwiska się nie odmienia. Jak więc poprawnie powinno się odmieniać? Może ja też powinnam wymyślić sobie, że nie można mojego nazwiska (Brzostyńska) odmieniać:)?
Co prawda, nazwiska kobiet bardzo często są nieodmienne, ale istnieje wśród nich jedna grupa, którą odmieniać należy, i są to nazwiska zakończone na -a. Oczywiście podane przez Panią nazwiska znajdują się w tej grupie i ich nieodmienianie jest niezgodne z normą językową. Możliwe, że stwierdzenia wspomnianych osób wynikają z niewiedzy. Jeśli jednak jest to ich prywatne życzenie, stajemy przed problemem, czy bardziej zależy nam na poprawności językowej, czy może na tym, by nie urazić naszego rozmówcy. Wybór może okazać się trudny, dlatego nie polecam „wymyślania sobie” nieodmienności nazwiska, gdy jego odmiana nie ulega wątpliwości, bo jak widać wynikają z tego same problemy.
Daria Sitko
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-04
Chciałabym poruszyć wielokrotnie już omawiany temat odmiany nazwisk (niestety nie mogłam znaleźć wśród dotychczasowych odpowiedzi pasującej do mojego pytania). Czy osoba nosząca nazwisko pochodzenia niemieckiego (niech to będzie Gross) może zdecydować, że nie chce, aby odmieniano jej nazwisko? Czy w przypadku odmiany tego nazwiska przyglądam się panu Grossowi można ewentualnie podciągnąć zasadę, że lepiej go nie odmieniać, bo nie wiadomo czy w mianowniku jest forma Gross czy Grosse?
Nazwisko jest niejako własnością noszącej je osoby – ma więc prawo do takiego zastrzeżenia. Możliwość nieodmieniania nazwisk obcych męskich jest w ogóle dopuszczalna, gdy nazwisko zostanie poprzedzone imieniem lub rzeczownikiem pospolitym, np.: panu Gross lub Walterowi Gross.
Aldona Skudrzyk
Odmiana2010-12-03
Odmień przez przypadki rzeczownik Google w liczbie pojedynczej.
D. Google’a; C. Google’owi; B. Google; N. Google’em; Ms. Google’u.
Joanna Przyklenk
Składnia2010-12-03
Bardzo proszę o wyjaśnienie, która forma w języku polskim jest poprawna – czy stwierdzenie mieszkam w Wawrze czy też mieszkam na Wawrze (chodzi o dzielnicę Warszawy).
Poprawną formą jest mieszkam na Wawrze, zgodnie z zasadą, iż z częścią nazw geograficznych używa się tradycyjnie przyimka na, a nie w. Wśród tych nazw znajdują się właśnie nazwy dzielnic miast. Wyjątek stanowią sformułowania: w Śródmieściu, w centrum.
Małgorzata Więzik
Poprawność komunikacyjna2010-12-03
Mam pytanie dotyczące następującego tekstu: Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora. Odznaczony odznaką... Moje pytanie brzmi: czy zdanie drugie (zaczynające się od Wielokrotnym) jest poprawne? Moim zdaniem nie, ponieważ brakuje w nim orzeczenia, powinno więc być zapisane albo od przecinka, albo należałoby dodać słowo był. Bardzo proszę o opinię na ten temat.
Myślę, że faktycznie wypowiedź brzmiałaby zgrabniej, gdyby zdanie drugie zostało włączone w pierwsze jako jego człon po przecinku czy też po średniku, tym bardziej że nie jest ono zbyt rozbudowane i nie ma żadnego odpowiadającego mu (paralelnego) fragmentu po sobie (por. bowiem już zupełnie sensownie zapisaną wypowiedź: Była mi przyjaciółką. Siostrą. Matką); zdecydowałabym się tu w związku z tym mówić o potknięciu komunikacyjnym – autor sugeruje nam bowiem, że w dalszej kolejności będziemy mieć jeszcze jeden analogicznie zbudowany równoważnik (np. Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora. Aktywnym uczestnikiem spotkań pod nazwą Dni Nauki itp.), po czym zostawia nas rozczarowanych. I muszę przyznać, że ja z pewnością dokonałabym zmiany zapisu zgodnie z Pani pierwszą sugestią. Jeśli natomiast zdecydowałabym się wprowadzić czasownik był, rozpoczęłabym nim zdanie, a następnie wprowadziłabym partykułę też lub jakiś spójnik współrzędny. Dzięki temu powtórzenie wyrazu – jeśli nie ma uzasadnienia, traktowane jako usterka stylistyczna – wykorzystane zostałoby tu jako stylistyczna figura – tzw. anafora (zob. Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Był również wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora).
Katarzyna Mazur
Interpunkcja2010-12-03
Moje pytanie dotyczy zdania: Panowie oficerowie, wojna! wojna! Niemcy zbombardowali dworzec w Białymstoku. Czy jest to poprawna forma, czy też powinno to zdanie brzmieć: Panowie oficerowie, wojna! Wojna! Niemcy zbombardowali dworzec w Białymstoku.
Tak naprawdę obie zacytowane wypowiedzi są poprawne. Pierwsza zawiera w początkowym zdaniu dwa wyrazy będące okrzykami. Jeśliby zaś wyrazy te zapisać z pominięciem znaku interpunkcyjnego wykrzyknika, musiałby je oddzielać je przecinek, który sugerowałby w wymowie dłuższą przerwę na oddech między dwoma słowami wojna (por.: Panowie oficerowie, wojna, wojna!). Ponieważ zaś taką samą, a nawet nieco dłuższą przerwę zakłada obecność wykrzyknika, dodatkowo jeszcze informującego o większej ekspresywności pewnych zwrotów, użycie przecinka staje się w tym i podobnych kontekstach zbędne. Po analizie tego typu przypadków twórcy zasad interpunkcji polskiej ustalili, że gdy dochodzi do zbiegu dwóch znaków przestankowych i pierwszym z nich jest wykrzyknik, a drugim przecinek, ów przecinek jako mniej akurat w takich sytuacjach funkcjonalny pomijamy. I tak właśnie uczyniono w pierwszym przywołanym przykładzie.
Dodam tylko, że nie wszyscy językoznawcy zajmujący się interpunkcją polecają stosowanie po wykrzykniku małej litery (ich zdaniem charakterystyczne jest to głównie dla tekstów dawniejszych i tam akurat nie razi). Woleliby bowiem, aby wykrzyknik zawsze kończył zdanie, a więc wymagał użycia po sobie wyrazu pisanego wielką literą (por. np. Jan Podracki, Anna Gałązka, Słownik interpunkcyjny PWN, Warszawa 2002), i zastosowaliby raczej interpunkcję i ortografię jak w przykładzie drugim.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-12-03
Czy sformułowanie wyznanie miłości w formie listu jest poprawne językowo?
Tak, jest poprawne. Choć aby uniknąć ewentualnej jego dwuznaczności składniowej (por. bardzo mało prawdopodobna, choć ostatecznie możliwa interpretacja: miłość w formie listu jako ‘miłość listowna i nieokreślona forma jej wyznania’), ja osobiście nieco bym je przeredagowała, by uzyskać kształt wyznanie miłosne w formie listu.
Katarzyna Mazur
Składnia2010-12-03
Ostatnio usłyszałem takie oto zdanie: Nie poradzisz z tą walizką, jest za ciężka. Zawsze wydawało mi się, że czasownikowi poradzić użytemu w tym znaczeniu powinien towarzyszyć zaimek zwrotny sobie. Czy w podanym przeze mnie zdaniu pominięcie zaimka jest błędem?
Gdyby owo zdanie przyjęło kształt: Nie poradzisz tej walizce, jest za ciężka, byłoby zupełnie poprawne, choć brzmiałoby nieco archaicznie – mielibyśmy w nim bowiem do czynienia z rzadko już współcześnie używanym czasownikiem poradzić w znaczeniu ‘dać sobie radę’, blokującym możliwość przyłączenia słowa sobie i łączącym się z dopełnieniem w celowniku. W przykładzie z pytania pojawia się natomiast nieco inny czasownik, wymagający dopełnienia w postaci wyrażenia przyimkowego o schematach w czymś lub z czymś/kimś. Ten czasownik to poradzić sobie z obligatoryjnym elementem sobie, którego pominięcie w konstrukcji zdaniowej w większości przypadków musiałoby być traktowane jako błąd. W większości, bo ostatecznie można sobie wyobrazić, że np. zacytowana wyżej wypowiedź: Nie poradzisz z tą walizką, jest za ciężka to reakcja na uprzednie pytanie: Myślisz, że poradzę sobie z wszystkimi bagażami?. Wówczas – odwołując się do zjawiska elipsy – moglibyśmy ostatecznie ową odpowiedź uznać za poprawnie sformułowaną pod względem językowym (por. zresztą inną sekwencję zdań z podobnie opuszczonym elementem: – Boisz się? – Boję. Proszę zauważyć, że w innej sytuacji, bez konkretnego kontekstu zdaniowego, słowo się nie mogłoby być pominięte – zob. niepoprawnie zbudowany dialog: *Dlaczego się trzęsiesz. – Boję). Jednak jeśli zdanie, o które Pan pyta, zostało wypowiedziane bez odpowiedniego kontekstu zdaniowego, a tak przypuszczalnie było, należy je uznać za niewątpliwie niepoprawne.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166